BU­DA­PEŞT­DƏ NA­BUK­KO LA­Yİ­HƏ­Sİ­NƏ DA­İR ENER­Jİ SAM­Mİ­Tİ KE­Çİ­Rİ­LİB

 

İl­ham Əli­yev: "Azər­bay­can Av­ro­pa­nın ener­ji təh­lü­kə­siz­li­yin­də mü­hüm rol oy­na­yır"

 

Ma­ca­rıs­ta­nın pay­tax­tı Bu­da­peşt­də Na­buk­ko la­yi­hə­si­nə da­ir ener­ji sam­mi­ti ke­çi­ril­miş­dir. Par­la­ment bi­na­sın­da baş­la­yan sam­mit­də Azər­bay­can Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­yev, Ma­ca­rıs­ta­nın Baş na­zi­ri Fe­rents Dyur­çan, Çe­xi­ya­nın Baş na­zi­ri Mi­rek To­po­la­nek, Bol­qa­rıs­ta­nın Baş na­zi­ri Ser­gey Sta­ni­şev, Gür­cüs­ta­nın Baş na­zi­ri­nin bi­rin­ci müa­vi­ni, ma­liy­yə na­zi­ri Ni­ka Gi­lua­ri, Av­ro­pa Ko­mis­si­ya­sı­nın ener­ge­ti­ka mə­sə­lə­lə­ri üz­rə ko­mis­sa­rı And­ris Pie­balqs, Avs­tri­ya­nın iq­ti­sa­diy­yat və əmək na­zi­ri Reyn­hold Mit­ter­leh­ner, Ru­mı­ni­ya­nın iq­ti­sa­diy­yat na­zi­ri Ad­ri­an Vi­dea­nu, Mi­si­rin neft na­zi­ri Amin Sa­mih Fəh­mi, Tür­ki­yə­nin ener­ge­ti­ka və tə­bii sər­vət­lər na­zi­ri Hil­mi Gü­lər, Türk­mə­nis­ta­nın Kar­bo­hid­ro­gen Eh­ti­yat­la­rı­nın İda­rəe­dil­mə­si və İs­ti­fa­də­si üz­rə Döv­lət Agent­li­yi­nin di­rek­to­ru Yax­şı­gəl­di Ka­ka­yev, ha­be­lə Al­ma­ni­ya­nın, İra­qın, ABŞ-ın nü­ma­yən­də­lə­ri, Av­ro­pa İn­ves­ti­si­ya Ban­kı­nın, Av­ro­pa Ye­ni­dən­qur­ma və İn­ki­şaf Ban­kı­nın pre­zi­dent­lə­ri iş­ti­rak edir­di­lər.

Xə­zər höv­zə­si və Mər­kə­zi Asi­ya­dan, gə­lə­cək­də isə Ya­xın Şərq­dən tə­bii qa­zın Av­ro­pa­ya nəq­li­ni nə­zər­də tu­tan Na­buk­ko la­yi­hə­si ilə bağ­lı ya­ra­dıl­mış trans­mil­li kon­sor­siu­ma Avs­tri­ya­nın OMV, Ma­ca­rıs­ta­nın MOL, Bol­qa­rıs­ta­nın "Bul­qar­qaz", Ru­mı­ni­ya­nın "Trans­qaz", Tür­ki­yə­nin BO­TAŞ və Al­ma­ni­ya­nın RWE şir­kət­lə­ri da­xil­dir. Fran­sa­nın "Qaz de Frans" şir­kə­ti də kon­sor­siu­ma qo­şul­maq niy­yə­ti­ni bil­dir­miş­dir.

Bu­da­peşt sam­mi­ti­nin ke­çi­ril­mə­si tək­li­fi­ni Ma­ca­rıs­ta­nın Baş na­zi­ri Fe­rents Dyur­çan ötən ilin iyu­lun­da Azər­bay­ca­na və Türk­mə­nis­ta­na sə­fə­ri za­ma­nı bə­yan et­miş­di.

