Müstəqil Azərbaycanın xarici siyasəti: əsas hədəflər və nailiyyətlər

Hər bir müstəqil dövlət özünəməxsus, milli maraqlarına uyğun xarici siyasət yeridir. Və bu siyasəti yeridərkən mütləq milli maraqlar ön planda tutulur. Bir dövlətin milli maraqlarına onun ərazi bütövlüyü, suverenliyi, xalqın mənafeyi və milli təhlükəsizlik kimi məsələlər daxildir. Demokratik sistemlərdə dövlət və ya hökumət rəhbərləri qərar verərkən milli maraqlarla xalqın tələbi arasında bir balans qurmağa çalışırlar. Xarici siyasəti yürüdərkən xalqın mənafeyi mütləq öz əksini tapmalıdır. Çünki Konstitusiya əsasında onun tam bir varlıq kimi yaşamasına, fəaliyyətinə, ictimai-siyasi və mənəvi həyatının azadlığına təminat verilib.

İkinci bir məsələ isə bütün dövlətlərin ən çox əhəmiyyət verdiyi milli təhlükəsizlik məsələsidir. Bu da öz növbəsində xarici siyasət strategiyasını müəyyənləşdirir. Bundan əlavə, digər maddələr də dövlətlərin beynəlxalq sistemə qoşularkən ön planda tutduğu əsas məsələlərdir. İstər ikitərəfli, istərsə də çoxtərəfli əlaqələr qurularkən bu maddələr xarici siyasətin əsas prioritetləri halına gəlir və dövlətlər bunları açıq şəkildə beynəlxalq sistemdə qarşı tərəflərə bildirirlər.

Həmçinin xarici siyasətdə dövlətlərin sərhəd qonşuları ilə olan münasibətləri də öz əksini tapır. Bundan əlavə, beynəlxalq təşkilatlara, layihələrə qoşulma, regionda baş verən hadisələrə münasibət bildirmə kimi məsələlər də var.

Azərbaycan balanslı xarici siyasət yürüdür

Azərbaycanın yerləşdiyi region hər cəhətdən, istər geosiyasi, istərsə də strateji baxımdan önəm kəsb edir. Bu baxımdan Azərbaycan həm qonşuluq siyasətində, həm də digər region ölkələrlə olan münasibətlərində balanslaşdırılmış siyasət yürütməkdədir. Bu da Azərbaycanın yerləşmiş olduğu regionun həssas olmasından irəli gəlir. Və bütün bunları əldə rəhbər tutaraq Azərbaycan respublikası xarici siyasətində ölkənin müstəqilliyini, suverenliyini, ərazi bütövlüyünü, təhlükəsizliyini qorumaq və bunları beynəlxalq təhlükəsizlik sistemi ilə əlaqələndirməkdədir. Bununla yanaşı, Azərbaycan milli maraqları, dövlətçilik maraqları ilə uyğun gələn ölkələrlə sıx əməkdaşlıq qurmaq, müttəfiqlik etmək, bunlardan istifadə edərək beynəlxalq sistemdə mövqeyini möhkəmləndirmək siyasəti aparır. Azərbaycanın çoxşaxəli xarici siyasətində regionda baş verən hər hansı bir gərginliyin və ya münaqişələrin aradan qaldırılmasına səy göstərmək, xalqın mənafeyinə uyğun xarici iqtisadi siyasət yeritmək, ölkə iqtisadiyyatını beynəlxalq iqtisadi sistemdə təmsil etmək, xarici ölkələrlə elmi, mədəni, humanitar əlaqələr qurmaq və bu kimi təşkilatlarda fəal iştirak etmək amilləri də üstünlük təşkil edir. Hazırda Azərbaycan hakimiyyətinin uğurlu xarici siyasəti nəticəsində ölkəmizin beynəlxalq nüfuzunun günü-gündən artdığının şahidiyik. Ölkəmizin xarici siyasətinin əsas prioriteti Azərbaycanın müstəqilliyinə qarşı yönələn bütün təhlükələrin aradan qaldırılması, milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi, Ermənistan tərəfindən həyata keçirilən separatizm və işğalçılıq siyasətinin qarşısının alınması və bu məqsədlə bölgədə və dünyada müttəfiqlərin qazanılmasıdır. Eyni zamanda region dövlətlərlə maraqların üst-üstə düşməsini təminetmə və qarşılıqlı əməkdaşlıq çərçivəsində hərəkət etmək də prioritetlərdəndir. Bütün bunlar regionun həssas olmasından və digər super güc sayılan ABŞ və Rusiyanın bölgədəki ortaq maraqları nəzərə alınaraq həyata keçirilir. Məhz bu baxımdan balanslaşdırılmış siyasətin yürüdülməsi hazırda məqsədəuyğun hesab edilir.

