Regionların sosial-iqtisadi inkişafının təşviq edilməsi

Regionların davamlı inkişafı həm də turizmdən keçir

Son illərin iqtisadi yüksəlişi regionların sosial-iqtisadi inkişafında təsdiqini tapır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin regionların sosial-iqtisadi inkişafına dair imzaladığı iki Dövlət Proqramının (2004-2008-ci illər və 2009-2012-ci illər) ümumən ölkə üzrə icrası regionların simasını tanınmaz dərəcədə dəyişib. Bu gün elə bir bölgə, elə bir şəhər tapmaq olmaz ki, orada yenidənqurma, tikinti-abadlıq işləri aparılmasın, iqtisadiyyatın mühüm sahələri inkişaf etməmiş qalsın.

Hər il dövlət büdcəsindən regionların inkişafı üçün lazımi miqdarda vəsait ayrılır. Sənaye, kənd təsərrüfatı, təhsil, səhiyyə və s. sahələrdə tərəqqi göz önündə olduğu halda, təəssüf ki, turizm sektoru haqqında bunu demək hələ ki, mümkün deyil. Elə buradaca bir zəruri xatırlatma edək ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə 2011-ci il "Turizm ili" elan edilib. Belə bir sərəncamın imzalanmasında məqsəd turizmi inkişaf etdirməklə zəngin coğrafi landşafta malik ölkəmizin təbiət abidələri və eləcə də xalqımızın qədim mədəni-tarixi irsinin geniş miqyasda tanıdılmasını təmin etməkdir.

Üstəlik "Eurovision-2011"də Azərbaycanın möhtəşəm qələbəsi bizə növbəti il bu mötəbər yarışmaya ev sahibliyi hüququ qazandırıb. Deməli, qarşıdakı il xeyli qonaqlarımız olacaq.

Belə bir vaxtda turizm sektorundakı gerilik, sözün həqiqi mənasında insanın qəlbini sıxır. Biz böyük bir qarşılanma törəni ərəfəsindəyik. Qonaqlara elə xidmət göstərməliyik ki, Şəhrəbanu xanım demiş, öz obalarına qayıdanda deməsinlər ki, Azərbaycan xalqı qonaq qəbul etməyi bacarmır. Hərçənd, Azərbaycan qonaqpərvərliyi dillərdə dastandır, bununla belə müasir dünyanın tələbləri başqadır. Avropaya inteqrasiya yolunu tutmuş Azərbaycan qonaqlarını da əsl Avropa keyfiyyəti ilə qarşılayıb, yola salmalıdır.

Bunun ən optimal yolu isə regionların sosial-iqtisadi inkişafı çərçivəsində turizm sektorunu maksimum inkişaf etdirməyə nail olmaqdır. Əslində, reigonların inkişafı turizmin inkişafı ilə sıx əlaqəlidir. Çünki turizm dünyada gəlir gətirən 5 mühüm sahədən biri, bəzən hətta birincisi hesab olunur. Bizim əlimizə isə "Eurovision" yarışmasına ev sahibliyi etmək kimi unikal bir şans düşüb. Bundan istifadə edib ölkəmizi tanıtmalıyıq. Bunun üçünsə ilk növbədə turizm sektorunu inkişaf etdirməli və nəticə etibarilə regionların inkişafını daha da sürətləndirərək dövlət büdcəsinə vəsait axınına nail olmalıyıq.

Qonaqlara haraları, nələri göstərək?

Azərbaycanın istənilən bölgəsində əcnəbilərin diqqətini cəlb edəcək və xalqımızı, qədim tariximizi, dövlətçilik ənənələrimizi tanıdacaq xeyli sayda maddi-mədəniyyət nümunələri var.

Paytaxtımız da daxil olmaqla Şamaxı, Zaqatala, Balakən, Şəki, Qəbələ, Oğuz, İsmayıllı, Qax, Masallı, Lənkəran, Lerik, Qazax, Gədəbəy, Mil, Muğan, Nuhun çıxdığı yer - qədim Naxçıvan... Yurdumuzun sadalamaqla bitməyəcək dilbər guşələrində hansı tərəfə baxsaq, qədim tarixin izləri, maddi-mədəniyyət nümunələri aydın görünür. Azərbaycanın elə bölgələri var ki, dünyanın heç bir yerində rast gəlinməyəcək özünəməxsus xüsusiyyətləri bu gün də qoruyub saxlayır. Bu sırada Qaxın İlisu kəndi, İsmayıllının Basqalı, Lahıcı spesifik xüsusiyyətləri ilə hər bir əcnəbini valeh edəcək səviyyədədir. Azərbaycan bütövlükdə başdan-ayağa canlı muzeydir.

Yəni, Azərbaycan turizm üçün hədsiz yararlı ölkədir. Həm özümüzün istifadəsi, həm də başqasına göstərmək üçün nə desən varımızdı. Gözəl təbiətimiz, qədim abidələr, tarixiliklə müasirliyin vəhdəti, zəngin mətbəx, qonaqpərvər camaat, bir sözlə, gəzməli-görməli bir ölkə. Amma hələ ki, Azərbaycan bu təbii sərvətlərini nə lazımınca təqdim edə, nə də ondan qazanc əldə edə bilir. Biz hələ də qabaqcıl turizm ölkəsinə çevrilməmişik. Niyə?

