BMT SİVİLİZASİYALAR ALYANSININ VII QLOBAL FORUMU: AZƏRBAYCAN MULTİKULTURALİZMİ DÜNYADA MÜTƏRƏQQİ MODEL KİMİ QƏBUL OLUNUR

Paytaxt Bakı nüfuzlu beynəlxalq tədbirlərin ən uğurlu ev sahibi kimi artıq özünü təsdiq edib. Son bir neçə ildə Bakının timsalında Azərbaycanın ev sahibliyi etdiyi siyasi, mədəni, humanitar və idman tədbirlərinin siyahısına baxsaq, rəngarəng bir mənzərənin şahidi olarıq. Bu gerçəklik Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə etibarlı tərəfdaş kimi qəbul edildiyini göstərir.Ölkəmizə dünyada nüfuz qazandıran əsas amillərdən biri də, qeyd-şərtsiz, multikultural dəyərlərə malik olmasıdır. Azərbaycan xalqı "multikulturalizm” termini ilə heç tanış olmadığı uzaq keçmişdə də, bu dəyərə sahib idi. Dünya indi sivilizasiyalararası dialoqdan danışır, millətlər və dinlərarası həmrəyliyin vacibliyini önə çəkir, müxtəlif etnik qrupların birgəyaşayışını bəşəriyyətin xilası olaraq görür, Azərbaycan isə var olduğu vaxtdan bu ənənələri özündə yaşadır. Çox da uzağa gedib, tarixi mənbələrə baş vurmaq yerinə, Bakının iç şəhəri - İçərişəhəri misal çəkmək də yetərli olar, məncə.İçərişəhərin rəngarəng sakinləriUşaq vaxtımdan həyətimizdə başqa millətlərin yaşadığını görmüşəm. Bizim İçərişəhər belə idi; hamının ya rus, ya yəhudi, ya da erməni qonşusu vardı. Bizim həyətdə bir rus ailəsi, bir də yəhudi ailəsi yaşayırdı. Küçəmizin döngəsində isə bir erməni qadını yaşayırdı. İçərişəhərin uşaqları belə mühitdə böyüyürdü, sakinləri qonşularının milliyyətinə, dininə fərq qoymadan mehriban yaşayırdılar. Bizim rus dilini mənimsəməyimizdə qonşularımızın rolu böyük idi. Onlarla ünsiyyət saxladıqca, rus dilini də öyrənirdik. İçərişəhərlilər üçün yaxşı insan, pis insan vardı. Və bu "yaxşı-pis”lik heç bir halda nə milli kimliyə, nə də dini fərqliliyə dayanmırdı.1980-ci illərin sonunda həyətimizin sakinləri yavaş-yavaş azalmağa başladı. Əvvəlcə rus ailəsinə yeni mənzil verildi, köçdülər. Sonra yəhudi ailəsi İsrailə köçməyi qərara aldı. Qəribədir ki, yəhudi ailəsinin boş qalmış mənzili illər sonra bir rus qadına verildi. Həmin qadının İçərişəhərdəki əvvəlki mənzilində yanğın olmuşdu, ona görə də qadın bizim həyətdəki mənzilə köçürüldü. "Tetya” Lida - Lida xala bunu özü bizə danışmışdı. Demişdi ki, evi yandı, sağ olsunlar, tez mənzil verdilər, küçədə qalmadı.Builki Ramazan ayında Lida xalanın Azərbaycan dəyərlərinə necə hörmətlə yanaşdığının şahidi oldum.Bir gün bacım dedi ki, "tyotya” Lida onu iftara çağırıbmış. Düzü, təəccübləndim ki, Lida hara, orucluq hara?! Bacım dedi: "Sən Lidanı nə bilmisən?! Bizim adət-ənənələri elə yaxşı bilir...” Bir neçə gün öncə Lida xalanı görməyə, onu danışdırmağa getdim. Qapısını döydüm, pəncərədən məni görüb qapını açdı.- Pojaluysta, pojaluysta... Proxodi (buyur, buyur, içəri keç).

- Tetya Lida, kak pojivaete? (Lida xala, necə yaşayırsınız?)

- Vsyo xoroşo... (Hər şey yaxşıdı) Çto mne nado, ya je, odna. Nikoqo net u menya. Jivu, slava Boqu... (Əlbəttə, mənə nə lazımdı... Təkəm. Heç kimim yoxdu. Allaha şükür, yaşayıram).

