Sə­hiy­yə­yə döv­lət qay­ğı­sı get­dik­cə art­maq­da­dır

 

Azər­bay­can Sto­ma­to­lo­gi­ya As­so­sia­si­ya­sı da in­sa­nla­rın sağ­lam­lı­ğı üçün ge­niş təd­bir­lər ke­çirir

 

Döv­lət tə­rə­fin­dən sə­hiy­yə­yə xü­su­si diq­qət ye­ti­ri­lir. Öl­kə sə­hiy­yə­sin­də is­la­hat­la­rın apa­rıl­ma­sı­nın nə­ti­cə­si­dir ki, bu sa­hə­də bö­yük irə­li­lə­yiş­lər əl­də edi­lir. İl­dən-ilə sə­hiy­yə­yə ay­rı­lan büd­cə və­sai­ti ar­tı­rı­lır. Əgər 2003-cü il­də sə­hiy­yə eh­ti­yac­la­rı­na 69,0 mln man ay­rıl­mış­dı­sa, 2008-ci il­də bu rə­qəm 558 mln man ol­muş­dur ki, bu da son beş il­də sə­hiy­yə­nin büd­cə­si­nin 8 də­fə art­ma­sı de­mək­dir. 2007-ci il­lə mü­qa­yi­sə­də 2008-ci il­də sə­hiy­yə­nin büd­cə­si 20 fa­iz ar­tıb. Son il­lər ər­zin­də öl­kə Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­ye­vin tə­şəb­bü­sü və bi­la­va­si­tə dəs­tə­yi ilə sə­hiy­yə­nin prio­ri­tet sa­hə­lə­ri üz­rə 9 Döv­lət Proq­ra­mı ha­zır­la­nıb və Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Na­zir­lər Ka­bi­ne­ti tə­rə­fin­dən hə­ya­ta ke­çi­ri­lib.

Re­gi­on­lar­da, pay­taxt­da sə­hiy­yə­nin güc­lən­di­ril­mə­si is­ti­qa­mə­tin­də çox bö­yük təd­bir­lər hə­ya­ta ke­çi­ri­lir. De­mək olar ki, bü­tün re­gi­on­lar­da di­aq­nos­ti­ka mər­kəz­lə­ri, ye­ni xəs­tə­xa­na­lar ti­ki­lib is­ti­fa­də­yə ve­ri­lir, tibb mü­əs­si­sə­lə­ri ən ye­ni ci­haz və ava­dan­lıq­lar­la tə­min edi­lir. Ana və uşaq­la­rın sağ­lam­lı­ğı­nın qo­run­ma­sı döv­lə­tin ən va­cib, prio­ri­tet sa­hə­lə­rin­dən bi­ri­dir.

Ümum­mil­li li­de­ri­miz Hey­dər Əli­yev hə­kim­lik pe­şə­si­nə yük­sək qiy­mət ver­di­yi­ni və bu gün öl­kə Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­yev cə­nab­la­rı­nın da bu sa­hə­yə bö­yük diq­qət ye­tir­di­yi­ni bil­di­rən Azər­bay­can Sto­ma­to­lo­gi­ya As­so­sia­si­ya­sı­nın pre­zi­den­ti, pro­fes­sor Rə­na Əli­ye­va bi­zim­lə söh­bə­tin­də gö­rü­lən iş­lər ba­rə­də ge­niş mə­lu­mat ver­di. R.Əli­ye­va qeyd et­di ki, ulu ön­də­ri­miz Hey­dər Əli­yev hə­kim­lik pe­şə­si­ni öz xal­qı­na, sə­nə­ti­nə yük­sək sə­da­qət tə­ləb edən bir iş he­sab edir­di. Bu gün hər bir ağ xa­lat ge­yən kəs, de­yi­lən bu ta­ri­xi fik­rə sa­diq ol­ma­lı, öz işi ilə xal­qı­na xid­mət et­mə­li­dir. R.Əli­ye­va 1997-ci il­dən tə­sis edi­lən və bu gün öz sı­ra­la­rın­da 600-dən çox sto­ma­to­lo­qu bir­ləş­di­rən ASA-nın əl­də et­di­yi uğur­lar­dan, nai­liy­yət­lər­dən ge­niş bəhs et­di.

