Qlobal böhran fonunda Azərbaycan öz sabitliyini qoruyur

Vahid Əhmədov: “Qlobal maliyyə böhranı Azərbaycan iqtisadiyyatına ciddi təsir etməyib və bundan sonra da heç bir təsiri olmayacaq”

Dünyada qlobal maliyyə böhranı davam etməkdədir. Azərbaycan rəsmiləri isə fikirlərində qətidirlər: bu böhran Azərbaycana təsir etmir. Milli Məclisin İqtisadi Siyasət Komitəsinin üzvü, millət vəkili Vahid Əhmədov da bu qənaətdədir ki, dünyadakı qlobal maliyyə böhranı Azərbaycan iqtisadiyyatına ciddi təsir etməyəcək. O, bunun səbəblərini də izah edir.

V.Əhmədovun birinci arqumenti odur ki, Azərbaycan dünya maliyyə bazarlarına tam inteqrasiya olmayıb. Yəni, son vaxtlar birjalarda qiymətli kağızların düşən indekslərinin bizə dəxli yoxdur. Maliyyə bazarlarındakı qiymətli kağızların bahalaşması və ya qiymətdən düşməsi iqtisadiyyatımıza təsir etmir: “Bu böhranın bizə vura biləcəyi əsas ziyan Dövlət Neft Fondunun xarici banklarda saxlanılan vəsaitləri ilə bağlı ola bilər. Müxtəlif xarici valyutalarla saxlanılan vəsaitlərin miqdarında bir sıra dəyişmələr istisna deyil. Amma inanmıram ki, bu da elə bir ciddi səviyyədə olsun. Lakin eyni zamanda, nəzərə almalıyıq ki, dünyadakı qlobal maliyyə böhranının bizə də müəyyən təsiri olacaq”.

Millət vəkilinin dediklərindən məlum oldu ki, narahatlıq doğuran əsas məsələ dünya bazarlarında neftin qiymətdən düşməsidir. Təxminən 5-6 ay əvvəl 150 dollara yaxınlaşan qiymətlər indi 60-70 dollar arasında dəyişir. Lakin iqtisadçı hesab edir ki, bu il neftin qiymətlərinin ucuzlaşması büdcə proqnozlarının icrasına problem yaratmayacaq. Çünki büdcə proqnozlarında neftin 1 barrelinin qiyməti 70 dollar götürülüb. Digər tərəfdən, indi maliyyə ehtiyatlarımız da var: “Amma gələn il vəziyyət dəyişə bilər. Fikrimcə, dünyadakı qlobal maliyyə böhranının bizim özəl banklara da ciddi təsiri ola bilər. Çünki bəzi bankların səhmlərinin bir hissəsi xarici banklara satılıb. Həmin özəl bankların xarici şəriklərində hansısa problemlər yaşanarsa, bunu biz də hiss edə bilərik. Amma mənə elə gəlir ki, bu da baş verməyəcək. Çünki son vaxtlar Milli Bank çox çeviklik nümayiş etdirir. Qısa müddət ərzində uçot dərəcələrində iki dəfə dəyişiklik edilib. Bu isə kommersiya bankları üçün normal mühitin yaradılması deməkdir. Amma neftin qiymətlərində ucuzlaşma davam edərsə, gələn il problemlər yaşaya bilərik. İlk növbədə, hazırda həyata keçirməkdə olduğumuz investisiya layihələrinin gerçəkləşdirilməsində problemlərlə üzləşə bilərik”.

V.Əhmədov “Dünyadakı maliyyə böhranı büdcə parametrlərində əksini tapacaqmı?” sualını cavablandıraraq bildirdi ki, parlamentə daxil olan büdcə layihəsində kəsirin həcmi çox cüzidir. Amma dolların möhkəmlənməsi Azərbaycanın biznes mühitinə ciddi təsir edə bilər. Çünki xaricdən gətirilən malların əksəriyyəti dollarla alınır. Əgər dollar bahalaşırsa, avtomatik olaraq xaricdən gətirilən mallar da bahalaşır.

Onu da qeyd edək ki, gələn ilin büdcə layihəsində neftin 1 barrelinin qiyməti 80 dollardan götürülüb. Amma millət vəkilləri düşünürlər ki, bu, xeyli bahadır. V.Əhmədov da deyir ki, hazırda neftin gələn il hansı qiymətə olacağını proqnozlaşdırmaq çox çətindir. Çünki bu daha çox siyasi proseslərin gedişindən asılı olacaq. Onun sözlərinə görə, dünyada siyasi sabitlik təmin olunsa, neftə tələbat artacaq. Bu isə avtomatik olaraq neftin bahalaşmasına gətirib çıxaracaq. Hazırda neftin ucuzlaşması dünyada neftə olan tələbatın azalması ilə bağlıdır. Millət vəkili xatırladır ki, qlobal maliyyə böhranı ilə əlaqədar ABŞ-ın, Avropa ölkələrinin iqtisadiyyatı tənəzzüldədir. Yaponiyada, Çində, Hindistanda da qlobal böhranın əlamətləri hiss olunmaqdadır. Neftin əsas alıcıları da məhz bu dövlətlərdir: “Bu baxımdan, hesab edirəm ki, büdcədə neftin qiymətini müəyyənləşdirərkən çox ehtiyatlı davranmalıyıq. Gələn ilin büdcəsində neftin 1 barrelinin qiymətini maksimum 60-65 dollar müəyyən etməliyik. Əgər gələn il neftin qiyməti bahalaşarsa, büdcə layihəsinə yenidən baxmaq mümkündür. Onsuz da hər ilin ortasında büdcə layihəsində müəyyən dəyişikliklər edilir. Bundan əlavə, Dövlət Neft Fondundan büdcəyə transfertləri imkan daxilində azaltmalıyıq. Hazırda gerçəkləşdirilməkdə olan infrastruktur layihələrinin büdcələrinə də yenidən baxmaq mümkündür. Neftin qiymətlərindəki ucuzlaşma davam edərsə, gələn il başlanılması nəzərdə tutulan bir sıra layihələrin maliyyələşdirilməsi də təxirə salına bilər”.

