“Erməni terroru: faktlar və sənədlər”
“Səs” qəzeti Azərbaycan
Respublikası Prezidenti yanında KİV-lərin
İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunda qeydə
alınan layihəyə əsasən “Erməni terroru: faktlar və
sənədlər” mövzusunda dəyirmi masa keçirib
Dünən “Səs” qəzetinin redaksiyasında Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında KİV-lərin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunda qeydə alınan layihəyə əsasən “Erməni terroru: faktlar və sənədlər” mövzusunda dəyirmi masa keçirildi. Dəyirmi masaya millət vəkili Aydın Mirzəzadə dəvət edilmişdir. Müzakirələrdə “Səs” İnformasiya Agentliyinin, “Olaylar”, “Qarabağ”, “Azad Azərbaycan”, “İki sahil”, “525-ci qəzet”, “Paritet” qəzetlərinin əməkdaşları iştirak ediblər.
Bildiyimiz kimi, tarixin müxtəlif dönəmlərində ermənilər Azərbaycan dövlətinə, eləcə də, türklərə qarşı müxtəlif yollarla soyqırım siyasəti həyata keçirərək, təcavüzkar siyasətlərini yürütmüşlər. Bu məsələ, bütövlükdə, xalqımızın diqqətində olan bir mövzudur. Azərbaycan bir əsrdir ki, Azərbaycan erməni terrorunun hədəfinə çevrilmiş bir dövlətdir. Belə mövzular ətrafında müzakirələr aparılmasının aktuallığı onunla izah olunur ki, cəmiyyət bir daha erməni xislətinin mahiyyətini daha dərindən dərk edir. Tarixə istinad edərkən görərik ki, 1905-1907-ci, 1918-1920-ci illərdə, ümumilikdə, 2 milyona yaxın azərbaycanlı qətlə yetirilmiş, yüzlərlə yaşayış məntəqələri dağıdılmış, insanlara mənəvi və maddi zərbələr vurulmuşdur. Müxtəlif tədqiqatçıların, tarixçilərin araşdırmalarında bu faktlara təsadüf olunur. Salnamələrdə öz əksini tapan qırğınlar Naxçıvanda, Gəncədə, Qubada, İrəvanda və azərbaycanlılara məxsus olan digər yaşayış məntəqələrində qırğınlar törədilmişdir. 1948-1952-ci illərdə də azərbaycanlılar ermənilərin qətlinin qurbanına çevrilmişlər. Bu və ya digər faktları nəzərdən keçirmək, tarixin daş yaddaşına yenidən nəzər salmaq məqsədi ilə təşkil edilmiş dəyirmi masa bir daha erməni terrorizminin siyasətini açıq şəkildə ortaya qoydu.
“Səs” qəzetinin əməkdaşı:
- Biz “Səs”
qəzeti olaraq, artıq üç ilə yaxındır ki,
ölkəmizdə maraq doğuran məsələlər ətrafında
hökumət, dövlət nümayəndələrinin, millət
vəkillərinin, qeyri-hökumət təşkilat rəhbərlərinin
iştirakı ilə dəyirmi masalar keçiririk. Bu gün ənənənin
bir balaca dəyişilməsinin,
yəni həmişəki formatdan fərqli olaraq, başqa
bir formatda dəyirmi masanın keçirilməsi konkret bir
mövzuya - “Erməni terroru: sənədlər və faktlar”
mövzusuna həsr olunub. Bilirsiniz ki, ermənilər zaman-zaman
azərbaycanlılara və türklərə qarşı
terror əməliyyatları həyata keçiriblər. Tarixi
hesablamalara görə, 1905-1907, 1918-1920-ci illərdə ermənilər,
ümumilikdə, Azərbaycanda 2 milyona yaxın azərbaycanlını
qətlə yetirirmiş, yüzlərlə şəhər və
kəndi dağıtmış, Naxçıvanda,
Şamaxıda, Qubada və digər yerlərdə qətliamlar
