İsa Həbibbəyli - 60

Alim ömrü hər ömürdən nurludur

İnsan həyatı ilin bütün fəsilləri kimidir, həm güllü-çiçəkli, həm də qarlı-çovğunlu. Xalqımızın tarixində elimizin gözəl, unudulmaz adət-ənənələri var. Hər yerdə alimə hörmət, onun göstərişlərinə və nəsihətlərinə əməl etmək hər birimizin müqəddəs borcudur. Belə alimlərdən biri bu gün həm respublikamızda, həm də bir çox xarici ölkələrdə tanınmış, hər yerdə dərin hörmət və ehtiramla qarşılanan, özü də son dərəcə qayğıkeş, xoşxasiyyət, xeyirxah insan, alovlu vətənpərvər, elini-obasını çılğın bir məhəbbətlə sevən, xalqımızın adət-ənənələrinə dərindən bələd olan, akademik İsa Həbibbəylidir.

O, 1949-cu il oktyabrın 16-da Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Danzik kəndində tanınmış, el-obasında xüsusi hörmət qazanmış Əkbər müəllimin ailəsində dünyaya göz açıb.

İsa Həbibbəyli Şərur rayonunun Oğlanqala kənd orta məktəbində oxuyarkən divar qəzetlərinə məqalə yazmaqla ilk addımlarını atıb. Çox keçmir ki, onun imzası respublika mətbuatında tez-tez görünür.

İsa Həbibbəylinin fəaliyyəti 1967-ci ildən Naxçıvan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda tələbəlik illərindən Tələbə Elmi Cəmiyyətinin sədri olduğu vaxtdan, eləcə də elmi konfranslarda məruzələrlə çıxış etdikdən və mərkəzi mətbuatda çıxışlarından müəllimlərinin nəzər-diqqətini cəlb edir. Hələ 21 yaşı olanda, o, 1970-ci ildə akademik Məmməd Cəfər Cəfərovla tanış olur və onun xeyir-duası ilə qəti şəkildə elmi yolu seçir.

İsa Həbibbəyli 1971-ci ildə NDU-nu fərqlənmə diplomu ilə başa vurub doğma kəndinə dönür, müəllimlik edir. Ancaq onu narahat edən elmin yüksəliş yolu idi. Odur ki, bu istək və arzu onu yenidən 1975-ci ildə NDU-ya, sevimli müəllimlərinin sırasına gətirir və taleyini, varlığını həmişəlik olaraq bu elmi məbədgaha bağlayır. 1980-ci ildə isə Bakıda Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda ixtisaslaşdırılmış şurada “XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan romantik lirikası” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını uğurla müdafiə edir. 1982-ci ildə isə doktorluq dissertasiyası üçün gecəli-gündüzlü inadcıl axtarışlara başlayır. Bu elmi axtarışlar üçün İsa Həbibbəyli Moskva, Sankt-Peterburq, Kiyev, Tiflis, Odessa, Yasnaya Polyana, Qori, Ankara, Ərzurum, Təbriz kimi şəhərlərin arxiv və muzeylərində, kitabxanalarında, arxivşünaslıq fəaliyyətini davam və uğurlu nəticələr nəticəsində, o, 1984-cü ildə C.Məmmədquluzadənin “Ər” pyesini, “Lənət” və “Oyunbazlar” adlı səhnəciklərini aşkara çıxarır. Bunlardan başqa dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşamış Mirzə Cəlilin nəslinin yadigarları - Midhət, Teymur İrena Cavanşirilər, Məhini tanıdan da İsa Həbibbəylidir.

Topladığı dəyərli tədqiqat işlərinin yekunu olaraq, İsa Həbibbəyli 1996-cı ildə “Cəlil Məmmədquluzadə mühiti və müasirləri” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə edir. Ulu peyğəmbərimiz alimlərə yüksək qiymət verərək deyib: “Elmindən fayda gələn alim min abiddən üstündür. Elm öyrənən islamın dayağıdır”. İsa Həbibbəyli də bunu yaxşı başa düşür ki, alimin elmindən bütün xalq və ziyalı faydalanır.