- A yesli kakoy to pomoş nujna budet... (Birdən kömək lazım oldu)

- Da vokruq lyudi, bezuslovno pomoqut (Ətrafda adamlar var, sözsüz kömək edəcəklər). U nas vseqda bıli xoroşiye lyudi, i seyçaz est. Ya dovolna (Bizdə həmişə yaxşı adamlar olub, indi də var. Mən razıyam). U menya oçen xoroşiye sosedi bıli. Kak drujno mı jili... Zdes toje xoroşo. No ya uje malo vıxoju iz domu. Uje postarela... (Çox yaxşı qonşularım vardı. Mehriban yaşayırdıq. Burda da yaxşıdı. Amma evdən az-az çıxıram. Qocalmışam artıq)Lida xalaya dedim ki, multikulturalizmdən yazı hazırlamaq istəyirəm, gəlmişəm bu mövzuda onunla söhbət edim. Lida xala da məni güldürdü:- Çto multikulturalizm? Da mı vse tut multi-kulturalnı... (Multikulturalizm nədi?! Biz burda hamımız multi-kulturalıq). U nas takoye qosudarstvo, takoy xoroşı Prezident. İlxam Aliyev mne oçen nravitsa. On dostoynı sın svoyeqo otsa. Qeydar Aliyeviç toje bıl takim. Kak on lyubil svoy narod i naravne etim uvajal druqiye natsii, nikomu ne pozvolyal obidet ix. Ya vseqda obraşyayu vnimanie, çto, qospodin İlxam Aliyev vo vsex prazdnikax pozdravlyaet russkix. Spasibo yemu (Bizim yaxşı dövlətimiz, yaxşı Prezidentimiz var. O, mənim çox xoşuma gəlir. Atasına layiq oğuldu. Heydər Əliyev də belə idi. O, öz xalqını çox sevirdi, amma başqa millətlərin nümayəndələrinə də hörmətlə yanaşırdı, heç kimə izin verməzdi ki, kimisə incitsinlər. Həmişə fikir verirəm ki, cənab İlham Əliyev də bayramlarda rusları təbrik edir. Sağ olsun).

Məncə, Lida xala dövlətimizin də, dövlət siyasətimizin də tərifini dəqiq verib.

Ənənələrin gerçək təsdiqi

Azərbaycan üçün bu ifadə tez-tez işlədilir: Müdrik Şərqlə modern Qərbin qovuşuğu. Son illərdə Azərbaycan sübut etdi ki, ənənələri müasirliklə bir araya gətirmək tamamilə mümkündür.

Bu ilin aprel ayında Bakı dünyanın ən nüfuzlu qurumlarından sayılan BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının (UNAOC) VII Qlobal Forumuna ev sahibliyi etdi. 140-dan artıq ölkənin

nümayəndəsi Sivilizasiyalar Alyansı ilə bağlı mühüm məsələlərin müzakirəsi üçün Bakıda toplaşdı.

Bu Forum mədəniyyətlərarası dialoq, beynəlxalq əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi baxımından mühüm imkan idi. Və biz bu imkandan gərəkən səviyyədə istifadə edə bildik.

Bakıda keçirilən Forumda sülh şəraitində və inklüziv cəmiyyətlərdə yaşamağın üstünlükləri, mədəniyyətlərarası dialoqa verilə biləcək töhfələr müzakirə edildi. Bizim üçün həm belə məzmunlu Forum keçirmək, həm də müzakirələrdə iştirak etmək o baxımdan asandır ki, Azərbaycana sivilizasiyalararası dialoq haradansa ixrac edilməyib, biz bu ənənələrlə əsrlərlə yaşamışıq və yaşamaqda davam edirik. Bu, Azərbaycan xalqının gündəlik həyat tərzidir. Və bu gerçəklik Forum boyunca da öz təsdiqini tapdı. Biz necə bir mədəniyyətə sahib olduğumuzu göstərdik. Ölkəmizə səfər edən qonaqlar isə Azərbaycanın zəngin mədəniyyəti, qədim tolerantlıq ənənələri, multikultural dəyərləri ilə tanış oldular.

Azərbaycan tarix boyu çoxmillətli - rəngarəng ölkə olub. Yurdumuzun xəritəsinə nəzər salmaq yetərlidir ki, bu gözəl ölkəmizdə böyüklü-kiçikli neçə millətə, etnik qrupa mənsub insanları görək. Əsrlərdir Azərbaycan xalqı digər xalqların təmsilçiləri ilə bir yerdə, sülh və mehribanlıq şəraitində yaşayır. 1980-ci illərin sonuna qədər indi bizimlə torpaq davası aparan, ərazimizin 20 faizini işğal edib separatçılıqla məşğul olan ermənilərlə də sakit, mehriban yaşayırdıq. Erməni şovinizmi, erməni ağılsızlığı ilə birləşib Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları ilə çıxış etməsəydi, torpaqlarımız işğal olunub, 1 milyon soydaşımız qaçqın və köçkün olmasaydı, Azərbaycan oğulları Vətən uğrunda canlarını fəda edib şəhid və qazi olmasaydılar, həmin birgə yaşayış bu gün də davam edəcəkdi. Əslində, Azərbaycan hətta Ermənistanla müharibə vəziyyətində olduğu hazırkı zamanda da ermənilərlə eyni cəmiyyəti paylaşa bildiyini sübut edir. Çünki bu gün də Azərbaycanın erməni vətəndaşları var. Baxmayaraq ki, Ermənistan Dağlıq Qarabağ münaqişəsini başlatdıqda azərbaycanlıları doğma ata-baba yurdlarından qovdu və monodövlətə çevrildi, Azərbaycan isə yenə də multinatsionallığını qoruyub saxlayır. Bu həqiqət artıq bütün dünyaya məlumdur. Azərbaycanda bütün millətlərə hörmətlə yanaşılır, hər bir vətəndaşın milli adət-ənənələrinə riayət etməsinə sərbəst imkanlar vardır.Multikulturalizm həm də dövlət siyasətidir