Na­buk­ko la­yi­hə­si­nin ope­ra­to­ru qis­min­də Avs­tri­ya­nın OMV şir­kə­ti çı­xış edir. Kon­sor­si­um üzv­lə­ri la­yi­hə üz­rə hö­ku­mət­lə­ra­ra­sı sa­zi­şi im­za­la­ma­ğı plan­laş­dı­rır­lar ki, bu da kə­mə­rin ti­kin­ti­si­nin qa­nun­ve­ri­ci ba­za­sı­nın ya­ra­dıl­ma­sı üçün zə­ru­ri he­sab olu­nur.

La­yi­hə də­yə­ri 8 mil­yard av­ro olan və il­də təq­ri­bən 26-32 mil­yard kub­metr qaz ötü­rə­cək Na­buk­ko kə­mə­ri­nin in­şa­sı 2014-cü ilə­dək ye­kun­laş­ma­lı­dır. Na­buk­ko bo­ru kə­mə­ri ilə 2012-ci il­də Azər­bay­can, son­ra Qa­za­xıs­tan və Türk­mə­nis­tan qa­zı­nın nəq­li nə­zər­də tu­tu­lur. Növ­bə­ti mər­hə­lə­də, 2017-ci il üçün bu kə­mər­lə İran, İraq və Mi­sir qa­zı­nın nəq­li də is­tis­na olun­mur.

Na­buk­ko ilk qaz xət­ti­dir ki, dün­ya­nın bir çox re­gio­nu ara­sın­da əla­qə ya­ra­da­caq­dır. Uzun­lu­ğu 3,3 min ki­lo­metr nə­zər­də tu­tu­lan kə­mə­rin marş­ru­tun­da əsas tran­zit öl­kə Tür­ki­yə ola­caq­dır (2 min ki­lo­metr). La­yi­hə­yə gö­rə kə­mə­rin 400 ki­lo­met­ri Bol­qa­rıs­tan, 460 ki­lo­met­ri Ru­mı­ni­ya, 390 ki­lo­met­ri Ma­ca­rıs­tan, 50 ki­lo­met­rə qə­də­ri isə Avs­tri­ya­nın əra­zi­si­nə dü­şür.

Sam­mit açıq elan olun­duq­dan son­ra çı­xış edən Ma­ca­rıs­ta­nın Baş na­zi­ri Fe­rents Dyur­çan Azər­bay­can Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­ye­vi və di­gər iş­ti­rak­çı­la­rı sa­lam­la­dı, dost­luq xa­rak­te­ri da­şı­yan Na­buk­ko­nun ha­mı­nı bir­ləş­di­rən la­yi­hə ol­du­ğu­nu vur­ğu­la­dı.

Son il­lər Av­ro­pa öl­kə­lə­ri­nin ener­ji prob­lem­lə­ri ilə üz­ləş­di­yi­ni, on­la­rın iq­ti­sa­diy­ya­tın­da ge­ri­lə­mə mü­şa­hi­də olun­du­ğu­nu de­yən Baş na­zir Av­ro­pa­nın ener­ji təh­lü­kə­siz­li­yi­nin, elə­cə də ay­rı-ay­rı öl­kə­lə­rin müs­tə­qil­li­yi­nin möh­kəm­lən­di­ril­mə­si ba­xı­mın­dan ye­ni al­ter­na­tiv la­yi­hə­yə eh­ti­yac du­yul­du­ğu­nu söy­lə­di. Bu məq­səd­lə də Na­buk­ko la­yi­hə­si­nin re­al­laş­dı­rıl­ma­sı­na qə­rar ve­ril­miş­dir. Bu iş­də Azər­bay­ca­na və Türk­mə­nis­ta­na ümid bö­yük­dür. Bu la­yi­hə­nin ma­liy­yə­ləş­dir­mə mən­bə­lə­ri­nin mü­əy­yən­ləş­di­ril­mə­si və kre­dit­lə­rin alın­ma­sın­da prob­lem ya­ran­ma­ya­caq­dır.

