Hüseyn Cavid işığında üç gün

“Kəssə hər kim tökülən qan izini,

Qurtaran dahi odur yer üzünü...”

Bu sətirlərin müəllifi 20-ci əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, ömrü xalqının maariflənməsi yolunda mübarizəyə həsr edən və buna görə də sürgün həyatı yaşamağa məhkum olan şair və dramaturq Hüseyn Caviddir. Ötən ay Azərbaycan Respublikasının prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə anadan olmasının 130 illiyi qeyd olunan bu böyük şəxsiyyətin yaradıcılığı eyni zamanda beynəlxalq ədəbi mühitin diqqət mərkəzindədir. Çünki Hüseyn Cavid yaratdığı əsərləri ilə bir xalqın yox, bəşərin şairi olduğunu sübut edib. Şair həm də öz türkçü ideyaları ilə bütün türk dünyasının sevimlisi idi. Bu da səbəbsiz deyildi. Çünki H.Cavidin ömrünün müəyyən hissəsi Türkiyə ilə bağlı olub, bu dövlətin ən məşhur İstanbul Universitetində təhsil alıb. Elə onun türkçü olması, türk ideyalarını aşılaması sovet imperiyasını qəzəbləndirmiş və bu səbəbdən 37-ci illərin repressiyasından qurtara bilməmişdir.

Ancaq Hüseyn Cavid özündən sonra elə bir ədəbi irs qoymuşdur ki, hələ neçə yüzilliklər nəinki Azərbaycan, Türk dünyası, habelə, beynəlxalq ədəbi mühit ondan bəhrələnəcəkdir. Ona görə də şairin 130 illik yubileyi dövlət səviyyəsində, prezident sərəncamı ilə qeyd olunurdu.

Məlum olduğu kimi 2012-ci ilin oktyabrın 24-də Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük şair və dramaturq Hüseyn Cavidin (Hüseyn Abdulla oğlu Rasizadənin) anadan olmasının 130 ili tamam oldu (1882-1941).

Dərin fəlsəfi-estetik məzmuna malik yaradıcılığı ilə ədəbiyyatımızda yeni bir mərhələnin başlanğıcını qoymuş, romantizm ənənələri zəminində bəşəriyyətin mənəvi həyatı ilə bağlı axtarışlarının ifadəsi olan lirik əsərləri, mənzum faciə və tarixi dramlar yaratmış, qiymətli söz inciləri kimi xalqımızın zəngin bədii fikir xəzinəsində layiqli yer tutmuş Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında müstəsna xidmətləri olan Hüseyn Cavidin 130 illik yubileyinin keçirilməsini təmin etmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin imzaladığı 16 fevral 2012-ci il tarixli 2051 №li və Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 02 iyul 2012-ci il tarixli 156s №li və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Rəyasət Heyətinin 11 iyul 2012-ci il tarixli 135 №li sərəncamları əsasında AMEA Hüseyn Cavidin Ev Muzeyi 2012-ci il oktyabr ayının 22-24-ü tarixlərində “Hüseyn Cavid yaradıcılığı çağdaş təfəkkür işığında” adlı beynəlxalq elmi konfrans təşkil etmişdir.

AMEA Hüseyn Cavidin Ev Muzeyinin təşkil etdiyi konfransa Azərbaycan Respublikasının dövlət və hökumət rəsmiləri, tanınmış mədəniyyət, elm və təhsil xadimləri, Türkiyə Cümhuriyyətinin Azərbaycandakı Səfirliyinin nümayəndələri, Özbəkistanın Azərbaycandakı Səfirliyinin nümayəndələri və başqa qonaqlar dəvətli idilər.