Turizm üzrə mütəxəssislər bunun bir çox səbəblərini açıqlayırlar.

İsmayıllı - gizli qalan İsveçrə

Əsrarəngiz təbiətə malik İsmayıllını Azərbaycanın İsveçrəsi adlandırırlar. Bunu bizə hazırda İsmayıllıda 5 "ulduzlu" mehmanxana tikintisi ilə məşğul olan "İRE" müəssisəsinin rəhbəri Vüqar Ələkbərov dedi. Özünün təbii gözəllikləri, iqlimi, Qafqaz sıra dağları və meşələr zolağı ilə İsmayıllının İsveçrədən heç də geri qalmadığını söyləyən V.Ələkbərov əlavə etdi ki, bizim bu gözəllikləri dünyaya təqdim edə bilməməyimizin bir səbəbi də regionlarda mehmanxana şəbəkəsinin olmamasıdır. Bu istiqamətdə genişmiqyaslı tədbirlərin həyata keçirilməsinə ehtiyac var:

- İsmayıllı bu gün iqtisadi cəhətdən çox inkişaf edib. Yeni tikililərin sayı artıb. Məktəblər, səhiyyə obyektləri təmir olunur, yeniləri tikilir. İş yerləri açılır. Abadlıq, quruculuq işləri sürətlə aparılır. Tanrı İsmayıllıdan heç nəyi əsirgəməyib. İsmayıllının havası can dərmanıdır. Maddi-mədəniyyət abidələri haqqında isə əlavə şərhə ehtiyac yoxdur. Basqal, Lahıc nəyə desən dəyər. İsmayıllı turizm mərkəzinə çevrilmək üçün möhkəm zəminə malikdir. Qalır, bütün bunları dünyaya tanıtmaq və bölgəyə turizm axınını təmin etmək. Məncə, "Eurovision" musiqi yarışmasına ev sahibliyi etməyimiz bunun üçün ən gözəl fürsətdir. Bir sual qalır ki, qonaqları harada yerləşdirmək, onların mədəni istirahətini necə təşkil etmək. Bu da artıq konkret idarə və təşkilatların vəzifəsidir.

Mehmanxanalar çox, xidmət isə...

Azərbaycan Mehmanxana Kompleksləri Assosiasiyasının vitse-prezidenti İsa Şərifov isə bu fikirdədir ki, regionlarda turizm sektorunun inkişafı üçün servis - xidmət lazımi səviyyədə deyil, üstəlik kadr çatışmazlığı da var.

- Bu gün həm Bakıda, həm də regionlarda xeyli sayda otellər tikilir. Səfalı bölgələrin demək olar ki, hamısında turizm mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Zahirən hər şey yaxşıdır. Xaricdən gələn qonaq mehmanxananın görünüşünə heyran qalıb içəri daxil olur. Amma o, oradan hansı təəssüratla çıxır, bunu demək çətindir. Turizmdə, otelçilik biznesində əsas şərt xidmətin yüksək səviyyəli təşkilidir. Nahar sifariş edəni bir saat gözlətmək olmaz. Gözləyəcək, amma sabah daha ora qayıtmayacaq. Gərək elə edəsən ki, gələn, bir də gəlsin. Azərbaycanın turizm sektorunu inkişaf etdirməsi üçün hər cür imkanı var. Bizim gəzməli-görməli yerlərimiz, milli mətbəximiz hamını heyran edir. Amma müasir dünyada bunlar kifayət deyil. Gəzməli yerlər də çoxdur, dadlı yeməkləri olan ölkələr də. Biz yalnız qədim tarixi abidələrimizə, təmiz havalı bölgələrə və mətbəxə umud ola bilmərik. İnsanları cəlb etmək üçün onlara diqqət göstərilməlidir. Bura gələn qonaq hiss etməlidir ki, ona diqqət var, ona burada bir insan olaraq dəyər verirlər.

İ.Şərifov kadr hazırlığının da vacib olduğunu deyir:

- Bu gün paytaxtdakı mehmanxanaların əksəriyyətinin rəhbərliyi xarici ölkə vətəndaşlarıdır. Aralarında Türkiyədən gələnlər də var, Çindən, Koreyadan da. Deyək ki, Türkiyə bizə yaxındır, qardaş ölkəyik. Çinli, koreyalı Azərbaycan mədəniyyətinin nə demək olduğunu hardan biləcək? Onları Azərbaycanın imici heç maraqlandırmır da. Azərbaycanda turizm inkişaf edir, ya etmir, bunun onlara nə dəxli?! Onlar öz bizneslərini düşünürlər. Ən əvvəl, turizm sektorunda milli kadrların hazırlığı aparılmalıdır. Sabah turistləri hansısa bölgəyə müşayiət edən "gid" o bölgə haqqında ətraflı məlumata, tarixi bilgilərə malik olmalıdır. Mehmanxana sektorunda çalışanlar da çox zəif hazırlıq keçirlər. Onlar qonaqlarla adi davranış qaydalarını da bilmir.