Qeyd edək ki, R.Əli­ye­va­nın be­lə bir qu­ru­ma rəh­bər­lik et­mə­si tə­sa­dü­fi de­yil. Çün­ki R.Əli­ye­va nə­in­ki res­pub­li­ka­mız­da, ey­ni za­man­da, in­ki­şaf et­miş dün­ya döv­lət­lə­ri sto­ma­to­loq­la­rı ilə də uğur­lu iş­lər apa­rır və hə­min öl­kə­lə­rin sto­ma­to­lo­gi­ya sa­hə­sin­də təc­rü­bə­lə­ri­ni öl­kə­miz­də ge­niş­lən­di­rir. Müs­tə­qil döv­lət olan Azər­bay­ca­nın qar­şı­sın­da du­ran əsas mə­sə­lə­lər­dən bi­ri­nin dün­ya bir­li­yi­nə in­teq­ra­si­ya ol­du­ğu­nu de­yən "Əmək­dar hə­kim", Azər­bay­can Sto­ma­to­lo­gi­ya As­so­sia­si­ya­sı­nın pre­zi­den­ti, pro­fes­sor R.Əli­ye­va qu­ru­mun fəa­liy­yə­ti və gö­rü­lə­cək iş­lə­ri ba­rə­də de­di:

- Bu gün bü­tün sa­hə­lər­də uğur­lar əl­də et­mək üçün, ilk növ­bə­də, sağ­lam­lıq prio­ri­tet mə­sə­lə­dir. Azər­bay­can Sto­ma­to­lo­gi­ya As­so­sia­si­ya­sı da bu is­ti­qa­mət­də iş­lər apa­rır. ASA-nın fəa­liy­yət is­ti­qa­mət­lə­rin­dən bi­ri olan sto­ma­to­lo­gi­ya­nın in­ki­şa­fı və bu sa­hə­də bey­nəl­xalq pe­şə­kar bir­lik­lər­lə sıx əmək­daş­lıq qur­maq­dır. Ha­zır­da as­so­sia­si­ya­mız dün­ya­nın apa­rı­cı sto­ma­to­lo­ji ava­dan­lıq və ma­te­ri­al is­teh­sal­çı­la­rı ilə də sə­mə­rə­li əla­qə­lər qur­maq­da­dır. Qeyd edim ki, as­so­sia­si­ya­nın re­gi­on­da da sto­ma­to­lo­ji bir­lik­lə­ri ge­niş fəa­liy­yət gös­tə­rir. Be­lə ki, ASA əha­li­nin maa­rif­lən­di­ril­mə­si üçün bir sı­ra, o cüm­lə­dən, Gən­cə, Sum­qa­yıt, Şə­ki, Yev­lax, Şir­van və s. şə­hər və ra­yon­lar­da se­mi­nar­lar təş­kil edir. Bun­dan baş­qa as­so­sia­si­ya sto­ma­to­lo­ji prak­ti­ka­nın öy­rə­nil­mə­si is­ti­qa­mə­tin­də də iş­lər hə­ya­ta ke­çi­rir. Bu gün ən va­cib amil­lər­dən olan uşaq­lar­da ağız boş­lu­ğu­nun, diş­lə­rin sağ­lam­lı­ğı mə­sə­lə­si ilə bağ­lı­dır. Bu məq­səd­lə ASA tə­rə­fin­dən Təh­sil Na­zir­li­yi ilə bir­gə or­ta mək­təb­lər­də "Diş­lə­rə qul­luq" ad­lı proq­ram Ba­kı şə­hə­ri­nin Nə­si­mi, Sə­ba­il, Nə­ri­ma­nov, Ya­sa­mal, Ni­za­mi və Xə­tai ra­yon­la­rın­da da­vam et­di­ri­lir. Çün­ki hər bir in­sa­nın diş­lə­rə qul­luq­la bağ­lı ge­niş bi­li­yə ma­lik ol­ma­sı ol­duq­ca zə­ru­ri­dir. Fəa­liy­yə­ti­miz­də be­lə bir re­al­lı­ğı əsas gö­tü­rü­rük ki, bü­tün za­man­lar­da in­san­lar sağ­lam və gö­zəl diş­lə­rə sa­hib ol­maq is­tə­yib­lər.

