Gənclərin hərbə marağı artırılmalıdır

Torpaqlarının 20 faizi 20 ildən çoxdur işğal altında olan, 1 milyondan çox qaçqın və məcburi köçkünü olan, atəşkəs rejiminin olmasına baxmayaraq müharibə şəraitində yaşayan Azərbaycanda gənclərin hərbi vətənpərvərlik ruhunda formalaşması olduqca vacib amillərdən biri sayılır. Dağlıq Qarabağ da daxil olmaqla, ərazilərimizin 20 faizinin hələ ki düşmən tapdağı altında olması gənclərin hərbi sahəyə marağının artırılmasını zəruri edir. İstər müddətli hərbi xidmət olsun, istərsə də müddətsiz hərbi xidmət, gənclərimizin bu sahəyə marağı günü-gündən artmalıdır. Məsələ burasındadır ki, hər bir Azərbaycan gəncinin hərbi xidmət keçmək borcu var ki, bunu da gənclərimiz həyata keçirirlər. Təbii ki, hərbi xidmətdən süni yollarla yayınanlar da mövcuddur. Amma görünən odur ki, son illər demək olar ki, gənclərin əksəriyyəti hərbi xidmətini uğurla başa vurub evlərinə qayıdırlar. Digər bir qrup gənc var ki, onlar ümumiyyətlə hərbi sahəni özlərinə peşə seçirlər, zaman-zaman müxtəlif hərbi rütbələrə yüksəlirlər, hərbi biliklərini təkmilləşdirirlər və s. Təbii ki, bu hal sevindiricidir.

Amma onu da qeyd etmək lazımdır ki, sırf hərbçi peşəsinə yiyələnmək istəyən gənclərin sayı o qədər də çox deyil. Bəs müharibə şəraitində olan ölkəmizdə gənclərin hərbi xidmətə marağını necə artırmaq olar? Ekspertlər deyirlər ki, bu sahəni inkişaf etdirmək üçün əməli işlər görmək lazımdır. Rəsmilər isə bildirirlər ki, gənclərin hərbiyə marağının artırılması üçün mütəmadi olaraq təbliğat xarakterli tədbirlər həyata keçirilir.

Hərbi ekspert, ehtiyatda olan polkovnik-leytenant Üzeyir Cəfərov deyir ki, torpaqlarının 20 faizi işğal altında olan bir dövlətdə yaşayan hər bir gəncin hərbi xidmətə marağı yüksək səviyyədə olmalıdır: "Bu marağın formalaşmasında medianın rolu böyükdür. Təəssüflər olsun ki, biz bu gün Azərbaycanda yayımlanan televiziya kanallarında bunu müşahidə edə bilmirik. Səhərdən axşama kimi çal-çağır, seriallar və digər mənasız verilişlər gənclərin formalaşmasına mənfi təsir edir. Təbliğat işi yalnız media ilə də bitməməlidir. Mən hesab edirəm ki, bu gün Bakı küçələrində asılan plakatların əksəriyyəti hərbi vətənpərvərlik ruhunda olmalıdır. Bu plakatlarda hər cür müğənninin reklamı var, amma işğal olunmuş torpaqlarımızla bağlı heç bir məlumat yoxdur. Milli qəhrəmanlarımızla bağlı mütəmadi olaraq bilgilər verilməlidir. Düzdü, Milli Qəhrəman Mübariz İbrahimovla, Fərid Əhmədovla bağlı gənclərə müəyyən bilgilər verilib, gənclər arasında onların şücaətləri ilə bağlı təbliğat xarakterli tədbirlər keçirilib. Bu da təqdirəlayiq haldır. Amma Mübariz İbrahimov, Fərid Əhmədov və digərləri son vaxtların qəhrəmanlarıdır. Əslinə qalsa, müasir Azərbaycanın müharibənin ilk illərində canlarından keçmiş xeyli sayda qəhrəmanları var. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda bu sahədə görüləcək xeyli iş var. Qanunvericilik bazası təkmilləşdirilməlidir. Vətən uğrunda canını fəda etmiş gəncin dəfni yüksək səviyyədə təşkil olunmalıdır. Əsgər itirmək nə qədər acı olsa da, bu, reallıqdır ki, torpaqlarımız işğal altındadır, xidməti borcunu yerinə yetirərkən şəhid olan əsgərlərimiz də, çavuşlarımız da, zabitlərimiz də olacaq. Dövlət çalışmalıdır ki, gənclərə stimul versin. Onların mənzil və digər sosial problemlərinin həlli prioritet təşkil etməlidir. Hərbçiyə təkcə bir şəxsiyyət kimi yox, dövlətin qoruyucusu kimi münasibət bəslənilməlidir. Hərbçi dövlətin dayağı və bel sütunudur. Onlara hər cür qayğı göstərilməlidir ki, digər gənclərdə də bu sahəyə həvəs oyansın". Hazırda könüllü olaraq müddətdən artıq hərbi xidmət keçən şəxslərin olduğunu deyən hərbi ekspert qeyd edir ki, müşahidələrə görə, son zamanlar bu cür hərbi xidmət keçmək istəyənlərin sayında az da olsa dəyişiklik hiss olunur: "Məsələ burasındadır ki, hər bir sahəyə həvəs ürəkdən gəlməlidir. İstər həkim, istər polis, istərsə də hərbçi ol, peşəni sevməlisən. Hərbinin öz tələbləri var. Orada yatmaq, durmaq, təlim keçmək rejimlədir. Ola bilər ki, müəyyən tapşırıqla bağlı sutkanın 24 saatını xidmətdə keçirəsən. Belə hallara tab gətirmək lazımdır. Gənclərimizdə həvəs var, amma bu sahəyə daha çox həvəs göstərilməlidir. Hüquq, tibb, gömrük və vergi sahələrinə həvəs göstərildiyi kimi, hərbi sahəyə də meyil olmalıdır. Eyni zamanda onu deyim ki, biz müharibə şəraitində olan bir dövlət olduğumuza görə şübhəsiz, ali məktəblərdə hərbi kafedraların ləğvi mənfi haldır: "Tələbələrin hərbi hazırlığının olması müharibə şəraitində olan bir dövlət üçün üstünlükdür. Belə gənclər gələcək üçün potensialdır. Hazırda təkcə Tibb Universitetinin hərbi kafedrası qalıb. Orta məktəblərdə ibtidai hərbi hazırlıq dərsləri keçilirdi. İndi isə bu dərslər "Gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı" adlanır. Ancaq bu dərslərdə silahlar əyani vəsait kimi uşaqlara göstərilmir.

