Bakı-Tbilisi-Qars
dəmir yolunun tikintisi sürətlənir
Avropa və Asiyanı birləşdirəcək
bu layihə Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycan
üçün mühüm əhəmiyyətə malikdir
Xəbər verdiyimiz
kimi, bir qədər əvvəl Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmir
yolu layihəsi üzrə Nəzarət Komitəsinin
İstanbulda keçirilən ilk iclasında Türkiyənin nəqliyyat
naziri Binəli Yıldırım, Gürcüstanın
iqtisadiyyat və inkişaf naziri Laşa Cvaniya və Azərbaycanın
nəqliyyat naziri Ziya Məmmədov yekun protokol imzalayıblar.
B.Yıldırım mətbuata açıqlamasında
toplantıda layihənin texniki tərəflərinin müzakirə
olunduğunu, dəmiryolu tikintisinin planda nəzərdə
tutulan şəkildə davam etdiyini qeyd edib. “Layihənin bəzi
texniki detallarında dəyişikliklər lazım gəlib.
İmzalanmış protokolda bundan sonra görüləcək
işlər öz əksini tapıb” deyə
B.Yıldırım vurğulayıb. Türkiyəli nazir Nəzarət
Komitəsinin bundan sonra müntəzəm olaraq
toplaşacağını və layihənin gedişini
müzakirə edəcəklərini bildirib.
Qeyd edək ki, BTQ-nin
tikintisi ilə bağlı Azərbaycan, Gürcüstan və
Türkiyə arasında yekun sənəd 2007-ci il fevralın
8-də Tbilisidə imzalanıb. Yeni dəmiryolunun tikinti
işlərinə 2007-ci il noyabrın 21-də start verilib. Azərbaycan
yolun Gürcüstan ərazisinə düşən hissəsinin
tikintisi üçün bu ölkənin “Marabda-Kartsaxi Dəmir
Yolları” MMC-yə güzəştli şərtlərlə
(illik 1%-lə 25 illiyə) 200 mln ABŞ dolları məbləğində
kredit ayırıb.
Bu vəsait hesabına
Gürcüstan ərazisində 29 km uzunluğunda yeni yol,
Türkiyə ilə sərhəddə təkərdəyişmə
məntəqəsi tikiləcək, həmçinin, köhnə
yol rekonstruksiya olunacaq. Layihənin ümumi dəyəri isə
600 mln dollardan artıqdır. Dəmir yolunun Gürcüstan
hissəsinin tikintisini Azərbaycanın “Azərinşaatservis”
şirkəti həyata keçirir.
Dəmiryolunun 2011-ci ilin
ortalarına qədər istifadəyə verilməsi
planlaşdırılır. Türkiyə ərazisində isə
Gürcüstanla sərhəddən Qarsa qədər
uzunluğu 76 km olan yeni dəmiryolu xətti tikiləcək.
BTQ dəmir yolu layihəsi
çərçivəsində Marabda-Tetriskaro yolunun (29,2 km)
yenidən qurulması üzrə işçi layihəni və
Axalkalaki stansiyasının yenidən qurulması layihəsini
Ukraynanın “Kiyevhiprotrans” Layihə İnstitutu
hazırlayıb. Gürcüstan tərəfi BTQ-nin bu ölkə
ərazisinə düşən hissəsinin tikintisi və
yenidən qurulmasını 3 mərhələdə həyata
keçirməyi təklif edib.
Gürcülərin təqdim
etdiyi birinci mərhələyə Marabda-Tetriskaro hissəsi
(29,2 km), ikinci mərhələyə Tetriskaro-Salka hissəsi
(49,7 km), üçüncü mərhələyə isə
Salka-Axalkalaki hissəsi (74,1 km) daxildir.
ABŞ və
Avropanın bu layihənin əleyhinə olmasına baxmayaraq
Bakı-Tbilisi-Qars dəymiryolunun tikintisi üçün
Gürcüstanın öz payını maliyyələşdirməsinə
Azərbaycan yardım etdi. Ona çox böyük güzəştli- illik 1 faiz olmaqla 200 milyon dollar kredit ayırdı. Hansı ki, Qərb bankları
bu məsələdə
Son vaxtlar BTQ dəymiryolunun reallaşması yolunda atılan qətiyyətli addımlar təqdir olunmalıdır. Çünki bu layihə Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycan üçün mühüm və bəlkə də, ölçüyəgəlməz əhəmiyyətə malikdir. Bu, iqtisadi layihə olmaqla yanaşı, həm də tarixi və siyasi bir məsələdir, Türkiyəylə Azərbaycanı Gürcüstan vasitəsilə birləşdirəcək arterial qan damarı olacaq. Hətta uzaq Çin də QATB-yə dəstək verir.
ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatası da Qars-Axalkalaki-Tbilisi-Bakı dəymiryolunun tikintisinə “EximBank”ın kredit ayırmasını qadağan etsə də, çox qısa zaman kəsiyində Türkiyə ilə Azərbaycan birləşərək maliyyə məsələsini həll etdi. Həm də QATB çox ucuz və keyfiyyətli layihədir.
Təsəvvür edin ki, maksimum 600 milyon dollar vəsait tələb olunur. Hansı ki, Azərbaycan hökuməti bir il ərzində bu qədər pulu yol və körpü tikintisinə xərcləyir. Çin və Qazaxıstanın bu layihəyə qoşulması isə QATB-ni Avropa ilə Mərkəzi Asiyanı birləşdirən əsas nəqliyyat dəhlizinə çevirəcək. Bu isə tranzit ölkələr- Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə üçün iri həcmdə gəlirlər, yeni infrastruktur, xidmət müəssisələrinin açılması, rahat gediş-gəliş, təhlükəsiz və daha sürətli, ucuz yükdaşımaları və yeni iş yerləri deməkdir.
Digər tərəfdən bu, Azərbaycan və Türkiyənin Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərindən sonra türk dövlətləri arasında birbaşa əlaqə yaradacaq ikinci bir böyük layihəsidir. Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri bunun əhəmiyyətini başa düşdüklərindən, tezliklə QATB-nin rellaşmasında maraqlıdır. Hətta bunun üçün nə qədər vəsait lazımdırsa, ortaya qoyulub.
Mütəxəssislərin hesablamalarına görə, layihənin həyata keçiriləcəyi təqdirdə, BTQ marşrutu ilə yükdaşınması ildə 20 milyon tonu keçəcəyi gözlənilir. Bu yolla Azərbaycana gətiriləcək türk mallarının qiymətində 30% ucuzlaşma baş verəcək ki, bu da Qafqazda türk mallarının rəqabət qabiliyyətini artıracaq. BTQ-nin işə düşməsi yeni regional və transmilli layihələri, turizmin inkişafını stimullaşdıra bilər. Habelə, Azərbaycan bazarına daxil olan sənaye və geyim mallarının qiymətləri xeyli ucuzlaşacaq.
Qeyd edək ki, hazırda Türkiyədən və Çindən Azərbaycana gətirilən mallar hava yolu ilə, daşındığından və xərclər yüksək olduğundan çox baha başa gəlir. Amma BTQ layihəsi reallaşandan sonra türk malları dəmiryolu ilə daha ucuz tariflərlə daşınacaq, nəticədə qiymətlər düşəcək. Çin də bu layihəyə qoşula bilsə, eyni hal bu ölkənin mallarında müşahidə olunacaq. Bu isə Azərbaycan bazarında İran və Rusiya mallarının xeyli sıxışdırılması deməkdir. Azərbaycanın Türkiyəylə ticarət dövriyyəsi nəzərəçarpan dərəcədə artacaq. Habelə, Azərbaycan müəssisələrinin öz məhsullarını dəmiryolu ilə Türkiyə və Avropaya çıxarmaq imkanları genişlənəcək.
Ümumiyyətlə, Avropa və Asiya arasında mühüm nəqliyyat xəttinə çevrilən bu dəmiryolu, Azərbaycana tranzitdən gəlirlər gətirməklə yanaşı, həm də ölkəmizin bazarlarında xarici malların ucuzlaşmasına səbəb olacaq. Burada mühüm məqamlardan biri də, bu layihənin təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi dividendlər gətirəcəyi ilə bağlıdır.
Ermənistanın digər regional və beynəlxalq layihələrdə olduğu kimi, BTQ-dən də kənarda qalması, işğalçı ölkənin təcrid durumuna düşməsini daha da artırır. Bu isə, Azərbaycanın əlində daha bir təzyiq vasitəsinin olması deməkdir. Bu səbəbdən də BTQ layihəsinin tez başa çatdırılması üçün Azərbaycan hökuməti hər şeyi edir.
Elçin Bayramlı
Səs.- 2009.- 3 iyun.- S. 5.