V.Əhmədov onu da bildirir ki, qlobal maliyyə böhranının neft ölkələrinə ziyan vurmaq üçün təşkil olunması da mümkündür. Çünki son vaxtlar neft satan ölkələrin maliyyə ehtiyatları sürətlə artmaqdadır: “Məsələn, Rusiyanın valyuta ehtiyatları trilyon dollara yaxınlaşmaqdadır. Maliyyə imkanlarının artması Rusiyaya digər addımları atmaqda da kömək edir. Məsələn, maliyyə imkanları belə geniş olmasaydı, Rusiya çətin ki Gürcüstana hərbi müdaxilə edərdi. Dünyadakı müəyyən dairələr Rusiyanın bu qədər güclü olmasını istəmirlər. Fikrimcə, böhran bu məqsədlə təşkil edilibsə, məqsədinə nail olmayacaq. Rusiya bu böhrandan çıxa biləcək. Çünki rusların neftdən başqa digər ehtiyatları da var. Rusiyanın texnologiyaları, digər faydalı qazıntıları, hərbi-sənaye kompleksi var. Bu gün Rusiya inkişafdadır. Hazırda Avropa dövlətləri faktik olaraq Rusiyadan asılı vəziyyətdədir. Avropa dövlətlərinin əksəriyyəti qaza olan tələbatlarını Rusiyanın hesabına ödəyir. Nefti bir kənara qoysaq da, Rusiya çox varlı bir ölkədir”.

“Güclü iqtisadi mövqe yaxşı müdafiəyə bərabərdir” fikrini deyən millət vəkili, onu da bildirir ki, neft sektorundan asılılığa və qeyri-neft sektorunun kifayət qədər inkişaf etməməsinə baxmayaraq, Azərbaycan iqtisadiyyatı dünyanın bir çox ölkələrində müşahidə edilən iqtisadi böhrana yaxşı davam gətirir ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının qlobal iqtisadi sistemə tam inteqrasiya etməsi ilə izah olunur. Nə qədər istehsal olsa da, bir çox xarici müşahidəçilər, səfirliklər, məsləhətçilər, elə mən özüm də, uzun illərdir ki, Azərbaycan hökumətini öz iqtisadiyyatının, xüsusən də, bank və kredit sisteminin dünya sisteminə inteqrasiyasını sürətləndirməyə çağırırıq. Bizim məsləhətlərimizə əməl olunsaydı, Azərbaycanın hazırkı iqtisadi durumu pis vəziyyətə düşərdi. Ən vacibi isə, Azərbaycan zəngin ehtiyat fondu yaradaraq özünü uzunmüddətli iqtisadi böhrandan sığortalayıb: “Azərbaycan Prezident İlham Əliyev cari ilin ilk üç ayı ilə bağlı keçirilən konfrasda qeyd etdi ki, dünya maliyyə böhranının Azərbaycan üçün təhlükəsi olmayacaq. Məlum olduğu kimi, 2008-ci ildə Azərbaycanın iqtisadi göstəriciləri çox təqdirəlayiq olub. Sözügedən müddət ərzində neft sektorunda 10 faiz, qeyri-neft sektorunda isə, müəyyən geriləməyə baxmayaraq, əsasən, tikinti, xidmət və kənd təsərrüfatı sahələrinin hesabına 15 faiz artım müşahidə olunub. Bu cür amillər həmçinin, yerli tələbatın artması, genişlənən pul siyasəti və dünyada ərzaq və digər malların qiymətlərində müşahidə edilən artım inflyasiyanın, müxtəlif qurumların hesablamalarına görə, 17-20 faiz artması ilə nəticələndi. Bu rəqəm bir qədər çox görünə bilər, lakin 2007-ci illə müqayisədə xeyli aşağıdır.

Beynəlxalq Valyuta Fondu 2009-cu ildə inflyasiyanın xeyli aşağı düşəcəyini proqnozlaşdırıb. Məndə olan məlumata görə, 2009-cu il üçün inflyasiyanın dərəcəsi 9 faiz müəyyənləşib. Bu rəqəm böyük görünə bilər, lakin nəzərə alın ki, ötən ilin noyabr ayından etbarən ABŞ hökumətinin maliyyə və xərclər üzrə siyasəti “stimul” paketinin təqdimatı və inflyasiyanın geniş təsirinə məruz qalıb. Qlobal böhran nəticəsində bir çox dövlətlər inflyasiyanın təsirinə məruz qalacaq, lakin bununla belə, Azərbaycanda müşahidə edilən inflayasiya aşağı düşməkdə davam edir. Fikrimi yekunlaşdıraraq bildirmək istəyirəm ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı sabitdir, düzgün idarə olunur və yaxşı vəziyyətdədir”.

Müəllif: RƏFİQƏ KAMALQIZI

Səs.- 2009.- 19 iyun.- S. 7.