həyata keçirmişlər. Burada bir diqqəti çəkən
məqam da ondan ibarətdir ki, 1918-ci ildə həyata
keçirilməsində bolşeviklərin, xüsusilə,
onların lideri Leninin də müstəsna rolu olub. Belə ki,
onun Şaumyanı Zaqafqaziya fövqəladə hallar
komissarları təyin etməsi ilə bu soyqırım daha
geniş miqyas almışdır. Sonrakı mərhələlərdə
də, bildiyiniz kimi, 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistandan
deportasiyası həyata keçirilmişdir. Nəzərinizə
çatdıraq ki, hələ 1943-cü ildə İranda
keçirilən
ERMƏNİLƏR TERROR ƏMƏLİYYATLARI
İLƏ MƏŞĞUL OLSALAR DA, DÜNYAYA ÖZLƏRİNİ
SİVİL SİYASİ MÜBARİZƏ TƏRƏFDARLARI
KİMİ QƏLƏMƏ VERİRLƏR
Aydın Mirzəzadə:
- Mən “Səs” qəzeti və “Səs İnformasiya Agentliyi”nə vaxtaşırı belə maraqlı mövzular ətrafında görüşlər təşkil etdiyinə görə təşəkkür edirəm. İctimai fikrin düzgün formalaşmasında tariximizin öyrənilməsində, gənc nəslin bu gün fikirlərinin düzgün istiqamətləndirilməsində düşünürəm ki, belə tədbirlərin çox mühüm əhəmiyyəti var. Nədən bu gün yenidən erməni terroru məsələsinə qayıdılır? Nədən bu gün Dağlıq Qarabağ probleminin həllində ciddi irəliləyişlərin olduğu halda, bu məsələ yenə də qabardılır? İş orasındadır ki, erməni - Azərbaycan, erməni - türk münasibətlərinin tarixi kökləri vardır. Çox təəssüf olsun ki, bu köklərə nəzər saldıqda görürük ki, azərbaycanlı və türklərlə münasibətdə ermənilər öz qarşısına qoyduqları məqsədləri çirkin metodlarla həyata keçirmişlər. Bunun bir qismini onlar milli azadlıq hərəkatı, bir qismini sadəcə hərbi əməliyyatlar kimi adlandırmışlar. Ümumilikdə, isə bir tərəfdən dünya üçün əhəmiyyətli problemlərdən olan terror əməliyyatları ilə məşğul olsalar da dünyaya özlərini sivil bir siyasi mübarizə tərəfdarları kimi qələmə verməyə çalışmışlar. Bunun tarixi isə, şübhəsiz ki, Osmanlı imperiyasına, Qafqazda gedən xalqların yerdəyişməsinə və onların Qafqazda möhkəmlənmək istəklərinin tarixinə gedib çıxır. Bu məsələdə heç də bu regionun aborigen xalqlarından olmayan erməni icmaları daim hakim mövqe tutmağa və yaxud buranı zəbt etməyə, təsir altına almağa çalışırlar. Əhali, resurs və maddi imkanlarının olmaması buna imkan verməsə də, iddialarının böyüklüyü onların böyük dövlətlərin əlaltılarına çevrilməsinə səbəb olmuşdur. Dünyanın bir dönümdən digər dönümə keçdiyi bir vaxtda imperiya və müstəmləkələr dövründən müstəqil dövlətlər və insan hüquqlarının prioritet olduğu dövrə keçildiyi bir dövrdə erməni terroru, xüsusilə, çox səpələnmişdir. Sərhədlərin dəyişildiyi, imperiyaların dağıldığı bir dövrdə Ermənistan ona aidiyyatı olmayan torpaqlara sahib olmaq və digər xalqları sıxışdırıb bu regiondan çıxartmaq, demək olar ki, özünü yeni bir imperiya kimi qələm vermək istəyirdi. Bu zaman həmin dövrdə qəbul edilmiş qaydalardan çox erməni millətçiləri terrora üstünlük verməyə çalışırdılar.