Şübhəsiz, hərbi kafedralarda neqativ hallar olub. Zabit olmaq istəməyənlərə, yaxşı oxumayanlara da qiymətlər yazılırdı, onlara rütbələr verilirdi. Əlbəttə, bu, yolverilməzdir. Ümumilikdə götürəndə isə hərbi kafedraların olması hərbi kadrların hazırlanmasına müsbət təsir edirdi. Hesab edirəm ki, gənclərin hərbi xidmətə həm psixoloji, həm də fiziki cəhətdən hazır vəziyyətdə getmələri üçün tədbirlər keçirilməlidir. Tələbələr 50-100 nəfərlik qruplar halında hərbi hissələrə aparıla və onlara əsgərlərlə bərabər təlimlər keçirilə bilər. Azərbaycanın hərbi sahədə hər cür imkanları var. Sadəcə, bu işləri təşkil etmək lazımdır. Bu, xarici ölkələrdə təşkil olunur. Hərbi hissə komandirlərinin də marağındadır ki, gənclərə vətənpərvərlik ruhu aşılansın. Biz bu işləri görsək, bu, dövlətimizə çox böyük uğur və xeyir gətirər. Gənclərdə hərbi elmə marağı artırmaq lazımdır. Məhəmməd Peyğəmbərin (ə.s) belə bir hədisi var- "Beşikdən qəbrə kimi elm öyrən". Bu kəlam hərb elmi üçün də keçərlidir. Azərbaycanda kifayət qədər hərbi məktəblər var. Biz öz gənclərimizi müasir tələblərə cavab verə bilən kadrlar kimi hazırlamalıyıq. Azərbaycanın tarixində Mehmandarov, Vəkilov kimi dahi sərkərdələr olub. İkinci Dünya müharibəsində Həzi Aslanov, Mehdi Hüseynzadə kimi qəhrəmanlarımız olub. Demək ki, Azərbaycan xalqı döyüşkən xalqdır və əsgərlərimizin hərbi hazırlığı da daha peşəkar səviyyədə olmalıdır"

