Unudulmuş ahıllar...

Onların qayğıya, xoş rəftara çox böyük ehtiyacları var

MÖVZU: "Qaçqın və məcburi köçkünlərin, əhalinin sosial cəhətdən qayğıya ehtiyacı olan təbəqələrinin problemlərinin həlli ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlərin işıqlandırılması"

Ailə cəmiyyətin kiçik bir üzvüdür, lakin digər tərəfdən əhəmiyyət baxımından cəmiyyətin əsas sütunlarındandır. Böyük bəşər cəmiyyəti elə kiçik ailə cəmiyyətlərindən təşkil olunur. Ailə və cəmiyyət qarşılıqlı sıx əlaqədədir. Ailədə mədəniyyət, qarşılıqlı hörmət, vəfa, münasibətlərdə bir-birilə anlaşmaq cəhəti üstün olarsa, həmin ailə cəmiyyətin inkişafına böyük təkan verər. Bu mənada Azərbaycan ailə modeli bütün digər cəmiyyətlər üçün ən gözəl və möhkəm sayıla bilər.

Azərbaycan ailəsi üçün ata-anaya güclü məhəbbət, hörmət, valideynlərə diqqət və qayğı əsasdır. Amma təəssüf ki, bəzən bunun əksi də olur. Valideynlər övlad qayğısından kənar qalır, nəticədə Qocalar evlərinin sakinlərinə çevrilirlər. Böyüyüb boya-başa çatdırdığı övladından soyuq münasibət görmək, yeməyib yedizdirdiyi, geyinməyib geyindirdiyi, hər əzabına qatlaşdığı övladı günlərin bir günü valideynə "sən artıq bizə lazım deyilsən" deyir. Bunun necə bir əzab olduğunu övladından bu münasibəti görənlər bilər. Belədə ümid qalır dövlətə. Nə yaxşı ki, Qocalar evləri var. Və dövlətimiz atılmış valideynlərə daim qayğı göstərir.

Dünyanın "qocalıq" problemi

Atılmış qocalara dünyamızın hər yerində rast gəlmək mümkündü. Təsadüfi deyil ki, BMT Baş Məclisi 1992-ci ildə qocaların (ahılların) müdafiəsi ilə bağlı Qətnamə qəbul edib. Həmin Qətnamənin prinsiplərinə uyğun olaraq hər il oktyabr ayının 1-i Beynəlxalq Ahıllar Günü kimi qəbul edilir, bundan əlavə, 1999-cu il Beynəlxalq Ahıllar ili elan olunmuşdur. 2002-ci ilin aprelində isə İspaniyanın paytaxtı Madrid şəhərində BMT-nin ahıllar üzrə II Ümumdünya Məclisi keçirilib.

Bu məsələyə respublikamızda da ciddi diqqət yetirilir. 2001-ci il iyunun 22-də "Ahıllara sosial xidmət haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilib. Qanuna əsasən ölkədə 70 yaşına çatmış Azərbaycan Respublikası vətəndaşları, habelə Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayan əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxslər ahıl sayılır.

1993-cü ildən başlayaraq, hər il oktyabr ayının 1-i Respublikamızda "Beynəlxalq Ahıllar Günü" kimi qeyd olunur. Həmin günün keçirilməsində məqsəd ahıl vətəndaşların sosial problemləri ilə tanış olmaq, ehtiyaclarını müəyyənləşdirərək, imkanlı müəssisələr, təşkilatlar və qeyri-hökumət təşkilatları ilə birlikdə əməli tədbirlər görməkdən ibarətdir.

Məlumatlara görə, hazırda ölkəmizdə fəaliyyət göstərən qocalar evi və əlillər evlərində 1100-dən çox qoca və əlil yaşayır. Ümumilikdə isə ölkədə 70 yaşına çatmış 410 min insan yaşayır.