Hə­lə qə­dim za­man­lar­dan bə­ri hə­kim­lər diş­lə­rin xəs­tə­lən­mə­si­nin qar­şı­sı­nı al­maq is­tə­yib­lər. Hip­pok­ra­tın əsər­lə­rin­də də ağız boş­lu­ğu­na qul­luq haq­qın­da məs­lə­hət­lə­rə rast gə­li­nir. Sto­ma­to­lo­ji sağ­lam­lıq in­sa­nın ümu­mi sağ­lam­lı­ğı­nın əsas kom­po­nen­ti­dir və in­sa­nın dav­ra­nış və vər­diş­lə­rin­dən, həm­çi­nin, ət­raf mü­hi­tin xü­su­siy­yət­lə­rin­dən ası­lı­dır. Bu­nun üçün ağız boş­lu­ğu­na qul­luq gös­tə­ril­mə­si­nin va­cib­li­yi­nin aşı­lan­ma­sı hə­lə uşaq vax­tın­dan baş­lan­ma­lı və bu iş bü­tün öm­rü bo­yu da­vam et­di­ril­mə­li­dir. Sto­ma­to­lo­gi­ya­da pro­fi­lak­ti­ka proq­ram­la­rı əha­li­nin sto­ma­to­lo­ji xəs­tə­lik­lə­ri­nin azal­dıl­ma­sı­nın ye­ga­nə və ən va­cib va­si­tə­si­dir.Sto­ma­to­lo­ji sağ­lam­lı­ğın bər­pa olun­ma­sın­da mü­əy­yən­ləş­di­ri­ci rol bir ne­çə va­cib mər­hə­lə­yə məx­sus­dur. On­lar­dan mü­hü­mü süd pri­ku­su­mun tə­şək­kü­lü vax­tın­dan baş­la­ya­raq dai­mi pri­ku­sun son for­ma­laş­ma­sı vax­tı­na­dək olan za­man­dır. Mək­təb mü­əs­si­sə­si və hə­kim-sto­ma­to­loq­la­rın tə­ki­di ilə uşaq və on­la­rın va­li­deyn­lə­ri­nin plan­lı gi­gi­ye­na­ya əsas­la­nan tər­bi­yə­si, uşaq­lar­da gi­gi­ye­na qay­da­la­rı­na qar­şı şü­ur­lu mü­na­si­bət for­ma­laş­dı­ra­caq və hər bir ai­lə­də sağ­lam hə­yat tər­zi üçün zə­min ya­ra­da­caq­dır.

Yu­xa­rı­da qeyd et­di­yi­miz ki­mi, Azər­bay­can əha­li­si­nin sto­ma­to­lo­gi­ya sağ­lam­lı­ğı­nın yax­şı­laş­dı­rıl­ma­sı məq­sə­di­lə Sto­ma­to­lo­gi­ya As­so­sia­si­ya­sı pro­fi­lak­ti­ka­nın ümum­təh­sil mək­təb proq­ra­mı­nı hə­ya­ta ke­çi­rir. O, II si­nif şa­gird­lə­ri üçün nə­zər­də tu­tu­lub. Həm­çi­nin, bu proq­ra­ma əsa­sən pe­da­qoq və va­li­deyn­lə­rin fə­al iş­ti­rak et­mə­si xü­su­si əhə­miy­yət kəsb edir. Proq­ra­mın əsas məq­sə­di uşaq­lar­da ağız boş­lu­ğu­na düz­gün qul­luq gös­tə­ril­mə­si­nin aşı­lan­ma­sı, əha­li­nin sto­ma­to­lo­ji bi­li­yi­nin sə­viy­yə­si­nin ar­tı­rıl­ma­sı, pro­fi­lak­tik sto­ma­to­lo­ji kö­mə­yin ge­niş­lən­mə­si və diş­lə­rə ef­fek­tiv te­ra­pev­tik tə­sir gös­tə­rən, tər­ki­bin­də ftor olan diş mə­cun­la­rın­dan sis­te­ma­tik ola­raq is­ti­fa­də olun­ma­sı­dır.