Konfrans başlamamışdan öncə Rəyasət Heyətinin foyesində AMEA MEK tərəfindən hazırlanmış, dramaturqun həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş sərgi nümayiş etdirildi. Yüksək zövqlə təşkil edilmiş və zəngin materiallardan ibarət olan sərgi xarici qonaqlarda xoş təəssürat yaratdı.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) və Hüseyn Cavid ev muzeyinin təşkilatçılığı ilə oktyabrın 22-24-ü tarixlərində keçən beynəlxalq konfrans hələ də ədəbi mühitin müzakirə predmetidir. Həm AMEA-nın prezidenti Mahmud Kərimov, həm də Hüseyn Cavid ev muzeyinin direktoru Gülbəniz Babaxanlının yorulmaz səyi nəticəsində konfrans çox yüksək səviyyədə keçdi.

Konfransı giriş sözü ilə AMEA prezidenti, akademik Mahmud Kərimov açaraq dramaturqun həyat və yaradıcılığı, zəngin ədəbi irsi haqqında ətraflı məlumat verdi. Tədbirin AR Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük şair və dramaturq Hüseyn Cavidin anadan olmasının 130 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 16 fevral 2012-ci il tarixli Sərəncamına müvafiq olaraq keçirildiyini söyləyən Mahmud Kərimov Hüseyn Cavidin Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq simalarından biri olduğunu, onun sənətinin bütün zamanlar üçün əbədiyaşarlığını vurğuladı.

AMEA-nın nəzdində olan Hüseyn Cavidin Ev Muzeyinin direktoru, filologiya elmləri doktoru Gülbəniz Babaxanlı təməli ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş Hüseyn Cavidin şəxsiyyətinə və sənətinə verilən yüksək qiymətin nəticəsi olaraq, prezident İlham Əliyev cənablarının Hüseyn Cavidin anadan olmasının 130 illiyinin keçirilməsi ilə bağlı imzaladığı sərəncamdan irəli gələn tədbirlərin artıq start götürdüyünü qeyd etdi. Gülbəniz xanım Cavid yaradıcılığına həsr olunmuş məlum konfransda Azərbaycan alimləri, tədqiqatçıları ilə yanaşı dünyanın bir çox ölkələrindən cavidşünasların uzun yollar qət edərək Cavid işığına toplaşdıqlarını qeyd etdi.

Tədbirdə çıxış edən, Hüseyn Cavidlə qohumluq əlaqəsi olan Bakı Metropoliteninin rəisi Tağı Əhmədov Heydər Əliyev və onun siyasi kursunun layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyevin Hüseyn Cavidə, Cavidlər ailəsinə göstərdikləri yüksək diqqət və qayğıdan söhbət açdı. Dramaturqun repressiya illərindəki həyat və yaradıcılığı haqqında məlumat verən T.Əhmədov Hüseyn Cavidin nəsillərə örnək olacaq zəngin və təkrarsız yaradıcılıq irsinin zaman keçdikcə daha çox aktuallıq kəsb etdiyini bildirdi.

Konfransda ABŞ-ın Masaçuset Amherst Universiteti Tarix Fakültəsindən Prof. Audrey L.Altstadt, Almaniyanın Berlin şəhərindən Türk-Azərbaycan Ədəbiyyatı ve Xalq Bilimi “MUĞAM” Mədəniyət Mərkəzinin direktoru Abdulkadir İnaltekin, Özbəkistanın Təsviri İncəsənət Qalereyasının direktor müavini, sənətşünaslıq doktoru Kamola Akilova, Özbəkistan - Azərbaycan dostluq cəmiyyətinin icraçı direktoru, Nizami Gəncəvi adına Daşkənd Pedaqoji Universitetin kafedra müdiri, tarix elmləri doktoru Nuriddinov Erkin Zuxriddinoviç, Özbəkistanın Namanqan Dövlət Universitetinin aspirantı Nigora Ohundedayeva, Nizami Gəncəvi adına Daşkənd Pedaqoji Universitetin baş müəllimi, filologiya elmləri namizədi, dosent Aşurova Gülbahar, Özbəkistan - Azərbaycan dostluq cəmiyyətinin üzvü Abdurasilova S.F. Türkiyənin İzmir şəhərindəki Ege Üniversitesinin Türk Dünyası Araştırmaları İnstitundan Doç. Dr. Ali Erol, Türkiyənin Balıkəsir Üniversitetinin Ədəbiyyat Fakültəsi Tarix Bölümündən Doç. Dr. Sebahattin Şimşir, Türkiyənin Abant İzzet Baysal Üniversitetindən Yrd. Doç. Melek Şahindokuyucu, Türkiyənin Trabzon şəhərindən Duygu və Fatma Karahasanoğlu bacıları, Türkiyenin Marmara Üniversiteti Türkiyat Araştırmaları İnstitundan Yardımçı Doç. Dr. Mehdi Gəncəli, Türkiyənin Ardahan Universitetindən Yardımçı Doç. Dr. Sevil Piriyeva, Türkiyənin Nevşehir Üniversiteti Sosial Bilimler İnstitundan Gamze Akbaş və başqa xarici ölkələrdən gəlmiş qonaqlar və cavidşünaslar çıxış etmişlər.