Son­ra Azər­bay­can Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­yev çı­xış et­di. Sam­mi­tin yük­sək sə­viy­yə­də təş­ki­li­nə gö­rə min­nət­dar­lı­ğı­nı bil­di­rən döv­lə­ti­mi­zin baş­çı­sı de­di ki, Azər­bay­can Av­ro­pa­nın ener­ji təh­lü­kə­siz­li­yi mə­sə­lə­sin­də mü­hüm rol oy­na­yır. Azər­bay­can eti­bar­lı tə­rəf­daş öl­kə­dir və öz tə­bii sər­vət­lə­ri­ni Xə­zər höv­zə­sin­dən Av­ro­pa­ya nəql edir. Azər­bay­ca­nın hə­ya­ta ke­çir­di­yi neft-qaz si­ya­sə­ti xal­qın mə­na­fe­yi­nə xid­mət edir. Biz bir çox is­ti­qa­mət­lər­də ye­ni bo­ru xət­lə­ri çək­mi­şik. Biz bo­ru xət­lə­ri­nin çox­şa­xə­li­li­yi­nin tə­rəf­da­rı­yıq. Bi­zim qaz eh­ti­yat­la­rı­mız zən­gin­dir. 2-3 tril­yon kub­metr qaz eh­ti­ya­tı var ki, bu da onil­lik­lər ər­zin­də eh­ti­ya­cı­mı­zı ödə­yə­cək­dir.

Azər­bay­ca­nın Na­buk­ko la­yi­hə­si­ni hə­mi­şə dəs­tək­lə­di­yi­ni bil­di­rən Pre­zi­dent İl­ham Əli­yev de­di ki, bu dəs­tək gə­lə­cək­də də da­vam edə­cək­dir. Ba­kı­da ke­çi­ri­lən sam­mit­də Azər­bay­can öz möv­qe­yi­ni or­ta­ya qoy­muş­dur. Bu la­yi­hə­də iş­ti­rak edən bü­tün tə­rəf­lər əmək­daş­lı­ğa ha­zır­dır­lar. Bu gün Azər­bay­can tək­cə tran­zit öl­kə de­yil, həm də ener­ji mən­bə­lə­ri ilə zən­gin olan öl­kə­dir.

Bu la­yi­hə çər­çi­və­sin­də yax­şı tə­rəf­daş­lıq əla­qə­lə­ri­nin ya­ra­na­ca­ğı­na əmin ol­du­ğu­nu bil­di­rən Pre­zi­dent İl­ham Əli­yev de­di ki, bir­gə əmək­daş­lıq nə­ti­cə­sin­də bü­tün iş­lə­rin öh­də­sin­dən gəl­mək müm­kün­dür. Azər­bay­can bu cür la­yi­hə­lə­rin ic­ra­sı­na dost­luq əla­qə­lə­ri ki­mi ba­xır. Azər­bay­can Av­ro­pa İt­ti­fa­qı­na və Av­rat­lan­tik mə­ka­na in­teq­ra­si­ya­ya üs­tün­lük ve­rir və bu si­ya­sət bun­dan son­ra da da­vam et­di­ri­lə­cək­dir.

Çe­xi­ya­nın Baş na­zi­ri Mi­rek To­po­la­nek çı­xı­şın­da Av­ro­pa İt­ti­fa­qı öl­kə­lə­ri üçün Na­buk­ko la­yi­hə­si­nin əhə­miy­yə­ti­ni vur­ğu­la­ya­raq bil­dir­di ki, Av­ro­pa qaz təc­hi­za­tın­da­kı ası­lı­lıq­dan qur­tar­ma­lı­dır və bu­nun üçün Na­buk­ko­nun re­al­laş­ma­sı zə­ru­ri­dir. Bir ne­çə həf­tə da­vam et­miş mə­lum qaz böh­ra­nı za­ma­nı Av­ro­pa öl­kə­lə­ri­nə 2-3 mil­yard dol­lar məb­lə­ğin­də zə­rər dəy­di­yi­ni bil­di­rən Baş na­zir de­di ki, qar­şı­da du­ran əsas və­zi­fə Na­buk­ko kə­mə­ri­nin nə­zər­də tu­tu­lan vaxt­da ti­kin­ti­si­nə baş­la­maq­dır. Bu is­ti­qa­mət­də bü­tün səy­lər bir­ləş­di­ril­mə­li­dir və əmi­nik ki, biz məq­sə­di­mi­zə ça­ta­ca­ğıq. Bu mə­sə­lə­lər­də Azər­bay­can və Mər­kə­zi Asi­ya öl­kə­lə­ri ilə sə­mə­rə­li əmək­daş­lı­ğı ge­niş­lən­dir­mə­li­yik. Bir söz­lə, bu la­yi­hə­nin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­nə ya­şıl işıq yan­dı­rıl­ma­lı­dır və bu sam­mi­tin ke­çi­ril­mə­si bu la­yi­hə­yə si­ya­si dəs­tə­yin gös­tə­ri­ci­si­dir.

