Azərbaycan mətbuatı bu gün öz inkişafının ən yüksək səviyyəsindədir

Hikmət Babaoğlu: “Dövlət mətbuatı bütöv halda görür və yanaşmanı da eyni şəkildə həyata keçirir”

- Hikmət müəllim, Azərbaycan mətbuatının inkişafına yönələn addımları necə qiymətləndirirsiniz?

- Azərbaycan mətbuatı bu gün öz inkişafının ən yüksək səviyyəsindədir. Çünki Azərbaycan mətbuatının hazırda maddi-texniki problemləri həll olunubdur. Mətbuatın inkişafı üçün dövlətimiz 1993-cü ildən bu günə qədər ən zəruri addımları atıb. “Azərbaycan” nəşriyyatına borcu olan mətbuat vasitələrinin borcları silinibdir. “Kütləvi İnformasiya Vasitələri haqqında” Qanun qəbul olunub.

Ölkədə jurnalistlərin informasiya əldə etmək haqqında hüquqları tanınıb. Ümumilikdə isə, bu gün Azərbaycan mətbuatının inkişafı ilə bağlı heç bir problem yoxdur. Əgər Azərbaycan mətbuatında müəyyən mənada professionalların çatışmazlığı varsa, bu, artıq dövlətin problemi deyil.

Yəni, ölkəmizdə mətbuat daima özü öz üzərində işləməli və peşəkarlıq səviyyəsini artırmalıdır. Hazırda mətbuatda yeganə problem mətbuat işçilərinin özlərini yeni keyfiyyətdə təqdim etmələri üçün çalışmamalarıdır. Bu proses də artıq gedir. Son dövrlərdə Azərbaycan mətbuatına yeni imzalar gəlir.

Jurnalistikanın nəzəriyyəsini, mətbuat-dövlət, mətbuat-cəmiyyət münasibətlərinin nəzəri əsaslarını mənimsəmiş və praktikada artıq bunu tətbiq etməyi bacaran yeni jurnalist imzaları görünməkdədir. Əlbəttə, bir günün içərisində Azərbaycanda mətubatın ən yüksək səviyyəyə gəlib çatmasını arzulamaq özülüyündə qeyri-ciddi yanaşmadır.

Dövlətin mətbuata qayğısının növbəti təzahürlərindən biri Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun yaradılması oldu. Bu Fondun fəalliyyəti olduqca şəffafdır. Siyasi oriyentasiyasından və rəngarəngliyindən asılı olmayaraq, fonda təqdim olunan bütün layihələr ekpertlər tərəfindən qiymətləndirilib və onlara müvafiq miqdarda maliyyə vəsaiti ayrılıb.

Bundan əlavə mətbuatın inkişafı naminə dövlət tərəfindən birdəfəlik yardımlar da olunub. Bütün bunlar isə onu göstərir ki, dövlət mətbuatı bütöv halda görür və yanaşmanı da eyni şəkildə həyata keçirir. Yəni dövlətin mətbuata yanaşması standartdır. Ona görə də, burada ayrı-seçkilik axtarmağa və yaxud mətubuatın idarə olunması ilə bağlı yeni təkliflər irəli sürməyə ehtiyac yoxdur.

- Belə olan halda, mətbuat-mətbuat, mətbuat-dövlət, mətbuat-cəmiyyət münasibətlərinin hazırkı səviyyəsini necə qiymətləndirirsiniz?

- Məsələnin əsil mahiyyəti ondan ibarətdir ki, cəmiyyətin mətbuatdan gözləntiləri var. Mətbuatın da cəmiyyətin müxtəlif institutlarından biznes, maliyyə qurumlarından hüquqi və fiziki şəxslərdən gözləntiləri mövcuddur. Yəni burada qarşılıqlı münasibətlərin forması müəyyənləşməlidir. Amma çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda mətbuatın qeyd etdiyimiz cəmiyyətin sosial və iqtisadi institutlardan biznes strukturlarından gözlədikləri, birmənalı olaraq, maliyyə dəstəyi ilə bağlıdır.

Mətbuatın cəmiyyətdən gözləntiləri isə, birmənalı olaraq, oxucu dəstəyidir. Bu məsələlər isə bir-biri ilə bağlı şəkildədir. Əgər Azərbaycan mətbuatının kifayət qədər oxucusu olacaqsa, avtomatik olaraq, bu amil mətbuata reklam verilməsini şərtləndirəcək. Əksinə olaraq, dediyimiz biznes qurumları mətbuata reklam verəcəksə, bu, özlüyündə oxucunu təşviq edəcək. Ona görə də, bu sistemi hərəkətə gətirmək lazımdır.

