Ziya" qəzeti

1977-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (BDU) jurnalistika fakültəsini bitirib.

1982-ci ildə Azərbaycan Xarici Dillər İnstitutunun nəzdində 2 illik və 2010-cu ildə İranın Azərbaycandakı Mədəniyyət Mərkəzinin 1 illik fars dili kurslarını əla qiymətlərlə bitirib, diplom və sertifikat alıb.

1977-1997-ci illərdə "Azərbaycan məktəbi" jurnalında, "Sovet kəndi" (sonrakı adları "Bərəkət", "Həyat"), "Ədalət" qəzetlərində müxtəlif vəzifələrdə işləyib.

1997-ci ildən "Vətən uğrunda" (əvvəlki adı "Əlillər") qəzetinin baş redaktorudur.

2005-ci ildə "Tərəqqi" medalına layiq görülüb.

"Əkinçi" qəzeti ilə (1875-1877) bünövrəsi qoyulan milli mətbuatımız xalqımızın mənəvi dünyasında əsl intibah yaratmışdır. Bu qəbildən "Əkinçi" qəzetinin iki illik fəaliyyəti başa çatandan sonra davamçıları meydana gəlir. Onların sırasında 1879-cu ilin dekabrında Tiflis şəhərində Səid Ünsizadənin təsisçiliyi və Cəlal Ünsizadənin mühərrirliyi ilə "Ziya" qəzeti nəşrə başlayır və cəmi bir il fəaliyyət göstərir. Müxtəlif qəzet və jurnalların fasilələrlə, hətta axın halında nəşrləri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə pik nöqtəsinə çatır.

Məlum olduğu kimi, təxminən 50 ilə yaxın bir müddətdə rus dilində çıxan mətbuat nümunələri istisna olmaqla qalanları ərəb əlifbasında tarixə düşmüşdür. Sonralar əlifba islahatları milli sərvətimiz olan mətbuatımızın kökündən, keçmişindən xalqımızı ayrı salmışdır. İndi həmin dövrə körpü salmaq son dərəcə aktual məsələdir. Bunun üçün son vaxtlar "Əkinçi" qəzetinin latın qrafikasına çevrilib nəşr olunmasını təqdirəlayiq sayır və həmin ənənəni digər mətbuat orqanlarımızın timsalında xronoloji ardıcıllıqla və istisnasız davam etdirilməsini zəruri bilirik.

Hazırda yalnız M.F.Axundov adına Milli Kitabxanada saxlanılan və zaman keçdikcə fiziki cəhətdən köhnələn orijinal nüsxələri əsrlər boyu qorumaq üçün onların latın qrafikası ilə üzünün köçürülüb kitab şəkilində çoxaldılması düzgün çıxış yoludur. Beləliklə, həmin qəzet və jurnalları ərəb əlifbasını bilməyən müasir insanlarımızın və gələcək nəslin istifadəsinə vermək həqiqətən dəyərli bir xidmətdir. Bu dövlət əhəmiyyətli problemin həllində aidiyyatı orqanların köməyinə ehtiyac duyulur. Həmin xeyirxah işin bir hissəsi olaraq "Əkinçi" qəzetindən sonra işıq üzü görmüş "Ziya" qəzetini Azərbaycan Mətbuat Şurasının tövsiyəsi ilə latın qrafikasına çevirib öncə qəzet oxucularının ixtiyarına veririk. Ümidvarıq ki, tezliklə həmin qəzet "Ziya" və "Ziyaye Qafqaziyyə" adlarında kitab şəklində də nəşr olunacaqdır.

Qeyd: Qəzetin mətnləri ərəb qrafikasında səsləndiyi kimi latına çevrilmiş və ərəb-fars ifadələrinin açması qarşısında mötərizədə verilmişdir. Eyni sözün izahı bir dəfə olmuşdur. Bir neçə yerdə isə sözlər orijinalda pozulduğuna görə həmin sözün yerində mötərizədə "oxunmur" sözü yazılmışdır. Ümidvarıq ki, oxucularımız mənbə ilə bağlı texniki aşınmalar, dövrə məxsus olan qəzetin dil və üslub məsələlərinə toxunmadan yazıları verməyimizdən irəli gələ biləcək "qüsur"larımızı bağışlayacaqlar.