Hərbi hüquqşünas Telman Əbilov da bildirir ki, müharibə şəraitində yaşayan bir dövlətin gənclərinin hərbiyə marağı, hərb peşəsinə yiyələnməsi üçün təbliğat işləri aparılmalıdır: "Bu gün hərbi məktəblərdə təhsilin səviyyəsi çox aşağıdır. SSRİ vaxtında hərbi məktəblərə ən savadlı şagirdləri seçib götürürdülər. Bunun üçün hərbi komissarlıqlar, digər aidiyyəti orqanlar qəbuldan qabaq müəyyən işlər aparır, qabaqcıl tələbələrin hərbi məktəblərə qəbul olunmasını təmin edirdilər. Bu da gələcək zabitlərin səviyyəsinin yüksək olmasının əsas səbəblərindən biridir. İndi vəziyyət tamamilə başqadır. TQDK-nın imtahanında ən aşağı bal yığan, mülki məktəblərdə oxumaq istəməyən abituriyentləri hərbi məktəblərə götürürlər. Bu məktəblərdə oxuyan tələbələrin bal səviyyəsi 250-dir. 700 bal sistemində 250 balı sovet sistemində 1- 5 qiymət sistemi ilə müqayisə etsək, 1-2 arasındadır. 1-2 alan tələbənin səviyyəsi nədir ki, o sabah hərbçi kimi çətin peşənin sirlərinə yiyələnə bilsin. Zabitlərin 4-5 il xidmət etdikdən sonra ordudan tərxis olunması haqqında ərizələr yazması da buna bariz nümunədir. Hərb sənətinə belə laqeyd yanaşmaq olmaz. Orduda baş verən bütün cinayətlərin səbəbi zabit heyətinin qeyri-peşəkarlığıdır. Bu məsələyə diqqət yetirmək lazımdır. Deməzdim ki, bu işdə dövlət maraqlıdır. Heç bir dövlət istəməz ki, onun müstəqillik atributlarından olan Silahlı Qüvvələrdə savadsız hərbçilər qulluq etsin. Dövlət istər ki, orduda cəmiyyətin ən savadlı təbəqəsi təmsil olunsun. Ancaq bunun yolları lazımdır, hansı yolla bunu etmək olar? Bu seçimdə ciddi səhvlərə yol veririk. Bu işlərlə Müdafiə Nazirliyinin kadrlar idarəsi ciddi məşğul olmalıdır. Məsələ burasındadır ki, bu işlə vaxtında məşğul olunmur, tələbə qəbulu vaxtı da görürlər ki, heç kim yoxdur, plan xatirinə ən az bal toplayan abituriyentləri qəbul edirlər. Hərbi məktəblərə qəbul olan tələbələrin də 50 faizdən çoxu elə təhsil vaxtı məktəbdən ayrılırlar. Savadları, bilikləri, fiziki hazırlıqları çatmadığı üçün. Qalan yarısı isə xidmətinin ilk 5 ilində yoxa çıxırlar. Belə çıxır ki, bizim hazırladığımız kadrların heç 15 faizi xidməti sona kimi başa vura bilmir. Mən demirəm ki, hərbi peşəyə yiyələnənlərin müəyyən problemlər yaradıb qarşısını almaq lazımdır. Xeyr, əlbəttə ki, gəncləri hərbi sahəyə gətirmək lazımdır. Amma bu sahəyə gələnlər müəyyən normaları keçə bilən, savadlı olmalıdırlar. Hərbi məktəblərdə oxuyanlar üçün əsas meyar tələbələrin biliyi, fiziki hazırlığı olmalıdır. Bu əksər hallarda yaddan çıxır. Bu proseslər az-çox öz savadı ilə hərbi məktəbə qəbul olan tələbələrə təsir edir, onlar da tədricən məktəbdən qovulurlar. Buna görə də ancaq qeyri-peşəkarlar, savadsızlar qalır". Mülki məktəblərdən fərqli olaraq hərbi məktəblərdə təminatın dövlət tərəfindən verildiyini qeyd edən ekspert vurğulayıb ki, təminat məsələsində ciddi problem yoxdur: "Hərbi məktəblərdə oxuyan tələbələr 100 manata yaxın təqaüd alırlar, digər vəsaitlərlə də təmin olunurlar. Maddi tərəfdən pis deyil. Desək ki, maddi təminat ucbatından hərbi məktəbi tərk edən zabitlərimiz olub, bu ədalətli olmaz. Amma hesab edirəm ki, hərbçilərin maaşı bütün zümrələrin əməkhaqqından çox olmalıdır. Gənclər də görməlidirlər ki, dövlət hərbçisinə, əsgərinə, zabitinə necə yüksək qiymət verir. Hərb sahəsi qanunla dövlət qulluğunun ən ali növüdür. Ən yüksək maaşı da hərbçi almalıdır".