İsa Həbibbəylinin qiymətli elmi yeniliklərlə, nadir arxiv sənədləri ilə zəngin olan tədqiqat işləri öz əhəmiyyəti və elmi qənaətləri ilə seçilir və alimlər tərəfindən çox yüksək qiymətləndirilir. Əlbəttə ki, bu elmi araşdırmalar onun zəhmət dolu şərəfli, zəhmət bahasına alınan ömür yolunun bəhrələridir. Odur ki, atalar demişkən: “Alim unudar, qələm unutmaz”. İsa Həbibbəylinin aşkar etdiyi, xalqına çatdırdığı elmi yeniliklər heç vaxt unudulan deyil.

1992-ci ildən başlayaraq İsa Həbibbəylinin elmi-pedaqoji fəaliyyəti daha yüksək zirvələrə qalxır. Yəni 1992-ci ildə o, ADU-nun elmi işlər üzrə prorektoru vəzifəsinə irəli çəkilir. Bu işdə yaxşı nəticələr əldə edir. Belə ki, universitetdə aspirant şöbəsinin yaranmasına və dissertantların cəlb olunmasına, o cümlədən, universitetdə müxtəlif strukturların inkişafına nail olur. 16 oktyabr 1996-cı ildən İsa Həbibbəyli NDU-ya rəhbərliyə təyin edilir və ömrünü bu ali təhsil ocağına bağlayır. Onun bu ali təhsil ocağındakı zəhmətkeş və təşəbbüskar rektorluq fəaliyyəti xalqımızın ümummilli lideri, dahi Heydər Əliyevin respublikamıza rəhbərlik etdiyi və təhsilin tərəqqisinə göstərdiyi diqqət və qayğı NDU-nun inkişafında öz əksini tapır. İsa Həbibbəyli bu təhsil ocağındakı fəaliyyətində dövlətçilik mövqeyini dəstəkləyir, dahi öndərin böyük ideyalarını NDU-da gerçəkləşdirir. Rektor kimi onun dövlət qurumları ilə qurduğu etibarlı dialoqları kollektivdə sağlam sabitlik, işgüzarlıq bizi ürəkdən sevindirir. Çünki akademikin fədakar, yorulmaq bilməyən zəhməti ilə Naxçıvanda hərtərəfli şəkildə inkişaf etmiş bir universitet formalaşıb.

Avropa Rektorlar Klubunun və Asiya Universitetləri Assosiasiyasının üzvü, Beynəlxalq Sosial Əməkdaşlıq Konsepsiyasının “Minilliyin universiteti” kimi beynəlxalq mükafatlara layiq görülən NDU məhz onun təhsil tariximizə dövlətin böyük qayğısı ilə yazdığı şah əsəridir. Akademik İsa Həbibbəyli universitetdə oxuyan tələbələrin, müəllimlərin və bütün əməkdaşların ən yaxın məsləhətçisi, arxa və dayağıdır. O, AUB-nin və AJB-nin üzvü kimi elmə olan sonsuz məhəbbəti ilə elmin tərəqqisi uğrunda filoloq-alim kimi çox əmək sərf edir, elmi yenilikləri ilə hamını sevindirir.

Bu tərəqqi və yenilikləri XX əsr ədəbi-ictimai fikrin C.Məmmədquluzadə, Hüseyn Cavid, Məhəmməd Hadi, Abbas Səhhət, Abdulla Şaiq, Əlibəy Hüseynzadə, M.Şahtaxtlı, Səməd Vurğun, Məhəmməd Şəhriyar, Mir Cəlal kimi simaların müasir ədəbi prosesin xalq yazıçısı Anar, Əkrəm Əylisli, Məmməd Araz kimi nümayəndələrinin yaradıcılığı onun əsərlərində layiqli qiymətini alıb. Akademik İsa Həbibbəyli respublikamızda və beynəlxalq aləmdə ciddi elm xadimi, bacarıqlı təşkilatçılıq qabiliyyətinə malik ali məktəb rəhbəri kimi tanınır. Ulu peyğəmbərimizin dediyi kimi: “Alimlər dünyanın çırağı, axirətin nurudurlar”.