İslam qocalara hörmət tələb edir

Müqəddəs ailə ocağında ana və ataya hörmət edilməli, əziz peyğəmbərimiz Həzrət Məhəmməd (s) buyurduğu kimi: "Ata-anaya qarşı ən xırda hörmətsizlik - "uf" deməkdir. Allah ondan daha xırdası olsaydı, şübhəsiz ki, qadağan etmiş olardı".

Müqəddəs kitabımız "Qurani-Kərim"də Allah-təala buyurur: "Ya rəsulum! Səndən nə verəcəklərini soruşurlar. De: Verəcəyiniz hər bir xeyir valideynə, qohum-əqrəbaya, yetimlərə, kasıblara və müsafirlərə aiddir. Siz nə yaxşılıq edirsinizsə, şübhəsiz ki, Allah onu bilir" ("Bəqərə" surəsi 215-ci ayə). Uca Rəbbimiz bəşər övladına nazil etdiyi kitabda valideynlərə hörmət tələb edir, insan övladına Allah yanında bunun əvəzini görəcəyini xəbər verir. Əziz Peyğəmbərimiz Həzrət Məhəmmədin "Cənnət anaların ayağı altındadır" hədisi hər kəsə məlumdur. Başqa bir hədisdə isə sevgili peyğəmbərimiz "Valideynə itaətsizlik - böyük günahlardandır. Çünki Allah-təala itaət etməyən övladı üsyankar və bədbəxt etmişdir" söyləyib. Uca Yaradan yaratdığı hər bir şeyi nizam-intizamla yaratmışdır. İnsan da yarandığı gündən, əbədi həyata qovuşduğu günə kimi mərhələlərdən keçir. Uşaqlıq illəri, orta yaş, yetkinlik və qocalıq. Və hər kəs bunu görür və bilir, inkar edilməsi ağlasığmazdır. Özlərini həmişə cavan sayan övladlar, bir ömür sonsuz məşəqqətlərinə, çətinliklərinə sinə gərib bütün varlıqları ilə onların xoşbəxt olub kamala çatmaları üçün çalışan valideynlərini tapdalayaraq, nəinki hörmətsizlik edirlər, hətta qapıdan belə qovurlar. Qocalar evində atılmış kimsəsiz qocaları gördükdə Allahı unudan övladların da az olmadığının şahidi oluruq. Lakin övladlarının onlara qarşı etdikləri pisliklərə baxmayaraq, qocalar danışarkən övlad həsrəti ilə alışıb-yandıqları axıdılan göz yaşlarından bəlli olur. Görəsən bu qocalar niyə isti yuvadan, qulluqdan uzaq düşüblər? Körpə uşaqlar kimi nəvazişə, sığala, mülayim, mehriban davranışa ehtiyacı olan bu qocalar, hansı övlad üçün artıq yer edir? Axı, özü də bir zaman qocalacaq övladlar həyatdan nəyi gözləyirlər?

Qocaların aldığı təqaüd yetərlidirmi?

Hazırda minimum təqaüd 75 manatdır. Amma bu günün reallıqları ilə müqayisədə bu məbləğ təbii ki, yetərli ola bilməz. Çoxluq bu fikirdədir ki, təqaüd və müavinətlər elə həddə olmalıdır, qocalar ailələrinin üzərində bir növ yükə çevrilməsin. Azərbaycan reallığında isə təəssüf ki, qocalar daha çox yükə çevrilir. İnsan yaşlaşdıqca onun qayğıları, səhiyyə xarcləri də artır. Amma bugünkü 75 manat bir insanın minimum qidalanmasına da imkan vermir".

Milli Məclisin Sosial siyasət daimi komissiyasının sədri Hadı Rəcəblinin sözlərinə görə, hökumət qanunun ahıl hesab etdiyi, yəni yaşlı qadınlar üçün 65-i, kişilər üçünsə 70-i keçənlərin qayğısına qalır.