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev demək olar ki, hər çıxışında multikulturalizmin dövlət siyasətinin prioriteti olduğunu vurğulayır. Forumdakı çıxışı zamanı dövlətimizin başçısı Azərbaycanın sülhsevər siyasətinin dəyişməz olduğunu bildirdi. Prezident qeyd etdi ki, Azərbaycan əsrlər boyu dinlər, mədəniyyətlər və sivilizasiyaların bir araya gəldiyi məkan olmuşdur. Bu, bizim ən böyük sərvətimizdir və biz tariximizlə fəxr edirik. Hər iki ildən bir Azərbaycanda Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu, mütəmadi olaraq Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu keçirilir. Burada da əsas məqsəd müxtəlif dinlərin nümayəndələrinin bir araya gətirilməsindən, xalqlar arasında daha mühüm qarşılıqlı anlaşmanın yaradılmasından ibarətdir.

Azərbaycan dinlərarası dialoq kimi vacib məsələyə həsr edilmiş Dünya Dini Liderlərinin zirvə toplantısına da ev sahibliyi edib.

Ötən il Bakıda ilk Avropa Oyunları keçirilib. Gələn il isə Bakıda 4-cü İslam Həmrəylik Oyunları təşkil ediləcək. Bununla da Azərbaycan istənilən dialoqa açıq olduğunu, hər bir mütərəqqi ideyanı dəstəklədiyini, dünyada dostluq və qarşılıqlı anlaşma, həmrəylik və sülh tərəfdarı olduğunu bir daha təsdiq edir.Dünya katoliklərinin başçısı, Roma Papası Fransisk bu il oktyabrın 2-də Azərbaycana səfər etdi. Ölkəmizdə katolik dini daşıyıcılarının digər din mənsublarından xeyli az sayda olmasına baxmayaraq Azərbaycan bu nüfuzlu din xadimini qarşılamaqla özünün həqiqi tolerant, dünyəvi və multikultural dəyərlərə sahib olduğunu göstərdi.

"Əli və Nino” - sevgi dastanı

Azərbaycanın çoxmədəniyyətliyindən danışırıqsa, bu günlərdə təqdimatı keçirilmiş "Əli və Nino” filmini mütləq vurğulamalıyıq. Filmin icraçı prodüseri, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın ideyası və dəstəyi ilə ərsəyə gəlmiş bu film Azərbaycanın tarixən çoxmillətli və çoxmədəniyyətli bir ölkə olduğunu bir daha təsdiqləyir. Azərbaycan ədəbiyyatının özü nəhəng bir multikulturalizm abidəsidir. Bizim dastanlarımızda, ədəbi nümunələrdə millətlərin birgə yaşayış nümunələri, dostluq və sevginin mükəmməl obrazları yaradılıb. "Əsli və Kərəm”dən, "Mahmud və Məryəm”dən gələn ülvi hisslər Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan”ında, Nəriman Nərimanovun "Bahadır və Sona”sında, həmçinin Qurban Səidin "Əli və Nino”sunda davam edib. Azərbaycan xalqının layiqli ziyalıları mənsub olduğumuz dəyərlərin təbliğatçısı kimi mədəniyyətimizə öz töhfələrini veriblər. Yəni, Azərbaycan özünün istər mədəniyyəti, incəsənəti, istərsə də dövlət siyasəti ilə, ümumilikdə həyat tərzi ilə dünyaya sübut edir ki, multikulturalizmin alternativi yoxdur. Kimlərsə alternativlər barədə düşünürsə, bunlar çox təhlükəli ksenofobiya, islamofobiya, antisemitizm, irqçilik, diskriminasiya və nifrətdən başqa bir şey deyil. Bunun təsdiqi də hazırda Yaxın Şərqdə baş verən proseslərdir. Dünyamız daha gözəl, daha firavan, insanlar daha xoşbəxt olsun deyə, multikulturalizm dəyərlərinin gücləndirilməsi zəruridir. Azərbaycan xalqı və dövləti bu istiqamətdə ən doğru yolgöstərəndir.

Məlahət Rzayeva

Şərq.- 2016.- 8 oktyabr.- S.13