1-ci nömrə

Yekinci səne fi 4 mahe mühərrəm (birinci il məhərrəm ayının 4-də)

Səne islamiyyə (İslam ili) Səne məsihiyyə (Xristian ili)

1297 - 1879

Fi 6 mahe diqəbr pəncşənbe (cümə axşamı dekabr ayının 6-da)

Qəzetə omuratının müdir və mühər - riri (Qəzet işlərinin müdir və yazarı) Cəlal Ünsizadə.

Qəzetəmizə postalama qiyməti 6 mənat Altı aylığı 4 mənat

Bir nüsxəsi 15 qəpik

Elamnamələrin hər bir sətri 10 qəpik

Mənfəətlu və yəxşi xəbərlər pulsiz qəbul və təb (çap) olunur.

Qəzetəni virən Səid Ünsizadə. Qəzetəni basılmaqdən ötri göndərilən kağəzləri idarəmiz basmaqdə muxtardur.

Ziya qəzetəsinin idarəxanəsi Varansov küçəsində

Ağa Əli Əsğərin 35 nomrəlu xanəsindədür. Yazı işləri və qəzetəyə moteəlliq (aid) hər bir növ kağəzlər qəzetə müdirinin adınə göndərilor.

Həftədə bir dəfə təb olunur

Məvadde (maddələr) mündəricə

Tilqrafnamələr.

Məmləkət əhvalatı.

Məskudən (Moskvadan) bir məktub.

Paytəxt qəzetələrinin tazə xəbərləri.

Elan.

Tilqrafnamələr

London 1 diqəbr. Kabilin yaxınlığində ingilis topçilərinin və süvarələrinin üstünə əfqanlərdən on min nəfər hücum idüb arələrində bərk müharibə olubdur. İngilislərdən hərçənd dörd top almışsələr də yenə sonrədən məzkur (sözügedən) topləri geru alublər. (Robirts) məlum idir ki, oranin əhalisi ingilisə müqabilə iləməgə ittifaq idüblər.

Kalkutə 2 diqəbr. Həmin ayun əvvəlində Ben Şah Dehendkun yanındə düşmən çox böyük qüvvət ilə cəmiyyət əmələ gətirüblər. (Makfirson) hərçənd Balahəsarın üstündə öz əlində olan səngəri saxladisə də əmma düşməni təpələrdən bərkənar iləməkə bacarmədi. Hansiki oradə oların səngərləri çox bərk olmaqdən başqa böyük cəmiyyətləri dəxi varıydı. (Bikker) müraciət idəndən (qayıdandan) sonra düşmənin üstünə hücum idüb və onləri qovluyub Ben Şahımı və təpələri təsərrof ilədi (ələ keçirdi). Makfirson tərəfindən iki adəm və üç əfsər (zabit) tələf olub on nəfər saldat dəxi məcruh olubdur (yaralanıbdır).

Cənəral Robirts hər bir xətdən özinün qələbə iləməgini məlum idüb diyor ki diqəbrin 13 mci gicəsində fikr olunmuş idi ki özlərinin təmam gücü ilə düşmənin üstünə hücum iləsünlər və ittifaq ilə (birlikdə) cəm olmuş düşmənin şəhr əhli ilə əlaqələri dəxi varıydi. Düşmənin tələfatı çox olub genə şəhrin ətrafində düşmənin çapqunçisi vardur. Robirtsin qəsdi var ki hərqah onlər öz xahişləri ilə motəfərreq (pərən-pərən) olub dağılməsələr onların üstünə hücum iləsün. İngilislərin bu üç gündə olan tələfatı 37 nəfər və 6 əfsər məcruh olan 60 nəfər və 10 əfsər.

Qəndəhar 2 diqəbr. Cənəral (Ostuvart) hökm alubdur ki Heratə ilçi göndərsün ona görə ki Əyyubxanə məlum iləsün hərqah istiyorsə oradə özi vali və hakim qalsun gərəkdür ki ingilisin mənfəəti mülahizəsilə Herati saxlamaq ilə mühafizət iləsün. İngilislərin bu hərəkəti oni göstərür ki necəki güman idirlər hərqah Əyyubxan ilçi ilə sifariş olunan sözi nəzərdə dutməsə olvəqt ingilislər Heratə pəriş idəcəklər (atılacaqlar).