- Siz mətbuatın uğurlarını qeyd etdiniz. Amma ATƏT-in mətbuat üzrə nümayəndəsi Mikloş Haraşti, həmişə olduğu kimi, yenə də Azərbaycanda mətbuatın durumunu tənqid edib və iddia edib ki, ölkə mətbuatının vəziyyəti ürəkaçan deyil. Onun bu yanaşmasının kökündə nə dayanır?

- Burada tamamilə qeyri-obyektiv bir qiymətləndirmənin şahidi oluruq. Bunu ancaq ayrı-ayrı Qərb təşkilatlarının Azərbaycandakı və Ermənistandakı demokratiyanı müqayisə edib gəldiyi nəticələr ilə müqayisə etmək olar. Ermənistanda silahlı adamlar parlamentə daxil olaraq parlamentariləri, müxalifət partiyalarının rəhbərlərini qətlə yetirirlər.

Amma nədənsə, Qərb, həmişə olduğu kimi, buna göz yumur. Yaxud da Ermənistanda prezident seçkiləri kütləvi şəkildə saxtalaşdırılır, insanlar küçəyə çıxır, yenə də dövlət tərəfindən insanlara qarşı zorakılıq tətbiq edilir, müxalifət liderləri həbs olunur, onlarla insan qətlə yetirilir. Buna baxmayaraq, demokratik qiymətləndirmə aparılan zaman Ermənistana Azərbaycandan fərqli qiymət verilir.

Deməli, bu yanaşmalar həqiqətə söykənmir. Problem qərblilərin və yaxud ayrı-ayrı təşkilat rəhbərlərinin məsələyə yanaşmasındakı ikili standartlardadır. Məhz M.Haraştinin yanaşması da buna bənzəyir. Heç kəs deyə bilməz ki, Azərbaycanda söz azadlığı mövcud deyil. Azərbaycanda mətbuatın qeyri-ənənəvi üsullarla idarə edilməsi ilə bağlı müxtəlif təşkilatlar yaradılıb. O cümlədən, Mətbuat Şurasının fəaliyyətini də önə çəkmək olar. Azərbaycan mətbuatı özü özlüyündə problem görmədiyi halda, M.Haraşti müxtəlif təkliflərlə çıxış edir, qeyri-obyektiv qiymətləndirmələr aparır. Bu isə, ölkəmizdə mətbuata və bütövlükdə, bizlərə münasibətdə çoxstandartlılığın tətbiqidir. Bu yanaşmaya başqa ad vermək mümkün deyil.

Azərbaycan cəmiyyəti olduqca rəngarəngdir. Ölkəmizdə fikir plüralizmi və söz azadlığı mövcuddur. Məsələnin digər tərəfi isə ondan ibarətdir ki, ölkəmizdə ən radikal mövqedə dayanan müxalifət mətbuatından belə M.Haraştinin eynəyi daha “tünddür”.

Yəni burada heç bir obyektivlikdən söhbət gedə bilməz. Sadəcə olaraq, qərəzli münasibəti biz müşahidə edə bilirik.

- Ümumilikdə isə, M.Haraşti Azərbaycan mətbuatının birliyini pozmaq üçün müəyyən təkliflər irəli sürüb. Eyni zamanda, Mətbuat Şurasına alternativ mətbuat şurasının yaradılmasını da önə çəkib. Bu yanaşmanı necə dəyərləndirmək olar?

- Zənnimcə, buna heç bir ehtiyac yoxdur. Görünür, M.Haraştinin narahatlığı da ondan ibarətdir ki, müəyyən milli məsələlərdə Azərbaycan mətbuatı vahid güc kimi çıxış etməyi bacarır. Dağlıq Qarabağ məsələsində Azərbaycan mətbuatı vahid mövqe nümayiş etdirə bilir. Qonşu ölkələrdə baş verən hadisələr, Türkiyə-Ermənistan münasibətləri kontekstində cərəyan edən proseslərlə bağlı Azərbaycan mətbuatı bütövlükdə eyni mövqeyi nümayiş etdirməyi və ümummilli maraqlar məsələsində hamı bir məntiqdən çıxış etməyi bacarır.

Ona görə də, görünür ki, bu amil müəyyən maraqlı dairələri qane etmir. Düşünürəm ki, alternativ mətbuat şurasının yaradılması kimi ideyalar da məhz Azərbaycan mətbuatının milli maraqlar naminə birləşmə məqamında onların birliyini pozmaq məqsədi güdür.

- ATƏT-in mətbuat üzrə nümayəndəsi konkret cinayət əməlinə görə, məsuliyyətə cəlb edilmiş şəxslərin müdafiəsinə qalxır. Onun bu məqsədini hansı formada izah etmək olar?