Məlumdur ki, ölkə başçısının sərəncamları ilə təqaüdlər, müavinətlər artırılıb. Qocalığa görə də müavinət verilir. Qocalar evində qalanlar orada dövlət hesabına yaşasalar da, həm də təqaüdlərini 100 faiz alırlar. Onların da müavinətləri bu yaxınlarda 25 faiz artıb.

Ahılların sosial müdafiəsi eyni adlı qanunla tənzimlənir.

Unutmayaq ki, unudulmayaq

Qədim zamanlardan ağsaqqal, ahıl insanlar ən hörmətli və müdrik adamlar hesab olunub, onlara hamı hörmətlə yanaşıb. Bəzən ahıl insanları uşağa da bənzədirlər. Yəni yaşlandıqca onlar da uşaq kimi kövrək, hər sözdən inciyən, yumşaq qəlbli olurlar. Amma uşaqlardan fərqli olaraq onların hansısa bir hədiyyə ilə könlünü almaq olmaz. Onların sadəcə qayğıya, xoş rəftara ehtiyacı var. Artıq geridə qoyduğu, keçib gedən illərin arxasınca baxan həmin insanların qəlbini oxşamaq isə bu gün onlar üçün təsəllidir.

Yəni artıq gəncliyini geri qaytara bilməyəcək bu insanlar ahıl yaşlarında ən azından rahat bir şəkildə yaşayaraq o günləri xatırlamağa çalışırlar. Onlar üçün bu rahat şəraiti yaratmaq, qayğılarına qalaraq dəstək olmaq isə hər birimizin mənəvi borcudur. Bu gün övladlarının əhatəsində, rahat, gözəl bir şəraitdə yaşlılıq günlərini yaşayan ahıllarla yanaşı, parkda skamyada oturaraq keçmişini xatırlayan, mağazadan ərzaq alıb əsasına söykənə-söykənə evinə gedən, yaxud övlad sevgisinə möhtac qalıb ömrünü Qocalar evində sürdürən və hər addım səsinə gözü qapıya dikilən ahıllarımız var.

Ahılların hüquqlarının qorunması istiqamətində beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən bir sıra addımlar atılır. 3 dekabr 1989-cu ildə yaşlaşma problemləri üzrə Beynəlxalq Fəaliyyət Planı, 1991-ci il 16 dekabrda isə ahıl insanlara münasibətdə BMT tərəfindən prinsiplər müəyyən olunub.

Dünya ölkələrinin çoxunda olduğu kimi, Azərbaycanda da əhalinin yaşlaşma prosesi müşahidə olunur. 1950-2010-cu illər ərzində 65 yaşından yuxarı olan əhali kontingentinin sayı dünya üzrə 5 faizdən 8 faizə qədər artıb, 2050-ci il üçün isə bu rəqəmin 16 faizə çatacağı gözlənilir. Azərbaycanda isə bu göstəricinin 2010-cu ildəki 6 faizdən 2050-ci ilədək 12 faizə qədər artacağı proqnozlaşdırılır.

Azərbaycanda ahıl vətəndaşların hüquqlarının qorunması, onların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, sosial və digər həyati tələbatlarının ödənilməsi, bu sahədə mövcud olan qanunvericiliyin beynəlxalq normalara uyğunlaşdırılması dövlətin sosial-iqtisadi siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biridir və son illər bu istiqamətdə mühüm işlər görülür.

Ölkəmizdə əlil, tənha və ahıllara xidmət göstərən müəssisələrin sakinləri dövlət qayğısı ilə əhatə olunub.

Ahıl vətəndaşların sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və onlara dövlət qayğısının artırılması məqsədilə 2006-cı ildə Prezidentin müvafiq sərəncamı ilə "Ahıl vətəndaşların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi üzrə Dövlət Proqramı" təsdiq edilib. Qeyd edək ki, 2004-cü ildə "Azərbaycanda demoqrafiya və əhali sakinliyinin inkişafı sahəsində Dövlət Proqramı"nda, həmçinin 2008-ci ildə təsdiqlənmiş "2008-2015-ci illərdə Azərbaycanda yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı"nda və digər dövlət proqramlarında ahılların sosial müdafiəsi ilə bağlı tədbirlər nəzərdə tutulur.

