TƏHLİLLƏR VƏ ƏLAQƏLƏR ZƏİFDİR

Beynəlxalq münasibətlərdən yazan jurnalistlərin təkmilləşməsinə ehtiyac var

Azərbaycanda beynəlxalq münasibətlər mövzusunun işıqlandırılmasında medianın durumu o qədər də ürəkaçan deyil. Azərbaycan jurnalistlərinin ölkə həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırılması istiqamətində uğurları çox məhdud saydadır. Söz yox ki, Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artmasında jurnalistlərin beynəlxalq əlaqələrinin də özünəməxsus rolu var.

Əməkdaşlıq çərçivəsində bir sıra ölkələrin media nümayəndələri Azərbaycana səfərlər edirlər. Eləcə də bizim jurnalistlər bir sıra beynəlxalq tədbirlərdə iştirak edərək, onların təcrübəsindən yararlanmağa çalışırlar. Təbii ki, bu səfərlər dövlətlər arasında münasibətlərdə də öz sözünü deyir. Belə olan halda isə Azərbaycan jurnalistlərinin beynəlxalq münasibətləri zəif işıqlandırması ölkə ictimaiyyətini narahat etməyə bilməz. Onu da deyək ki, Azərbaycan mətbuatının dünya mediası ilə əlaqələrinin hansı səviyyədə olduğunu araşdırmaq üçün bir sıra media ekspertləri ilə əlaqə saxladıq. Amma Azərbaycan mediasının dünya kütləvi informasiya məkanına çıxış vəziyyəti ilə bağlı media ekspertlərinin fikirləri birmənalı deyil. Buna baxmayaraq onların hər biri ölkə mediasında beynəlxalq mövzunun peşəkarlıqla işıqlandırılması, Azərbaycan həqiqətlərinin dünya mediasına daha geniş çıxarılması üçün zəruri olan məsələlərə aydınlıq gətirilməsi məsələsində həmrəy oldular.

Beynəlxalq münasibətlərlə bağlı yazılarda obyektiv dəyərləndirmələr olmur

"Xalq cəbhəsi” qəzetinin baş redaktoru Elçin Mirzəbəyli məsələyə kompleks yanaşmağın vacibliyini əsaslandırıb. Baş redaktor bildirib ki, təkcə jurnalistikada yox, elə beynəlxalq münasibətlərlə məşğul olan ekspertlərin özündə belə diferensiya zəifdir. Buna görə də bəzən bir adam müxtəlif regionlarla bağlı məsələlərə şərh verir. Halbuki həmin regionların hər birinin təhlili ayrılıqda aparılmalıdır. E.Mirzəbəyli həmçinin beynəlxalq münasibətlər sahəsində yazan jurnalistlər üçün təşkilati işlərin daha çox klub və qarşılıqlı müzakirələr formatında düzənlənməsinin vacibliyindən söz açıb:

"Azərbaycanda beynəlxalq münasibətlərdən yazan jurnalist yoxdur” demək ədalətli olmaz. Çünki var bizdə belə jurnalistlər. Onlar ayrı-ayrı mətbuat orqanlarında çalışırlar. Onların bir hissəsi sırf beynəlxalq münasibətlər üzrə təhsil alan insanlardır. Bəziləri isə jurnalist ixtisası üzrə təhsil alsalar da, beynəlxalq münasibətləri kifayət qədər bildikləri üçün bu sahəyə üz tutublar. Ancaq toplum şəklində götürsək, bəli, bu sahədə doğrudan da ciddi boşluq var. Xüsusən də bu boşluq araşdırmalarda nəzərə çarpır. Konkret olaraq desəm, beynəlxalq münasibətlərlə bağlı yazılarda obyektiv dəyərləndirmələr olmur. Bütün bu problemlərin arxasında isə beynəlxalq münasibətlərdən yazan jurnalistlərin məlumat qıtlığıdır. Azərbaycan mətbuatının nümayəndələrinin beynəlxalq məlumat mənbəyi əsasən Rusiya mediasıdır. Rus mediasında isə beynəlxalq münasibətlərlə bağlı araşdırmaları bilavasitə rusların maraqlarını müdafiə edir. Həmçinin hər hansı bir mövzunu dəyərləndirmək üçün bir neçə mənbədən məlumatın alınması zəruridir. Yəni eyni bir mövzunu həm qərb, həm rus, həm də digər xarici mənbələrdən əldə edib, müqayisəli şəkildə təhlil etmək lazımdır”.

