AZƏRBAYCANIN TARİXİ SALNAMƏSİNİ YARADIB

96 yaşlı AzərTac mürəkkəb və şərəfli bir yol keçib

Dünən mətbuat tariximizdə özünəməxsus yeri olan, mürəkkəb və şərəfli bir yol keçən Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AzərTAc-ın) 96 yaşı tamam olub. Agentliyin yaranması nə az, nə çox, düz bir ilə başa gəlib. Belə ki, 1919-cu il martın 3-də AzərbaycanXalq Cümhuriyyəti (AXC) hökumətinin - Nazirlər Şurasının iclasında Azərbaycan Teleqraf Agentliyinin təşkili barədə məsələ müzakirə olunub. İclasda Nazirlər Şurasının sədri Fətəli Xan Xoyskinin bu barədə məruzəsi dinlənilib, agentliyin təşkil edilməsi xalq maarifnaziri Nəsib bəy Yusifbəyliyə tapşırılıb. Sonradan bu səlahiyyət Maarif Nazirliyindən alınaraq Poçt və Teleqraf Nazirliyinə həvalə edilib. 1919-cu ilin ikinci yarısında AzərTac-ın yaradılması haqqında qanun layihəsi və agentliyin əsasnaməsi hazırlanıb.

1920-ci il fevralın 2-də agentliyin ştatlarının layihəsi və əsasnaməsi Milli Hökumətin iclasında müzakirə edilərək parlamentə təqdim olunub. Parlamentin fevralın 23-də keçirilən iclasında deputatlar Ağa Eminov və Ağa Aşurov AzərTac-ın yaradılmasının zəruriliyini birdaha əsaslandırıblar.

Nəhayət, 1920-ci il martın 1-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti tərəfindən əsası qoyulan AzərTAc ilk milli xəbər agentliyi kimi mürəkkəb və şərəfli yol keçib. Martın 2-də "Azərbaycan” qəzetində "AZƏRTAC” imzası ilə ilk xəbərlər dərc olunub. Lakin həmin ilaprelin 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu səbəbindən AzərTac müstəqil agentlik kimi yalnız iki ay fəaliyyət göstərə bilib.

Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulduğu ilk aylarda AZƏRTAC formal olaraq müstəqilliyini qoruyub saxlasa da, əslində Rusiya Teleqraf Agentliyinin (ROSTA) filialına çevrilib. 1920-ci il iyunun 9-da Nəriman Nərimanovun Azərbaycan Mərkəzi Mətbuat Kollegiyasının yaradılması haqqında imzaladığı dekretlə agentlik AzQafRosta adı ilə kollegiyaya daxil edilib. Agentlikdə informasiya işinin qurulmasında kollegiyanın sədri, tanınmış jurnalist Ağababa Yusifzadənin böyük rolu olub.

AzQafRosta Bakının indiki Tərlan Əliyarbəyov küçəsindəki keçmiş bank binasında fəaliyyət göstərib. 1921-ci ildə agentlik QafRosta-nın bazasında yenidən təşkil olundu və iyunun 14-də Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixinin məşhur araşdırıcılarından biri kimitanınan Qubad Qasımov agentliyin direktoru təyin edilib.

AXC-nin süqutundan sonra agentlik SİTA-nın filialı kimi fəaliyyət göstərib və 70 il ərzində adı 7 dəfə dəyişdirilib.

1921-ci ilin avqustunda AzərTac-ın adı dəyişdirilərək AzərTA adlandırılıb. 1922-ci ildə SSRİ-nin təşkilindən sonra AzərTA Sovet İttifaqı Teleqraf Agentliyinin (SİTA) filialı kimi fəaliyyət göstərməyə başladı. Bir müddət sonra, 1923-cü ilin martında ZaqafqaziyaFederasiyası yaradılıb və üç Cənubi Qafqaz respublikasının informasiya agentlikləri ZaqTA adı altında birləşdirilib. 1932-ci ildə agentlikdə xaricdən alınmış "Kleynşmidt” markalı ilk teletayp quraşdırılıb. 1936-cı ildə isə AzərTA yenidən müstəqil informasiya vasitəsikimi fəaliyyətini bərpa edib. 1969-cu ildə ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanda siyasi rəhbərliyə gəldikdən sonra respublika həyatının bütün sahələrində dirçəliş başlanıb. O vaxt Azərinform adlanan milli xəbər agentliyi də öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəmqoyub. 1970-ci illərdə SİTA Moskvadakı baş ofisini ilk dəfə tam kompyuterləşdirməyə başlayanda Heydər Əliyevə hörmət əlaməti kimi İttifaq respublikaları arasında Ukrinformdan sonra Azərinformu o dövrün müasir "Videoton”, bir qədər sonra isə "Olivetti” markalı kompyuterləri ilə təchiz edib.

Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra agentliyin tarixi adı qaytarılıb - 1995-ci il martın 3-dən Nazirlər Kabineti yanında Dövlət Teleqraf Agentliyi, 2000-ci il yanvarın 17-dən isə Azərbaycan Dövlət Teleqraf Agentliyi adlandırılmağa başlayıb. Prezidentİlham Əliyevin 2015-ci il 26 fevral tarixli Sərəncamı ilə isə Azərbaycan Dövlət Teleqraf Agentliyinin adı dəyişdirilərək Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi adlandırılıb.

AzərTAc bu gün ölkə həyatının bütün sahələri - ictimai-siyasi, iqtisadi, elm, təhsil, mədəniyyət, səhiyyə, idman, ətraf mühit və digər sahələr haqqında fasiləsiz olaraq 24 saat ərzində yeddi dildə - Azərbaycan, ingilis, rus, fransız, alman, ərəb və çin dillərində operativinformasiyalar yayır. Bu sıraya ayda 30 mindən artıq xəbər, 80 mindən çox foto, 800-dən artıq videoxəbər, 30-dən çox infoqrafika materialı daxildir. Dünyanın bir çox nüfuzlu informasiya agentlikləri mötəbər və etibarlı xəbər qaynağı kimi tanınan AzərTAc-ın informasiyalarından istifadə edir. Regionda 7 dildə informasiya və videoxəbər yayan yeganə agentlik də məhz AzərTAc-dır. Qlobal informasiya məkanında özünəməxsus yer və mövqe tutan bu agentlik 2004-cü ildən dünyanın nüfuzlu informasiya agentliklərini özündə birləşdirən Asiya və Sakit Okean Ölkələri İnformasiya Agentlikləri Təşkilatının üzvüdür. Hazırda OANA-nın saytında yerləşdirilən informasiyaların sayına görə liderdir. 2008-ci ildə Avropa Xəbər Agentlikləri Alyansına daxil olan AzərTAc, eyni zamanda Müstəqil Dövlətlər Birliyinin üzvü olan ölkələrin Milli İnformasiya Agentlikləri Assosiasiyasının, Türkdilli Xəbər Agentlikləri Birliyinin, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü olan ölkələrin Milli İnformasiya Agentlikləri Assosiasiyasının təsisçilərindən biridir. 2011-2013-cü illərdə Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü olan ölkələrin Milli İnformasiya Agentlikləri Assosiasiyasına sədrlik edən AzərTAc hazırda Türkdilli Xəbər Agentlikləri Birliyində eyni missiyanı həyata keçirir.

AzərTAc 40-a yaxın ölkənin milli informasiya agentlikləri ilə müqavilələr imzalayıb və onlarla uğurlu əməkdaşlıq edir. Yaxın günlərdə daha bir neçə ölkənin informasiya agentlikləri ilə müqavilələr imzalanıb.

2008-ci ilin sentyabrında AzərTAc OANA-nın İcraiyyə Komitəsinin "Qloballaşan dünyada informasiya hamı üçün” mövzusunda 30-cu iclasına ev sahibliyi edib. İlk dəfə olaraq, Avropa və Asiyanın 20-dən çox ölkəsinin informasiya agentliklərinin rəhbərləri və yüksək vəzifəli

təmsilçiləri Azərbaycan paytaxtına toplaşıb. Bilavasitə milli agentliyin təşəbbüsü ilə OANA-nın və EANA-nın rəhbərliyi ilk dəfə bu iclasda bir araya gəlib. 2013-cü ilin sentyabr ayında OANA-nın Moskvada keçirilən XV Baş Assambleyasında AzərTAc-ın Baş direktoruqurumun vitse-prezidenti və üçüncü dəfə Büro üzvü seçilib. Həmçinin OANA-nın növbəti Baş Assambleyasının Bakıda keçirilməsi, 2016-2019-cu illərdə bu quruma milli agentliyin sədrliyi barədə qərar qəbul olunub. 2013-cü il noyabrın 20-də Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının paytaxtı Ər-Riyad şəhərində dünyanın 70-dən çox mötəbər xəbər agentliyinin iştirakı ilə keçirilən Xəbər Agentliklərinin IV Konqresində AzərTAc daha bir uğura imza atıb. Konqresin qərarına əsasən Xəbər Agentliklərinin V Dünya Konqresinə 2016-cı ildə Azərbaycan ev sahibliyi edəcək. Bununla da 2016-2019-cu illərdə Xəbər Agentliklərinin Dünya Konqresinə sədrliyi AzərTAc-a keçəcək.