Dövlət rəsmiləri də bildirirlər ki, gənclərin hərbi sahəyə olan marağını artırmaq üçün tədbirlər mütəmadi olaraq həyata keçirilir. Gənclər və İdman Nazirliyinin sektor müdiri Elşən Hüseynov qeyd edir ki, təmsil olunduğu dövlət qurumu bu günə kimi gənclərə vətənpərvərlik ruhunun aşılanması istiqamətində çoxlu işlər görüb: "1996-cı ildə biz nazirliyin xətti ilə "Şahin" idman oyunlarının keçirilməsinə başladıq. Aradan 1-2 il keçdikdən sonra "Cəsurlar" hərbi oyununun keçirilməsinə nail olduq. Çox maraqlıdır ki, adını qeyd etdiyimiz oyunlar hazırda gənclər arasında ənənə halını alıb. Biz "Şahin" idman oyunlarını Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi litseydə keçiririk. Bu oyunların keçirilməsi zamanı biz maraqlı hadisələrlə qarşılaşırıq. Belə ki, liseyin uşaqlarından bir neçəsi oyunlarda iştirak edən uşaqlara yaxınlaşaraq, özlərinin də bir vaxtlar "Şahin" idman oyunlarına qoşulduqlarını və daha sonra hərbçi olmağa qərar verdiklərini söyləyirdilər. Yəni deməyim odur ki, bu oyunların keçirilməsi gənclərin hərbiyə olan marağını artırır. Təbii ki, ilkin məqsədimiz məhz gənclərin hərbi xidmətə olan marağını artırmaqdır. Deyirlər ki, ən yaxşı müdafiə hücumdur. Bu müdafiə üçün də biz ilk növbədə gənclərimizi vətənpərvərlik ruhunda yetişdirməliyik". Nazirlik rəsmisi deyir ki, gənclər arasında tarixi faciələrimizlə bağlı da tədbirlər keçirilir: "Hər il Xocalı faciəsinin ildönümü ərəfəsində "Mahir nişançılar" hərbi idman oyunları keçiririk. Rəhbərliyə bu layihəni təklif etdik və layihə çox keçmədən təsdiqini tapdı. Ali məktəb tələbələri və könüllülər arasında keçirilən "Mahir nişançı"lar hər il ənənəvi şəkildə keçirilir və bu yarışma gənclər arasında çox böyük rəğbətlə qarşılanır. Buna görə də biz bu layihələrin davamlı olmasına çalışırıq, "Mahir nişançılar"ı hər il maliyyələşdiririk. Bununla yanaşı, tarixi günlərimizin unudulmaması üçün gənclər arasında intellektual yarışmalar keçiririk. "Mən Azərbaycanlıyam" layihəsi bu cür intellektual yarışmalardan biridir. Bununla yanaşı, yaxın gələcəkdə "Virtual Qarabağ" layihəsini hazırlamağı planlaşdırırıq. Bu layihə ilk növbədə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının istifadəsinə imkan yaradacaq. Sözügedən layihədə Qarabağla bağlı həqiqətlər virtual həyatda daha çox yayımlanacaq və bu da dolayısı yolla informasiya müharibəsində Azərbaycanın mövqeyini gücləndirməyə xidmət edəcək. Eyni zamanda Milli qəhrəmanlarımızın gənclərə tanıdılması ilə bağlı da müxtəlif layihələr həyata keçirilir. Demək istərdim ki, biz bu sahəyə xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşırıq. Azərbaycan Tələbə Gənclər Təşkilatları İttifaqı ilə bizim "Milli qəhrəmanlarımızı tanıyaq və tanıdaq" layihəmiz var. Bu layihədə ən əsas məsələ milli qəhrəmanların tanıdılması və onlar haqqında gənclərə geniş məlumatların verilməsidir. Yəni bütün bu dediklərimi ona gətirirəm ki, gənclərimizdə milli vətənpərvərlik hisslərinin oyadılması, hərbi vətənpərvərliyin inkişaf etdirilməsi, hərbi sahəyə olan marağın artırılması üçün nazirliyimiz tərəfindən mütəmadi olaraq tədbirlər həyata keçirilir".

Anar Bayramoğlu

Şərq.- 2011.- 10 dekabr.-S.11.