Məmləkət əhvalatı

Tiflis 6 diqəbr. Mütaliə. Zəmanəmizdə bir parə adəmlər nəzərə gəlür ki qəzetələr oxuməğə və kitablərə mütaliə iləməgə o qədər moltəfet olmuyorlər (diqqət yetirmirlər). Və bəzilər hərçənd oxuməğə həvəs iləsələr də oxuduği şeyin burasindən orasindən şüur ilə ya şüursiz mütaliə idüb əsl mətləbdən xəbərdar olməmiş usanıb buraxurlər. Bu halətin səbəbi bəz kəslərə məlum olsə də yenə mən xiyalimə gələni ərz idəcəkəm.

Oxunan kitablər və mütaliə olunan qəzetələr kutube səmaviyə yəni Allah təala tərəfindən nazil olan kitablərdən olməyan vəqtdə əlbəttə insanlər tərəfindən yazılmış bir şey nəzərə gələr. Bu surətdə həman insanın qüvvəte qələmi və vüsəte əfkarı (fikirlər vüsəti) mütaliə idənlərdən ya əladur - ya degildür. Əgər əla isə mütaliə idənlərin hali mühərririn nəzərində fənab surətdə görindigindən həmişə kitabətində ona səy idəcək ki mütaliə idənləri fənaluq halətindən qurtarub özinin dərəcəsinə yetişdirə. Onun bu qisim səy və himməti-ül-insan əduvva limacəhələ məzmunincə mütaliə idənlərə ağər kələcəkdir. Çünki bir insanın yəxşiliğinə çalışan vəqtdə əlbəttə onun adətkərdəsi və xahişe nəfsi olan fənalıq onun nəzərinə veriləcəkdür. Hansıki onun nəzərində qayətdə müstəhsin (son dərəcə bəyənilən) və məqbuldur. Buna görə o qisim məktublərin mütaliəsi ilə xoşlənməzlər. Və likən həqlu dekillər. Və əkər mühərrir mütaliə idəndən əla olməyub mühərririn məlumatı mütaliə idən içün çoxdən monkəşf (məlum) olmuş olsə olvəqt dimək olar ki mütaliə itməməkdə həqqi vardur və likən bu qismin sahibi çox nadirdur. Çox yəxşi nə idək hiç bir şeyi mütaliə itmiyəkmi. Xeyr haşa (heç vaxt) boylə sözi dimək olməz. Çünki qəzetələr oxuməq və kitablər mütaliəsilə o qədər xoşnud (xoşhal) və mənfəətbərdar olub ləzzəti aparanlər var ki mütaliəni özləri içün bir ləzzəte məxsusiyyə hesab idüb kitabxanəsinə girən vəqtdə ilə zənn idir ki dünyadə qəzetələr vasitəsilə cümlə həvadesat (bütün hadisələr) ona məruz (nümayiş) olməqdən qət nəzər (baxmayaraq) ərbabe fəzl (ağıl sahibi) və kəmaldən monəqed (doğru) olmuş bir məcməe və ya ürfadən (mistika) cəm olmuş bir məcəllə hazır olub onlərin məqalatini istema (eşitmək) ilə mühakiməyə başladı. Bu qisim adəmlər müddəte ömrlərini mütaliəyə sərf iləsələr üsulən və qətən onlarə məlal (yorğunluq) gəlməz. Nəhayət ərbabe mütaliədən (mütaliə sahibindən) bu xasiyyətin sahibləri qayətdə azdur. Həqiqətdə dünyadə həyate insaniyyə nə qədər mühüm isə mütaliəni dəxi o qədər mühüm dutməq lazımdur. Çünki həyatın mühüm olməği ölümün qorxusundən dekildür. Bəlkə bu aləmdə müşahidəsi ilə motələzzəz olduğu (ləzzət apardığı) şeyləri çox görüb onlərdən gördüyü ləzzətləri çox iləməkdən ötrüdür. Boylə isə dürüst degil ki həyatımızın ləzzəti ancəq istiqbalə (gələcəyə) və gözümüz görən şeylərə məxsus idüb zəmane maziyə (keçmişə) və nəzərimizdən qayibdə olanlərə müraciətlə həyatimizə vüsət virməkdə himmət göstərmiyək (çalışmayaq).