Hansısa bir sahəni inkişaf etdirmək istəyiriksə, ona kompleks yanaşmalıyıq. Otel tikməklə iş bitmir, onu düzgün işlətmək lazımdır.

Regionlara turist axını

İqtisadçılar isə belə hesab edir ki, regionların inkişafı istiqamətində turizm sektoruna önəm verilirsə, ilk növbədə qiymətlərdə endirim edilməlidir. İqtisadçı-professor Zahid Məmmədov:

- Hazırda truzim obyektlərində xidmət son dərəcə bahalıdır. Onlar özlərinin qiymət siyasətinə yenidən baxmalıdırlar. Üstəlik, müasir dövrün tələblərini də yaxşıca öyrənməlidirlər. Əgər bu cür yüksək qiymətlərlə fəaliyyətlərini davam etdirsələr, gələcəkdə turizm sektoru çox ağır duruma düşə bilər. Bu gün bizim turizm obyektlərinin bir günlük qiyməti ilə qonşu ölkələrdə, o cümlədən Gürcüstanda bir həftə dincəlmək mümkündür. Onlar vergidən yayınmaq haqqında deyil, qiymətləri aşağı salaraq müştərilərinin sayını artırmaq haqqında düşünməlidirlər. Bu obyektlər Azərbaycan təbiətinin dilbər guşələrində tikilib. Bundan ilk növbədə ölkəmizi tanıtmaq, onun beynəlxalq imicini yüksəltmək naminə istifadə edilməlidir. Turizm obyektləri Azərbaycanın təbii sərvətlərindən külli miqdarda paralar qazanır. Azərbaycanı tanıtmaq üçünsə çox az iş görürlər.

"Regionların davamlı inkişafını təmin etmək istəyiriksə..."

Azərbaycan Regional İnkişaf Mərkəzinin sədri, professor Çingiz İsmayılov isə bu fikirdədir ki, marketinq sistemindəki boşluqlar xarici turistlərin ölkəmizə cəlb edilməsini əngəlləyən səbəblərdəndir:

- Rəsmi məlumata əsasən, 2010-cu ildə Azərbaycana gələn xarici turistlərin sayı 1,85 mln. nəfər olub. Lakin turizm sektorunda əldə olunan gəlirlərin artmasına gəldikdə isə yay mövsümündə respublikanın bəzi turizm mərkəzlərində apardığımız müşahidələr göstərdi ki, onların bir çoxunda yüksək qiymətlərin olması turist axınına əsas maneədir. Dünyada davam edən maliyyə-iqtisadi böhranı aydındır ki, turizm sahəsinə də öz təsirini göstərir. Belə şəraitdə turizm mərkəzləri arasında rəqabət artır və nəticədə xidmət səviyyəsi və daha əlverişli qiymətlər təklifi ilə çıxış edən mərkəzlər qalib olaraq inkişaf edirlər. Bunun əksinə olaraq rəqabətə davam gətirməyən turizm mərkəzləri tənəzzülə uğrayırlar. Eyni zamanda dünyanın bəzi yerlərində baş verən siyasi münaqişələr potensial turistləri yeni istirahət yerləri arasında seçimetmə məcburiyyətində qoyur. Əlbəttə ki, belə şəraitdən düşünülmüş şəkildə istifadə edilməlidir. Xarici turistlərin ölkəyə cəlb edilməsində ən vacib məsələlərdən biri müvafiq marketinq sisteminin qurulmasıdır. Əfsuslar ki, bu sahədə kifayət qədər boşluqlar mövcuddur. Bir çox müsahibələrimdə və çıxışlarımda qeyd etmişəm ki, hələ ki ölkəmizə gələn turistlərə gözəl təbiətimiz və tarixi abidələrimizdən başqa digər maraqlı və cəlbedici təkliflər verə bilmirik. Dolğun "turist paketi təklifləri" hazırlanmasa, bu sahənin gələcək inkişafı ilə bağlı bizim ümidlərimiz doğrulmayacaq. Respublikanın hər bir bölgəsinin unikal olduğunu nəzərə alaraq onların hər biri üçün fərqli "turist təkliflər paketi" hazırlanmalıdır. Məhz belə təkliflərin olmaması, eyni zamanda xidmət sahələrinin aşağı səviyyəsi və qiymətlərin yüksək olması bu sahədə problemlər yaradır. Əgər biz regionların inkişafının davamlılığını təmin etmək istəyiriksə, daimi gəlir sahəsi olan turizmin inkişafına önəm verməliyik. Əks halda nəinki xaricilər, elə özümüzünkülər də istirahət üçün qonşu Türkiyəni, Gürcüstanı, daha uzaqları götürsək, Misiri, Dubayı seçəcəklər.

Məlahət Rzayeva

Şərq.- 2011.- 13 iyul.- S. 7.