E.Mirzəbəylinin sözlərinə görə, Azərbaycanda beynəlxalq münasibətlər sahəsində çalışan jurnalistlərin dil problemi də var: "Həmçinin bizdə bütün sahələrdə olduğu kimi bu sahədə də ixtisaslaşma getməyib. Azərbaycan jurnalistlərinin xarici dilləri mükəmməl bilməməsi onları ölkənin sərhədlərindən kənara çıxmağa maneçilik törədir. Fikir verirsinizsə, bizim jurnalistlərin yazıları xarici media orqanlarında çox nadir hallarda dərc olunur”.

Beynəlxalq təşkilatlarla informasiya mübadiləmiz var

Orta Asiya və Güney Qafqaz söz azadlığı şəbəkəsi (CASCFEN) sədri Azər Həsrət Azərbaycanın media qurumlarının beynəlxalq əlaqələrinin olmasının zəruriliyindən danışıb. Onun fikrincə, istənilən ölkə haqqında məlumatlar beynəlxalq müstəviyə mətbuat vasitəsilə ötürülür. O hesab edir ki, media ölkə haqqında dəqiq və dürüst məlumatları beynəlxalq təşkilatlara düzgün çatdırmağa çalışmalıdır. CASCFEN rəhbəri müzakirə olunan məsələ ilə bağlı fikirlərini bölüşərkən əsasən dil faktoru üzərində dayanıb. O, digər cəhət kimi beynəlxalq jurnalistika sahəsində təcrübəsi olan şəxslərin ali məktəblərin jurnalistika fakültələri ilə əməkdaşlığa cəlb edilməsinin önəmindən də danışıb. Sovet dövründə Azərbaycan mediasının beynəlxalq əlaqələrinin lazımi səviyyədə olmadığını bildirən CASCFEN sədrinin sözlərinə görə, 15-20 il bundan əvvələ nisbətən Azərbaycan jurnalistikasının beynəlxalq aləmə inteqrasiyasında müəyyən xeyli irəliləyişlər var:

"1997-ci ildən etibarən beynəlxalq media orqanları ilə əlaqələrin qurulması istiqamətində fəal iş apardıqlarını diqqətə çatdıran ekspert məhz elə həmin illərdən etibarən Azərbaycan KİV-nin beynəlxalq əməkdaşlığına nail olduqlarını qeyd edib. 1997-2000-ci illər ərzində biz ölkə mediasının beynəlxalq əlaqələrinin qurulması istiqamətində ardıcıl iş apardıq. Məhz bu işlərin nəticəsi olaraq həmin illər ərəfəsində bir sıra beynəlxalq media təşkilatlarında üzvlük səviyyəsində təmsilçilik hüququ qazandıq. Artıq beynəlxalq səviyyədə Azərbaycan jurnalistləri xeyli uğur əldə ediblər. Media ilə bağlı bir sıra beynəlxalq tədbirlərin Azərbaycanda keçirilməsi bu sahədəki uğurlarımızdandır. Azərbaycan jurnalistləri bir sıra beynəlxalq jurnalist təşkilatlarının rəhbərliyində belə təmsil olunur. Hətta aparıcı jurnalist təşkilatlarının bir neçəsi, o cümlədən də mənim rəhbəri olduğum Orta Asiya və Güney Qafqaz söz azadlığı şəbəkəsi bir neçə beynəlxalq jurnalist təşkilatları ilə əlaqə saxlayır və bir sıra təşkilatların üzvüdür. Həmçinin biz bu əlaqələrimizi daha da genişləndirmək üçün çox ciddi addımlar atırıq. Beynəlxalq təşkilatlarla informasiya mübadiləmiz var”. Konkret olaraq beynəlxalq münasibətlərdən yazan jurnalistlərimizin olub-olmamasına gəldikdə isə A.Həsrət bu sahədə müəyyən çatışmazlıqların olduğunu dilə gətirib. Onun sözlərinə görə, bu gün Azərbaycan jurnalistlərinin əksəriyyətinin dil bilgisi məhdud olduğu üçün onların xarici mətbuata çıxışı zəifdir. Bildiyiniz kimi, bizim üçün maraqlı olan rusdilli və ingilis dilli auditoriyalardır. Amma bizdə ingilis dilini mükəmməl bilən jurnalistlərin sayı o qədər də çox deyil: "Beynəlxalq media ilə əməkdaşlığımız daha çox Türkiyə mətbuatının fonunda özünü doğruldur. Bu mənada Azərbaycan jurnalistlərinin beynəlxalq əlaqələri məni qane edəcək səviyyədə deyil”. Mövcud əlaqələri yetərli hesab etməyən A.Həsrət bildirib ki, Azərbaycan həqiqətlərini dünyaya çatdıracaq jurnalistlərin sayı maksimum həddə çatmalıdır. Ən azından bizim jurnalistlər xarici mediada Azərbaycan əleyhinə gedən yazılara cavab verməkdə aktivlik göstərməlidirlər. Biz öz işimizi elə qurmalıyıq ki, Azərbaycanla bağlı həqiqətləri və problemləri bütün dünyaya duyura bilək.