Bizlər ki ata və babalərimizin cümlə şeylərinə varis olmuşuq nə səbəbə görə onlərin yəxşi yəxşi sözlərinə və baqaidə (qaydasıyla) olan zendeqanlıqlərinə (yaşayışlarına) və həyate mazilərinə (keçmiş həyatlarına) malik olməyaq. Doğridür mütaliə ilə nə qədər ünsiyyətə dutməyib ləzzətindən xəbərdar olmiyəsən mütaliədən darixirsən və likən xəbərdar olandən sonra əsl ləzzət onu hesab idirsən. Bəz kəslər kitabxanəni həyate mazi və qəzetələri cümlə aləmin ayinəsi və neçə dillər bilməki onun cilası fərz iləmişlər. Xülasə mütaliəyə məşğul olan adəmlər kitabxanələr içində qəzetələr vərəqində elə dostlər peyda idirlər (tapırlar) ki xəritələr ilə yazduqləri kitablərində cümlə aləmi bir saətdə nəzərə virurlər və yerin kürəsindən qət nəzər aləme əflaki (fələklər aləmi) təmaşə itdürürlər. Bağlərdən bağçələrdən başqa güllər yaprağını vərəq vərəq göstərərlər necə ki elme nəbatat ailəsinin birinin oğlindən xəbər aldilər ki biz bu gün çox yerlər gəzdük sən nə qəyirdün. Oğlan cəvab virdi ki mən bir sünbülün içini gəzib qutarə bilmədim.

Bu surətdə ələlxüsus bu zəmanədə əqlə heyrət gətürən əcayib rəyi kəşf idən adəmlər həyate mazidə yəni kitablər mütaliəsində və qəzetələr mülahizəsində öz sərgüzəştini dərk idə-idə vəqtlərini sərf idüb həman həyatı hər şeydən müqəddəm hesab iləsələr həqləri vardur. Boylə isə aqil olan kəslər nəinki mütaliədən nifrət idərlər bəlkə oniydə həyati kibi mühüm və əziz bir şey hesab idərlər.

Baku

Bakunün qaradasqoy duması bu ilin iyul ayının 22 sində iclas idüb qərar qoyublər ki april ayının 2 sindən padşah imperator həzrətlərinin böyük olan bəladan ömrünün nicat tapmağindən ötri şəhrin mənafeindən həmişə ildə üç yüz əlli mənat xərc müəyyən olunsun. Baku əhlindən bir nəfər fəqir olan şakird yuxarı böyük olan məktəbxanələrin birində tərbiyəyə virməkdən ötri hansı ki Baku riyalni gimnaziyəsindən birinci mərtəbədə yəxşi olan qabiliyyət və xasiyyət ilə momtaz olmuş (fərqlənmiş) olə.

İrəvan

İrəvandən yazurlər ki İrəvanın qaradasqoy duması müqərrər (qərar) və qədəğən idübdir ki oranın meydanində buğdanın xalvari altmış mənatdan ziyadəyə (artığa) satılmasun.

Qars

Oradə noyəbrin 22 sində ittifaq düşən qeylü qaldən sonra oradə sükunət idənlərdən (yaşayanlardan) iki irməni dükkanlərindən ivlərinə müraciət idən vəqtdə görüblər ki ivlərinin qapuləri açıq və sənduqləri sınmış və içindən ağır bəhalu şeyləri hətta övrətlərinin əyin paltarləri dəxi götürülübdür. Və ikisinin də övrəti meyyit düşübdür. Onlərdən biri cahelə imiş ki ip ilə boğulub o birində bir əlamət yoxmuş. Bu işi kim idübdür və necə olubdür bir əhvalat hələ açılməyubdur.

(Davamı var)

Müştəba İsmayıl oğlu Əliyev

Şərq.- 2012.- 17 mart.- S.18.