Tədbirdə AMEA Hüseyn Cavidin Ev Muzeyinin direktoru, filologiya elmləri doktoru Gülbəniz Babaxanlı “Şeyx Sənan” faciəsində dünyəvi və ilahi eşqin təqdimi”, ABŞ-ın Massaçusets Amherst Universitetinin professoru Audrey L.Altstadt “Hüseyn Cavid və Azərbaycan Yazıçılar Birliyi”, Türk-Azərbaycan Ədəbiyyatı və Xalq Yaradıcılığı “Muğam” Mədəniyyət Mərkəzinin (Almaniya) direktoru Abdulkadir İnaltekin “Hüseyn Cavid əsərlərində Türkiyə türkçəsi”, Türkiyənin Balıkesir Universitetinin doktoru Sebahattin Şimşir “Rza Tevfikin fikir dünyası içində H.Cavidin Türkiyə illəri (1905-1910)”, Özbəkistanın Təsviri İncəsənət Qalereyasının direktor müavini, sənətşünaslıq elmləri doktoru Kamola Akilova “Hüseyn Cavidin yaradıcılığı XX əsr Şərq mədəniyyətinin mənəvi mühitində” mövzusunda məruzələrlə çıxış edərək, Hüseyn Cavidin keşməkeşli həyat yolu, çoxşaxəli yaradıcılığı, XX əsr Azərbaycan dramaturgiyasının inkişafındakı əvəzsiz xidmətləri haqqında məlumat verdilər.

***

Konfrans gedən günlərdə fasilələr zamanı qonaqlar şəhərimizin gözəllikləri ilə tanış olmuş, onların mədini istirahəti yüksək səviyyədə təmin edilmişdir.

Konfrans oktyabrın 24-ü saat 12:00-da ənənəvi olaraq Hüseyn Cavidin abidəsi önündə keçirilən “Cavid poeziya günü” ilə davam etdirilmişdir.

Tədbirə elə həmin gün saat 19:00-da Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında Hüseyn Cavidin anadan olmasının 130 illiyinə həsr edilmiş təntənəli yubiley gecəsi ilə yekun vurulmuşdur.

Konfrans günlərində qonaqların xoş və mənalı istirahəti üçün hər cürə şərait yaradılmışdır. İnanırıq ki, “Hüseyn Cavid yaradıcılığı çağdaş təfəkkür işığında” adlı beynəlxalq elmi konfransda iştirak edən qonaqlar paytaxtımızdan gedərkən özləri ilə Cavid işığından götürdükləri bir zərrəni və odlar yurdu vətənimizdə keçirdikləri mənalı üç günü heç vaxt unutmayacaqlar.

Elçin MƏMMƏDLİ,

Elbar ŞİRİNOV

Təzadlar.-2012.- 17 noyabr.- S.11