Bu gün bizdə beynəlxalq əlaqə deyiləndə, ancaq Türkiyə və keçmiş SSRİ respublikalarının media qurumları ilə münasibətləri nəzərdə tuturlar

"Exo” qəzetinin əməkdaşı Tofiqəxanım Qasımova da bildirib ki, müəyyən dövrlərdə jurnalistikada mövcud olmuş stereotiplər beynəlxalq miqyaslı hadisə və proseslərin təqdimat tərzinə fərqli yanaşma doğurub: "Hesab edilib ki, jurnalistika ancaq xəbər çatdırmalıdır. Mövcud səbəbdən bu gün nəticələri açıqlanan monitorinqdə jurnalistlərin daha çox xəbərlərə üstünlük verdiyi, analitik məzmunlu materialların azlıq təşkil etdiyi üzə çıxır. Digər tərəfdən, dünyanın reallıqları dəyişir. Bəzən görürsən ki, ölkəmizə aidiyyəti olmayan hansısa prosesin elementləri sonradan yaşadığımız bölgəni də əhatə edir. Ona görə də daha diqqətli və çevik olmaq zərurəti meydana çıxır. Jurnalistlər üçün peşəkarlığın artırılması kurslarına gəlincə, bu iş gerçəkləşdirilməlidir və müəyyən nəzəri aspektlər dəyərləndirilməlidir. Ancaq bir çox şeylər yenə də jurnalistlərin özlərindən, onların yanaşmalarından asılıdır”.

"Yenilik.az” saytının baş redaktoru Xanlar Xoca isə hesab edir ki, Azərbaycan mediasının beynəlxalq əlaqələri çox zəifdir: "Dövlətin hazırda göstərdiyi diqqət və qayğı nəticəsində daha güclü əlaqələr qurmaq və inkişaf etdirmək olardı. Bu isə həm də ölkəmizdə həyata keçirilən nəhəng layihələrin dünyaya çatdırılmasında əhəmiyyətli rol oynaya bilərdi. Təəssüf ki, bu gün bizdə beynəlxalq əlaqə deyiləndə ancaq Türkiyə və keçmiş SSRİ respublikalarının media qurumları ilə münasibətləri nəzərdə tuturlar. Halbuki ABŞ və Avropanın avanqard qəzet redaksiyaları, media qurumları ilə əlaqələr qurulsa, jurnalistlər təcrübə keçməyə göndərilsə, müsbət nəticələr olar, həm həmin ölkələrin jurnalistləri arasında ölkəmiz haqqında daha dolğun təsəvvür yaradılar, ölkəmizə qarşı qərəzli yazıların sayı azalar, həm də jurnalistlər bilik və təcrübələrini artırmaq, təkmilləşmək imkanı əldə edərlər. Ümid edirəm ki, yaxın gələcəkdə bu sahədə müəyyən addımlar atılmasını müşahidə edə biləcəyik”.

(davamı olacaq...)

Şəymən

Şərq.-2015.- 17 may.- S. 11.