Tanınmış analitiklər, ekspertlər, müstəqil politoloqlar da bildirirlər ki, Azərbaycanın hazırda yürütdüyü xarici siyasət düzgündür və xalqın mənafeyi ilə üst-üstə düşür. Təbii ki, bu gün Azərbaycan ərazilərinin bir hissəsi Ermənistanın işğalındadır və 20 ildən artıqdır ki, erməni separatçıları işğalı davam etdirirlər. Azərbaycan rəhbərliyi xarici siyasətdə prioritet kimi ən başlıca amil kimi məhz Dağlıq Qarabağın işğaldan azad edilməsini götürüb. Buna görə də dövlət rəsmilərinin bütün xarici səfərlərində, beynəlxalq təşkilatların tribunalarından məhz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunmasının vacibliyi vurğulanır. Analitiklər xarici siyasətdə ən başlıca amil kimi Qarabağ probleminin həlli məsələsinin qabardılmasını da təqdirəlayiq hal sayırlar. Bununla yanaşı, politoloqların demək olar ki, tam əksəriyyəti ölkəmizin xarici siyasət arenasında balans prinsiplərə əsaslanmasını dəstəkləyirlər.

"Müxtəlif layihələrə xarici sərmayələrin cəlb edilməsi Azərbaycanın xarici siyasəti üçün əhəmiyyətlidir"

Politoloq Aydın Ağayev Azərbaycanın müstəqillik qazandıqdan bu yana apardığı xarici siyasətə nəzər salaraq bildirir ki, ölkəmiz müstəqil xarici siyasət həyata keçirir. Bu siyasət Azərbaycan dövlətçiliyini müntəzəm şəkildə möhkəmləndirib inkişaf etdirməyə və milli mənafeləri qorumağa yönəldilib: "Azərbaycan öz xarici siyasətini beynəlxalq hüquq norma və prinsipləri, o cümlədən dövlətlərin suverenliyi və ərazi bütövlüyünə hörmət, daxili işlərə müdaxilə edilməməsi prinsipləri əsasında qurub. Regional səviyyədə bölgədə əmin-amanlıq və sabitliyin bərqərar edilməsi, nəhəng nəqliyyat və əməkdaşlıq layihələrinin gerçəkləşdirilməsi kimi strateji məqsədlərə nail olmaq Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas prioritetlərindən birini təşkil edir. Qloballaşan müasir dünyada Azərbaycan xalqının maraqlarının daha səmərəli müdafiəsi naminə ölkə iqtisadiyyatının inkişafı üçün müxtəlif layihələrə xarici sərmayələrin cəlb edilməsi də Azərbaycanın xarici siyasəti üçün müstəsna əhəmiyyət daşıyır. Demokratik tərəqqi yolunu seçən Azərbaycan özünün qonşusu olan və olmayan digər dövlətlərlə müxtəlif sahələrdə həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli əsasda bərabər və qarşılıqlı faydalı münasibətlərin qurulub-inkişaf etdirilməsi üzrə ümumi məqsədi mümkün qədər tam şəkildə həyata keçirmək əzmindədir". Politoloq qeyd edir ki, Azərbaycan regional və qlobal səviyyədə fəaliyyəti, beynəlxalq arenada əməkdaşlığı genişləndirərək və dərinləşdirərək müstəqil dövlət kimi bir sıra beynəlxalq təşkilatlara üzv olub: "Azərbaycan hökumətinin xüsusi diqqət yetirdiyi Avropa məkanında atdığı addımlar onun həyata keçirdiyi xarici siyasət sistemi çərçivəsində göstərdiyi səylərin tərkib hissəsidir. Müasir şərait köhnə nüfuz dairələri modeli əsasında deyil, həqiqi mənada tərəfdaşlıq və əməkdaşlığa söykənən Avropa təhlükəsizlik və ümumi rifah strukturunun yaradılmasına unikal bir fürsət verir".

"Reallığı və vəziyyəti nəzərə alaraq siyasət aparmaq lazımdır"