R.Əli­ye­va onu da qeyd et­di ki, əha­li­nin sağ­lam­lı­ğı­nın mü­ha­fi­zə­si üz­rə döv­lət sis­te­mi­nin bir his­sə­si olan bu cür proq­ram­lar sa­yə­sin­də Fin­lan­di­ya­da, Da­ni­mar­ka­da, İs­veç­də və bə­zi Av­ro­pa öl­kə­lə­rin­də uşaq­lar ara­sın­da sto­ma­to­lo­ji xəs­tə­lik­lə­rin azal­dıl­ma­sı­na nis­bə­tən na­il olun­du. 7-8 yaş­la­rın­da olan uşaq­la­rın va­li­deyn­lə­ri­nin və mü­əl­lim­lə­ri­nin sto­ma­to­lo­gi­ya sa­hə­sin­də bi­lik­li ol­ma­sı­nın ef­fek­tiv­li­yi, onun əha­li­nin ümu­mi maa­rif­lən­mə­si­nin kom­po­nen­ti ol­du­ğu Çin­də sü­but olu­nub. Bö­yük Bri­ta­ni­ya­da pro­fi­lak­ti­ka­nın mək­təb sto­ma­to­lo­gi­ya proq­ra­mı, ey­ni za­man­da, uşaq­lar və on­la­rın ai­lə­lə­ri­nin ağız boş­lu­ğu­na qul­luq edil­mə­si üz­rə gi­gi­ye­na vər­diş­lə­ri­nə müs­bət tə­sir gös­tə­rib.

Azər­bay­can­da pro­fi­lak­ti­ka­nın ümum­təh­sil mək­təb proq­ra­mı ar­tıq 10 il­dir ki, Ba­kı, Sum­qa­yıt, Gən­cə, Şir­van şə­hər­lə­rin­də apa­rı­lır. Bu il­lər ər­zin­də proq­ra­ma 3000000 çox uşaq və 5000 pe­da­qoq cəlb edi­lib. Mək­təb proq­ra­mı­na uşaq­lar­da diş­lə­rin qu­ru­lu­şu və in­sa­nın çə­nə sis­te­mi haq­qın­da tə­səv­vü­rün for­ma­laş­dı­rıl­ma­sı, diş­lə­rin ro­lu və əhə­miy­yə­ti, ağız boş­lu­ğu­na qul­luq gös­tə­ril­mə­si qay­da­sı və va­si­tə­lə­ri, sə­mə­rə­li qi­da prin­sip­lə­ri və diş­lər­də ka­ri­ye­sin və diş əti xəs­tə­lik­lə­ri­nin pro­fi­lak­ti­ka­sı­nın müa­sir üsul­la­rı da­xil­dir.

Maa­rif­lən­dir­mə za­ma­nı uşaq və pe­da­qoq­la­ra rəng­li me­to­dik dərs ma­te­ri­al­la­rı və pla­kat­lar, həm­çi­nin, on­la­ra diş fır­ça­sı və tər­ki­bin­də ftor olan diş mə­cu­nu ve­ri­lir. Pe­da­qoq­lar proq­ra­mın öy­rə­nil­mə­si­nə mək­təb­li­lə­rin va­li­deyn­lə­ri­ni cəlb et­mə­li­dir­lər, çün­ki məhz va­li­deyn­lər diş­lə­rin hər gün tə­miz­lən­mə­si­nin key­fiy­yə­ti­nə, ra­sio­nal qi­da qə­bu­lu­nun və uşaq­la­rın sağ­lam hə­yat tər­zi­nin prin­sip­lə­ri­nə ria­yət olun­ma­sı­na gö­rə mə­su­liy­yət da­şı­yır­lar. Va­li­deyn və pe­da­qoq­lar yad­da sax­la­ma­lı­dır­lar ki, sto­ma­to­lo­ji sağ­lam­lı­ğın dəs­tək­lən­mə­si və sto­ma­to­lo­ji xəs­tə­lik­lə­rin qar­şı­sı­nın alın­ma­sı üçün gös­tə­ri­lən şərt­lə­rə əməl olun­ma­lı­dır. Ümu­miy­yət­lə, in­san sağ­lam­lı­ğı üçün va­cib olan sto­ma­to­lo­gi­ya təd­ri­si üz­rə mək­təb təh­sil proq­ra­mı uşaq­la­ra diş­lə­ri sağ­lam sax­la­ma­ğa kö­mək et­mə­yə qa­dir­dir. İna­nı­rıq ki, hər bir kəs öz sağ­lam­lı­ğı­nı qo­ru­maq məq­sə­di­lə hə­ya­ta ke­çir­di­yi­miz təd­bir­lə­rin da­ha ef­fekt­li ol­ma­sı üçün mə­su­liy­yət­lə­ri­ni da­ha da ar­tır­ma­lı­dır­lar.

 

 

RƏ­Fİ­QƏ KA­MAL­QI­ZI

 

Səs.- 2009.- 28 yanvar.- S. 8.