Mi­rek To­po­la­nek onu da vur­ğu­la­dı ki, la­yi­hə Ru­si­ya­ya qar­şı yö­nəl­dil­mə­miş­dir. Ru­si­ya­nın rəs­mi­lə­ri bu la­yi­hə­nin əley­hi­nə ol­ma­dı­ğı­nı bil­dir­miş­lər. Biz "Cə­nub axı­nı" la­yi­hə­si­nə də diq­qət ye­ti­ri­rik və bu la­yi­hə üz­rə də sam­mi­tin ke­çi­ril­mə­si nə­zər­də tu­tul­muş­dur.

Son­ra çı­xış edən Bol­qa­rıs­ta­nın Baş na­zi­ri Ser­gey Sta­ni­şev de­di ki, Av­ro­pa­nın qaz təc­hi­za­tı üçün ye­ni ide­ya­la­ra və la­yi­hə­lə­rə eh­ti­yac var. Biz irə­li­yə bax­ma­lı­yıq və Na­buk­ko la­yi­hə­si­nin re­al­laş­ma­sı üçün al­ter­na­tiv mən­bə­lər ax­tar­ma­lı, Azər­bay­ca­nın və Mər­kə­zi Asi­ya öl­kə­lə­ri­nin tə­bii qa­zı­nın Av­ro­pa mə­ka­nı­na çat­dı­rıl­ma­sı­na na­il ol­ma­lı­yıq. Av­ro­pa İt­ti­fa­qı­na üzv olan öl­kə­lə­rin tə­bii qaz təc­hi­za­tı­nın yax­şı­laş­dı­rıl­ma­sı məq­sə­di da­şı­yan Na­buk­ko la­yi­hə­si­nə tə­rəf­daş öl­kə­lər si­ya­si dəs­tək­lə­ri­ni ver­miş­lər. Bol­qa­rıs­tan üçün Na­buk­ko prio­ri­tet xa­rak­ter da­şı­yır və biz bu­nun ger­çək­ləş­mə­si üçün əli­miz­dən gə­lə­ni edə­cə­yik. Baş na­zir vur­ğu­la­dı ki, bü­tün tə­rəf­daş öl­kə­lər Azər­bay­ca­nın möv­qe­yi­ni yük­sək qiy­mət­lən­di­rir.

Son­ra Av­ro­pa Ko­mis­si­ya­sı­nın səd­ri Jo­ze Ma­nu­el Bar­ro­zu­nun sam­mit iş­ti­rak­çı­la­rı­na mək­tu­bu oxun­du. Mək­tub­da Azər­bay­ca­nın tut­du­ğu möv­qe təq­dir edi­lir və Na­buk­ko la­yi­hə­si­nin dəs­tək­lən­di­yi bil­di­ri­lir.