Sabiq dövlət müşaviri, tanınmış politoloq Vəfa Quluzadə də bildirir ki, Azərbaycanın zamana və situasiyaya uyğun tutduğu xarici siyasət xətti xalqın mənafeyi ilə səsləşir. Onun sözlərinə görə, xarici siyasətdə başlıca amil reallığı nəzərə alaraq hərəkət etməkdir: "Hesab edirəm ki, Azərbaycanın xarici siyasət prinsiplərinin prioriteti Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlıdır ki, hakimiyyət bu xətti tutub. Eyni zamanda balanslaşdırılmış siyasət yürüdülür ki, düşünürəm bu da düzgün seçimdir. İndi deyə bilərsiniz ki, əgər düzgün xarici siyasət aparılırsa, illərdir Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı aparılan danışıqlar niyə müsbət nəticələnmir. Amma məsələ burasındadır ki, münaqişənin sülh yolu ilə həll edilə bilməməsinin, ümumiyyətlə, problemin həllində heç bir irəliləyişə nail olunmamasının günahı Azərbaycanın düzgün xarici siyasətində deyil. Bunun səbəbi işğalçı Ermənistanı bütün gücü ilə dəstəkləyən, regionda böyük gücə sahib olan Rusiyadadır. Ermənistan hər vəchlə danışıqlar prosesində qeyri-konstruktiv mövqe sərgiləyir, amma ona "gözün üstə qaşın var" deyən yoxdur. Rusiya prezidenti dəfələrlə görüş təşkil edir, ortaya heç bir nəticə çıxmır, Rusiya nüfuzdan düşür. Buna baxmayaraq Ermənistana təzyiq etmir. Bunun da səbəbləri var təbii ki. Çünki Qarabağ münaqişəsini yaradan Rusiyanın özüdür. Ermənistan Rusiyanın sadəcə bir dəyənəyidir, Kreml nə deyir onu yerinə yetirir. Ona görə də müsbət nəticənin əldə edilməməsini Azərbaycanın uğursuz xarici siyasəti kimi göstərmək doğru deyil. Biz balaca bir dövlətik. Buna uyğun da siyasət qurulub. Düşünürəm ki, düzgün xarici siyasət aparılır, düzgün də prioritetlər götürülüb. Hesab edirəm ki, reallığı və vəziyyəti nəzərə alaraq siyasət aparmaq lazımdır ki, görünən odur ki, Azərbaycan bunu da edir".

"Ölkəmizin xarici siyasətdə götürdüyü prioritetlər xalqın milli mənafeyinə xidmət edir"

Millət vəkili, politoloq Aydın Mirzəzadənin də Azərbaycanın xarici siyasət kursuna münasibəti müsbətdir. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın ölçülüb-biçilmiş və milli mənafelərin qorunmasına xidmət edən xarici siyasət kursu nümunə kimi göstərilməlidir: "Bu gün də cənab prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən Azərbaycanın xarici siyasətinin əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulub və uğurla davam etdirilir. Azərbaycanın apardığı diplomatik fəaliyyət bir neçə əsas istiqamətdən ibarətdir ki, birlikdə onlar müstəqil Azərbaycanın xarici siyasətini təşkil edir. Azərbaycanın xarici siyasi kursu hazırda regionda digər ölkələr üçün nümunədir. Azərbaycan regionda lider dövlətə çevrilib. Təbii ki, 16-17 il ərzində nail olduğu uğurlu siyasət düzgün siyasi kursun nəticəsidir. Balanslı siyasət aparan ölkə rəhbərliyimiz hər sahədə olduğu kimi, bu sahədəki siyasəti ilə də onu nümayiş etdirir ki, xalqın mənafeyi hər zaman nəzərə alınır. Bu gün Azərbaycanın istər daxili olsun, istərsə də xarici siyasəti xalqın istəyinə uyğundur. Ölkəmizin xarici siyasətdə götürdüyü prioritetlər də məhz xalqımızın milli mənafeyinə xidmət edir".

Millət vəkili deyib ki, Azərbaycanın BMT Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçilməsi bir daha ölkəmizin qüdrətini göstərdi: "Bu onun göstəricisidir ki, Azərbaycanın yürütdüyü daxili və xarici siyasət kursu dünya dövlətləri tərəfindən qəbul və təqdir edilir. Məhz bunun nəticəsi olaraq Azərbaycan 155 ölkə tərəfindən dəstəklənərək BMT Təhlükəsizlik Şurasına üzv seçildi. Bu, Azərbaycan siyasətinin nə qədər düzgün olduğunu göstərir. BMT Təhlükəsizlik Şurasına böyük üstünlüklə seçilməyimiz bütün dünyaya Azərbaycanı müasir, qüdrətli, böyük nüfuza malik ölkə kimi təqdim etdi. Bu seçim beynəlxalq birlik tərəfindən Azərbaycana böyük etimad və inamı aydın şəkildə göstərir. Artıq dünya miqyasında seçilmiş ölkələrin sırasındayıq. Bu isə bizə imkan verir ki, birinci növbədə dövləti maraqlarımızı ifadə edək. Bu mötəbər qurumdan Azərbaycanla, bölgə ilə bağlı həqiqətləri dünya ictimaiyyətinə daha da geniş şəkildə çatdıracağıq. Təbii ki, bunlar Azərbaycanın uğurlu xarici siyasətinin nəticəsidir. Bu danılmaz bir faktdır".

Təbii ki, analitiklərin də baxışları, yanaşmaları onu göstərir ki, Azərbaycan xarici siyasətini düzgün istiqamətdə aparır. İnanırıq və böyük ümid bəsləyirik ki, ölkəmizin, dövlət rəhbərliyimizin seçdiyi xarici siyasət kursu Qarabağın erməni işğalından azad olunmasına gətirib çıxaracaq.

Anar Bayramoğlu

Şərq.- 2011.- 14 dekabr.- S. 12.