2011-ci il ahıllar üçün xüsusilə əlamətdar olub. Prezident İlham Əliyevin müvafiq sərəncamı ilə iyulun 1-dən pensiyaların məbləğinin orta hesabla 40 faizdən çox artması ahıl vətəndaşlarımıza olan qayğının bariz nümunəsidir. 2011-ci ilin 6 ayı ərzində ölkəmizdə əmək pensiyaçılarının sayı 1 milyon 280 min 788 nəfər olub ki, onlardan 63,9 faizi məhz yaşa görə pensiya alır. Ölkəmizdə əlil, tənha və ahıllara xidmət göstərən müəssisələrin sakinləri dövlət qayğısı ilə əhatə olunub.

Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın rəhbərliyi ilə ahıllara qayğı məqsədilə müxtəlif tədbirlər həyata keçirilir. Onun təşəbbüsü ilə fondda ahıllarla görüşlər keçirilir, onların sağlamlığı diqqətdə saxlanılır. Fond tərəfindən Ahıllar Günündə bu insanlar üçün müxtəlif tədbirlər təşkil olunur. Onu da qeyd edək ki, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin nəzdində fəaliyyət göstərən Müharibə və Əmək Əlilləri üçün Pansionatda tam dövlət təminatında olan ahıl vətəndaşlar yaşayır. 2001-ci ildə yaradılmış Ahılların Resurs Mərkəzində ahıllara təmənnasız hüquqi, tibbi və psixoloji yardım göstərilir. Ölkədə qeyd edilən bayramlarda, eləcə də Ahıllar Günündə bir çox qocalar evində yaşayan, tənha, kimsəsiz yaşlılar üçün dövlət qurumları, müxtəlif təşkilatlar, o cümlədən Ombudsman Aparatı tərəfindən tədbirlər təşkil olunur.

Onu da qeyd edək ki, İnsan haqları üzrə müvəkkil - ombudsman Elmira Süleymanova tərəfindən Azərbaycanda növbəti illərdən birinin "Ahıllar ili" kimi qeyd olunması təklif edilib.

Amma... Hərtərəfli dövlət qayğısı ilə əhatə olunan ahılların ən çox ehtiyacı övlad sevgisinədir. Hazırda dünyada bir çox ahıllar var ki, bu sevgidən məhrumdur. Səbəbinə gəldikdə isə onların sırasında yaxınlarını itirərək tənhalığa məhkum olan yaşlılarla yanaşı, övladları tərəfindən tərk edilərək yalnız qalanlar da var.

Yeni doğulan körpələri üçün böyük sevinclər yaşayan valideynlər bəzən heç düşünmürlər ki, doğumuna sevindikləri bu övladları tərəfindən nə zamansa tərk edilər, hətta qocalar evinin sakininə çevrilə bilərlər. Yəni övladı olsa da, kimsəsiz adını qazanırlar.

Ancaq belə valideynlərin varlığı acı həqiqətdir. Hazırda övlad sevgisinə həsrət qalan neçə-neçə insan var. Harada yaşamasından asılı olmayaraq tənha, kimsəsiz ömür sürən bu ahıllara məhz bu yaşında diqqət, qayğı göstərilməsi vacibdir. Unutmayaq ki, hər bir insan yaşlanmağa məhkumdur. Bu gün valideynlərini tənha qoyub gedən, onları köməksiz buraxan övladlar bilməlidir ki, həyatın hazırladığı bu imtahana hər kəs hazır olmalıdır.

Məlahət Rzayev

Şərq.- 2012.- 24 yanvar.- S. 7.