“Azad Azərbaycan” qəzetinin əməkdaşı:
- Erməni terrorunun tarixi kökləri barədə nə deyə bilərsiniz?
ERMƏNİ MİLLƏTÇİLİYİNİN
TARİXİ GENOSİD VƏ TERROR SAYILIR
Aydın Mirzəzadə:
- Deyim ki, bu terrorun kökü XIX əsrin sonunda sovet imperiyasının ayrı-ayrı bölgələrində qeyri-qanuni silahlı qüvvələrin yaranması, türk kəndlərinə qarşı hücumlar, türk - osmanlı silahlı qüvvələrində, hakimiyyət orqanlarında yüksək postlar tutaraq nüfuzdan öz məqsədləri üçün istifadə etməyə qədər gedib çıxır. Birinci Dünya müharibəsi ərəfəsində Avropanın bəzi dövlətlərinin dəstəyinə arxalanaraq, Türkiyədə bir çox qanlı olaylar törətdilər, kəndlər dağıdıldı, insanlar öldürüldü, dinc əhali qırıldı və eyni zamanda, özlərinin törətdiyi əməlləri türk dövlətinin adına yazmağa və 1915-ci il uydurma soyqırımı adlı yalançı bir hadisəni ortaya çıxartmağa çalışdılar. Şübhəsiz ki, xaricdə müəyyən dairələrin güclü Türkiyə faktorundan narahat olmalarına görə, onlar bu erməni yalanına müəyyən mənada dəstək verirlər. Maraqlı bir fakt deyim ki, əgər 1915-ci ildə soyqırımı həyata keçirilmişdisə, 1918-ci ildə Ermənistan müstəqillik qazandıqdan sonra 1919-cu ildə dünyada yalançı erməni soyqırımına dair 900 kitab çap olunmuşdur. Erməni dövləti, erməni beyin mərkəzlərini birləşdirən bir mərkəz olmadığı halda, bu ideya dünya dövlətləri tərəfindən heç bir məqamda qəbul edilmir, amma bununla belə, öz adlarına 900 kitab çap etdirirlər. Sonradan bu kitabların sayı minlərə və milyonlara çatdı. Ümumən götürəndə erməni millətçiliyinin tarixi genosid və terror sayılır. Erməni millətçiliyi sivil formada mübarizə aparmaq imkanlarından məhrum olduğunu bir daha sübut edir.
“Səs İnformasiya Agentliyi” nin əməkdaşı:
- Ermənilərin Azərbaycan ərazisində törətdikləri terror əməliyyatlarının Azərbaycan millətinə vurduğu tarixi zərbə ilə bağlı daha hansı faktlar tarixə bəllidir?
ERMƏNİLƏRİN AZƏRBAYCAN
DÖVLƏTİNDƏ RUSİYANIN KÖMƏYİLƏ
TUTDUQLARI YUKSƏK VƏZİFƏLƏR YENİ ERMƏNİ
TERRORUNA BÖYÜK DƏSTƏK OLUR
Aydın Mirzəzadə:
- Hələ
XIX əsrdən başlayaraq ermənilərin törətdikləri
hadisələr göstərir ki, terror aksiyalarında
onların öldürdükləri insanlar seçilmiş hədəfləridir.
Onların əsas məqsədi siyasi hakimiyyətə təsir
etmək, ərazi iddialarını həyata keçirmək,
böyük Ermənistan xülyasını
reallaşdırmaqdır. Bu da onların iddialı mövqeyini
aşkara çıxarır. Erməni terrorçuları bu
addımı atmaqla, özlərinin siyasi tələblərini
həyata keçirmək niyyətindədirlər. Bu da, ilk
növbədə, ərazi iddialarına nail olmaq məqsədi
daşıyır. Bu aksiyaların həyata keçirilməsi
üçün ermənilər təşkilatlanmağa
başlayıblar. Konkret fərdlərin deyil, təşkilat
daxilində real qüvvə əsasında törədilməsi
daha əhəmiyyətli olduğunu göstərir. Belə qənaətə
gəlmək olar ki, böyük Ermənistan yaratmaq
xülyasına düçar olmuş ermənilər terror
aktının həyata keçməsinə başladılar.