Xarici ölkələrdəki müxbir şəbəkəsi, beynəlxalq əlaqələrinin coğrafiyası ildən-ilə genişlənən AzərTAc-ın bu gün 21 ölkədə - ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, Avstriya, İspaniya, İtaliya, Çin, Yaponiya, İsveç, Rumıniya, Latviya, Macarıstan, Rusiya, Ukrayna, Misir, Türkiyə, Gürcüstan, İran, Özbəkistan və Türkmənistanda, eləcə də respublikanın bütün bölgələrində müxbir məntəqələri fəaliyyət göstərir.

"Facebook”, "Twitter”, "YouTube”, "İnstagram” kimi sosial şəbəkələrdə AzərTAc-ın Azərbaycan, ingilis və fransız dillərində profilləri fəaliyyət göstərir. Agentliyin Azərbaycan dilində feysbuk səhifəsinin daimi istifadəçilərinin sayı 110 min nəfərə yaxınlaşır, əhatə dairəsi isə orta hesabla 20-50 milyon nəfər arasında dəyişir. ABŞ-ın sosial medianın təhlili ilə məşğul olan "SocialBakers” analitik şirkətinin statistikasında AzərTAc-ın Azərbaycan dilində feysbuk səhifəsi ölkənin ən sürətlə artan profilləri və media səhifələri sırasındailk beşlikdə, informasiya agentlikləri arasında birinci yerdə dayanır.

Hazırkı media bumu və sosial şəbəkələrlə rəqabət şəraitində AzərTac informasiya məkanında yerini qoruyub saxlamaq və möhkəmləndirmək üçün müasir dövrün çağırışlarına çevik reaksiya verməyə, xəbər texnologiyasının ən yeni metodlarına yiyələnməyə çalışır.Onun yaradıcı və texniki potensialı bu vəzifənin öhdəsindən gəlməyə imkan verən səviyyədədir.

AzərTAc-ın baş direktoru Aslan Aslanovun sözlərinə görə, ta əvvəldən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yadigarı olan agentliyi quranlar bilirdilər ki, bu agentlik Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılmasında və ölkənin ictimai-siyasi həyatında mühüm roloynayan bir quruma çevriləcək: "AzərTAc çox çətin və şərəfli yol keçib. Bütün maneələrə baxmayaraq, hətta keçmiş sovet məkanında da AzərTAc öz xəbərləri ilə tanınır. Agentlik Azərbaycan haqqında xəbərləri ölkənin sərhədlərindən kənara çıxara bilib. Bütövlükdə Azərbaycan dilində informasiyanın formalaşmasında və ölkəmizin informasiya siyasətinin müəyyənləşdirilməsində agentlik əvəzsiz rol oynayıb. Ən əsası isə 96 illik bir dövrdə Azərbaycanın tarixi salnaməsini yaradıb”. Baş direktor AzərTAc-ın möhkəm əsaslar üzərində qurulmasında və dünya informasiya məkanında layiqli yer tutmasında ulu öndər Heydər Əliyevin əvəzsiz xidmətlərini də xatırladıb: "İstər sovet dövründə, istərsə də müstəqillik illərində ümummilli lider AzərTAc-a xüsusi diqqət və qayğı göstərib. Agentliyinmaddi-texniki bazası yeni, müasir avadanlıqlarla möhkəmləndirilib, kadr potensialı gücləndirilib. Bu gün Prezident İlham Əliyevin müdrik, uzaqgörən siyasəti nəticəsində Azərbaycan dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələri sırasına çıxmaq əzmindədir. Dünyada söz vənüfuz sahibidir. Bütün bunlar AzərTAc-ın da dünya informasiya məkanında nüfuzunun artmasına mühüm təsir göstərir”. A.Aslanov agentliyin beynəlxalq əlaqələrindən də danışıb və diqqətə çatdırıb ki, hazırda dünyanın bir çox nüfuzlu informasiya agentlikləri ilə AzərTAc arasında ikitərəfli əlaqələr mövcuddur: "Biz 130-dan çox ölkənin media qurumları ilə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq qurmuşuq. Dünya informasiya siyasətini müəyyənləşdirən ən nüfuzlu alyans - Asiya və Sakit Okean Ölkələri İnformasiya Agentlikləri Təşkilatında AzərTAc artıq 10 ilə yaxındır ki, rəhbər heyətdədir. 2013-cü ildən isə agentliyin baş direktoru bu böyük alyansın vitse-prezidentidir. Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi eyni zamanda, Dünya Xəbər Agentlikləri Konqresində də fəal təmsil olunur. Dünyanın digər nüfuzlu media qurumu olan Avropa Xəbər Agentlikləri Alyansına keçmiş sovet respublikaları arasında yalnız üç agentlik - TASS, Ukrinform və AzərTAc üzv ola bilib”.

Şəymən

Şərq.- 2016..- 2 mart.-S.4