Sam­mit­də di­gər nü­ma­yən­də he­yət­lə­ri­nin rəh­bər­lə­ri, ha­be­lə po­ten­si­al ha­si­lat­çı və tran­zit öl­kə­lə­rin təm­sil­çi­lə­ri də çı­xış et­di­lər. On­lar be­lə bir ümu­mi fi­kir bil­dir­di­lər ki, Na­buk­ko qaz kə­mə­ri­nin ti­kin­ti­si la­yi­hə­sin­də iş­ti­rak edən döv­lət­lə­rin sam­mi­ti bu la­yi­hə­nin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si­nə müs­bət tə­sir edə­cək­dir.

Tə­rəf­daş öl­kə­lə­rin nü­ma­yən­də­lə­ri çı­xış­la­rın­da la­yi­hə­nin re­al­laş­dı­rıl­ma­sı ilə bağ­lı bü­tün si­ya­si səy­lə­ri yük­sək qiy­mət­lən­dir­di­lər. Vur­ğu­la­dı­lar ki, Ru­si­ya ilə Uk­ray­na ara­sın­da ya­ran­mış qaz böh­ra­nı Na­buk­ko la­yi­hə­si­ni da­ha da ak­tu­al­laş­dır­mış­dır və Xə­zər höv­zə­si­nin tə­bii qa­zı­nın Av­ro­pa­nın ener­ji təh­lü­kə­siz­li­yin­də ro­lu­nu ön pla­na çı­xar­mış­dır. Na­buk­ko kə­mə­ri­nin çə­ki­li­şi üçün bü­tün qüv­və­lər sə­fər­bər edi­lə­cək­dir. Ma­raq­lı tə­rəf­lər çox­dur və la­yi­hə­ni re­al­laş­dır­maq üçün im­kan­lar ki­fa­yət qə­dər­dir.

Sam­mit­də çı­xış edən ABŞ döv­lət ka­ti­bi­nin Av­ra­si­ya mə­sə­lə­lə­ri üz­rə mü­şa­vi­ri Mət­yu Bray­zə de­di ki, Bir­ləş­miş Ştat­lar Na­buk­ko la­yi­hə­si­nin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­sin­də ma­raq­lı­dır, bu­nu dəs­tək­lə­yir və la­yi­hə­nin təh­lü­kə­siz­li­yi­nin tə­min edil­mə­sin­də öz ro­lu­nu oy­na­ya­caq və hər za­man tə­rəf­daş­la­rı­nın ya­nın­da ola­caq­dır.

Av­ro­pa İn­ves­ti­si­ya Ban­kı­nın, Av­ro­pa Ye­ni­dən­qur­ma və İn­ki­şaf Ban­kı­nın pre­zi­dent­lə­ri də Av­ro­pa üçün mü­hüm əhə­miy­yət kəsb edən Na­buk­ko la­yi­hə­si­nin ma­liy­yə­ləş­di­ril­mə­si­nə ha­zır ol­duq­la­rı­nı bil­dir­di­lər.

Sam­mit­də bu la­yi­hə­də ma­raq­lı olan tə­rəf­lə­rin öh­də­lik­lə­ri­ni mü­əy­yən edən bə­yan­na­mə qə­bul olun­du.

 Sam­mit iş­ti­rak­çı­la­rı bir­gə fo­to çək­dir­di­lər.

Da­ha son­ra Ma­ca­rıs­tan Elm­lər Aka­de­mi­ya­sı­nın bi­na­sın­da Na­buk­ko sam­mi­ti­nin qa­pa­lı ic­la­sı ol­du. İc­las­da la­yi­hə ilə bağ­lı işin sü­rət­lən­di­ril­mə­si, ma­liy­yə­ləş­di­ril­mə­si və qaz nəq­li mə­sə­lə­lə­ri mü­za­ki­rə edil­di. Bu­nun­la da sam­mit işi­ni ba­şa çat­dır­dı.

Sam­mit ba­şa çat­dıq­dan son­ra Ma­ca­rıs­ta­nın Baş na­zi­ri Fe­rents Dyur­ça­nın adın­dan nü­ma­yən­də he­yət­lə­ri­nin rəh­bər­lə­ri üçün na­har ve­ril­di.

 

 

Na­ib Niftəliyev

 

 Səs.- 2009.- 28 yanvar.- S. 2.3.