- Bu, bəzi Avropa institutlarının çoxdankı yanaşmasıdır. Kim həbs edilirsə, adını siyasi məhbus, jurnalist qoyaq və.s. onu müdafiə etməyə, hətta bəzi məqamlarda bu məsələdən öz maraqları naminə istifadə etməyə cəhdlər olur. Cəmiyyətdə hər bir şəxsin bir neçə sosial statusu var. Bizim peşə statusumuzla bərabər vətəndaşlıq statusumuz da mövcuddur. Yəni, bu gün biz redaksiyada jurnalist kimi fəaliyyət göstəririk, sabah ictimai nəqliyyatdan istifadə edərkən isə sosial statusumuz sərnişin olur, evimizdə sosial statusumuz valideyndir, auditoriyada müəllimdir. Bunları bir-birinə qarışdırmaq lazım deyil.

Biz heç bir halda istənilən vətəndaşın həbsxanaya düşməsini istəmirik.

Cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən əfv fərmanları imzalanır, məhbusların cəzaları yüngülləşdirilir, insanları islah yolu ilə deyil, başqa alternativ yollarla tərbiyə etməyə çalışılır. Buna da, birmənalı olaraq, nail olunur. Amma bir insan konkret olaraq cinayət törədirsə, peşəsi nə olursa-olsun, o, cəzalanmalıdır. Heç bir peşə, heç bir vətəndaşa əlahiddə status vermir ki, “mənim peşəm olduğuna görə, cinayət də törətsəm, həbs oluna bilmərəm”.

Belə bir anlam mövcud deyil.

Bununla yanaşı, az-çox Avropa, Qərb cəmiyyəti ilə tanış olan insanlar bilirlər ki, çoxlu sayda jurnalist və digər peşə sahibləri konkret cinayət əməlinə görə məsuliyyətə cəlb olunublar. Amma nədənsə, avropalılar bu problemi özlərinin içərisində heç vaxt siyasiləşdirmir. Məhz Azərbaycan və Azərbaycan kimi digər ölkələrdə bu cür məsələlər siyasiləşdirilir. Görünür, burada da xüsusi maraqlar mövcuddur.

- Qərb dairələrinin Azərbaycan kimi dövlətlərə yanaşmalarında müşahidə olunan çoxstandartlılığı onların yanaşma tərzindəki müəyyən maraqların olması ilə izah etmək olarmı?

- Azərbaycan cəmiyyəti inkişaf edir. Ölkəmizdə demokratik təsisatlar bərpa olunur. Bütün bunlar, ona görə edilmir ki, biz Qərbə oxşamağa çalışırıq. Bu, ona görədir ki, bizim demokratiya ilə bağlı tarixi ənənələrimiz var. Tarixin qədim qatlarından gələn mifologiyalarımızda, dastanlarımızda bizim toplumun demokratik olması, sosial bərabərliyin saxlanması ilə bağlı çoxlu faktlar mövcuddur.

Misal olaraq, “Kitabi Dədə Qorqud” dastanında Qazan xanın evinin yağmalanması boyunu göstərmək olar ki, bu, birbaşa cəmiyyətdəki bərabərliyi saxlamaq üçün edilirdi. Çünki il boyu ayrı-ayrı bəylərbəyliklərdən, əyalətlərdən gələn pullar Qazan xanın büdcəsində yığılırdı. Yığılan vəsaitlər və əldə olunan döyüş qənimətləri ildə bir dəfə bütün toplum içərisində bərabər şəkildə paylanırdı. Bütün bunlar isə, onu göstərir ki, demokratiya bizim cəmiyyətə xas olan bir xüsusiyyətdir.

Ona görə də, Qərb bizə demokratiya dərsi keçməyə çalışırsa, unutmamalıdır ki, demokratiya bizim tariximizdən, genimizdən gələn milli bir keyfiyyətdir.

Bu gün isə Azərbaycan cəmiyyəti ona görə demokratikləşmir ki, ATƏT bizim qarşımıza tələb qoyub. Azərbaycan cəmiyyəti ona görə demokratikləşir ki, cəmiyyətimiz inkişaf etsin. Ölkəmizdə bu proses isə kor-koranə getmir. Bunun mahiyyəti dərk olunaraq, prosesin cəmiyyətə xeyir gətirəcəyi hədəf qoyularaq, həyata keçirilir. Bu məsələlərə isə müəyyən yanaşmalar olacaqdır. Amma arzu edərdik ki, bu yanaşmalar obyektiv olsun.

TAPDIQ Qurbanlı

Səs .- 2009.- 12 sentyabr.- S. 6.