Onların ilk terror təşkilatı 1885-ci ildə formalaşmışdır.
Türklərə qarşı yaradılmış bu təşkilat
ölkə daxilində hərc-mərclik yaratmaq və ərazi
iddiaları üçün əlverişli şəraitin
yaranmasına nail olmaq idi. Bu və ya digər təşkilatların
əsas ana xəttini böyük Ermənistan ideyasını
həyata keçirmək, zorakılıq, terror
aktlarını həyata keçirmək təşkil edir.
Türklərin yaşadığı istənilən ərazidə
məqsədlərini reallaşdırmaq və bununla da,
Türkiyə dövlətinə təzyiq edib, onu bu və ya
digər siyasi güzəştlərə məruz etmək
idi. Siyasi məqsədə çatmaq üçün istifadə
edilən terror aksiyalarında Azərbaycan parçalamaq,
Dağlıq Qarabağa və Naxçıvana olan
iddialarını reallaşdırmaq idi.
Nədən mən müzakirədə Türkiyə faktoruna, Osmanlı faktoruna üstünlük verdim? Belə ki ümumən götürəndə bu ərazilərdə daha çox terror aktları baş vermişdir. Ancaq buna qədər də ermənilərin Azərbaycan dövlətində Rusiyanın köməyilə tutduqları yuksək vəzifələr yeni erməni terroruna tamamilə böyük bir dəstək açır. 1918-ci ildə tarixi şərait nəticəsində Azərbaycan torpaqları ərazisində Ermənistan deyilən bir dövlət yarandı. Hansı ki, min illərlə ermənilərin dövləti olmayıb. Hətta İrəvanı Ermənistana paytaxt də verdilər. Yaranan Ermənistan dövləti üçün ümumən tarixi şərait çox əlverişli idi.
“İki sahil” qəzetinin əməkdaşı:
- Tarixi mənbələrdən bəllidir ki, Şaumyanın Azərbaycana gəlməsi ilə terror aktları kütləviləşdi və say da çoxaldı. Bu, nə ilə izah olunur?
ŞAUMYANIN “BAKI HEÇ BİR
VAXT AZƏRBAYCANIN PAYTAXTI OLMAYACAQ”
ŞÜARI VAR İDİ
Aydın Mirzəzadə:
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ərazisində isə ermənilər yenə də özlərinin müvafiq mövqelərini tuturdular. Həmin dövrdə erməni millətçilərinin Rusiya imperiyası tərfindən dəstəyə malik olması onların silahlı üstünlüyünə gətirib çıxartdı. Məsələn, region tarixində çox qanlı və qəddar bir şəxsiyyət olan Stepan Şaumyan Bakıya 1914-cü ildə gəldi. Azərbaycanda doğulmayan, Azərbaycanla heç bir əlaqəsi olmayan 1914-cü ildə bolşeviklər tərəfindən regiona siyasi lider kimi göndərilən Stepan Şaumyan Bakıda qərar tutdu və 1918-ci ildə terror hərəkatlarına başladı. Onun “Bakı heç bir vaxt Azərbaycanın paytaxtı olmayacaq” kimi bir şüarı var idi. Qısa bir müddətdə tək bolşevik resursları ilə buna nail olmaq mümkün deyildi. Burada xaricdən olan erməni diasporunun və erməni təşkilatlarının dəstəyinin böyük rolu oldu. Bir il ərzində Bakıda, Qubada, Şamaxıda və s. yerlərdə böyük qırğınlar törədildi.
(ardı var)
Nəzakət ƏLƏDDİNQIZI,
Murad İSMAYILZADƏ
Səs.- 2009.- 5 noyabr.- S. 8-9.