O, Təhsil Nazirliyi üzrə Rektorlar Şurasının Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının “Naxçıvan”, “Cəlil Məmmədquluzadə” və “Hüseyn Cavid” ensiklopediyasının respublikamızda və Türkiyədə nəşr olunan, o cümlədən, bir çox mətbuat orqanlarının üzvü və baş redaktorudur.

Bir alim kimi İsa Həbibbəyli Azərbaycan nümayəndə heyətinin tərkibində İraqda keçirilən Füzuli günlərində, İranın Marağa şəhərində keçirilən beynəlxalq Əhvədi konqresinin, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətində keçirilən III uluslararası Atatürk simpoziumunun, Başqırdıstanda türkoloqların beynəlxalq konqresinin, Fransada YUNESKO-nun iqamətgahında keçirilən Dədə-Qorqud günlərinin Türkiyədə keçirilən elmi konfrans və simpoziumlarında elmimizi layiqincə təmsil edir. Bir şəxsiyyət kimi, İsa Həbibbəyli harada olursa-olsun, vətənə məhəbbət və yurdunun sevgisini ürəyində yaşadır. O, fəxr edir ki, Azərbaycan torpağının alim-oğludur. Azərbaycan torpağının alim oğlu bir çox beynəlxalq, xarici ölkələrin ali təhsil ocaqlarının - 1999-cu ildə Atatürk Araşdırma Mərkəzi üzrə Atatürk Kültür, Dil və Tarix Qurumunun müxbir üzvü, Nyu-York EA-nın həqiqi üzvü və Dünya Azərbaycanlılarının Əlaqələndirmə Şurası İdarə Heyətinin üzvü, 2003-cü ildə AMEA-nın həqiqi üzvü, 2006-cı ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı yanında fəaliyyət göstərən Beynəlxalq İnformasiyalaşdırma Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib.

Akademik İsa Həbibbəylinin fəaliyyəti həm də ictimai xadim kimi respublikamızın ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak etməsi kimi də qiymətlidir. Belə ki, o, 1998-ci ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin Azərbaycanda prezident seçkilərində 2008-ci ildə İlham Əliyevin vəkili kimi MR-də geniş ictimai iş aparıb. O, iki çağırış Naxçıvan Ali Məclisin deputatı seçilib, 2005-ci ildən isə AR Milli Məclisinin deputatı kimi təhsilin inkişafı yolunda əzmlə fəaliyyət göstərir. İsa Həbibbəyli bir alim və dövlət xadimi kimi milli ədəbiyyatımıza qiymətli töhfələr verən və ictimai fikrin təbliğində özünə layiqli yer tutan ictimai xadimdir. Onun əməyi dövlətimiz tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Belə ki, 1999-cu ildə “Əməkdar elm xadimi”, 2007-ci ildə “Şöhrət” ordeni və 2009-cu ilin avqust ayında “Şərəf” ordeni ilə təltif olunub. 2009-cu ildə “XX-XXI əsr yaradıcı ziyalıları” ensiklopediyasında layiqli yer tutub. Bu günlərdə akademik İsa Həbibbəyli Avrasiya Dostluq, Sənət, Mədəniyyət və Turizm qurumunun mədəniyyət mükafatına layiq görülüb.

Akademik İ.Həbibbəylinin zəngin və mənalı həyat yolu bugünkü gənclər üçün layiqli həyat məktəbidir. Xalqın məhəbbətini, sevgisini qazanan akademik İsa Həbibbəyli ilə hamımız fəxr edirik. İnanırıq ki, 60 yaşın işığında bu fədakar elm adamı hələ bundan sonra da fəaliyyətini yüksək intellektual səviyyədə davam etdirib, mədəniyyətimizə, tariximizə qiymətli töhfələr verəcək.

Hacı Tofiq SEYİDOV

Səs.- 2009.- 24 sentyabr.- S. 9.