“GƏNCLİYİ ZAMAN YETİŞDİRİR DEYƏ BİZİM O AXINA GÜCÜMÜZ ÇATMIR”

Nəzakət Teymurova: “Sən evdə övladına nəyisə qadağa qoya bilərsən ki, bu musiqiləri dinləmə, amma onun evdən kənarda dostları, ünsiyyətdə olduğu mühit var ki, bu məhdudiyyətlər orda dağılmış olur”

Muğam xəstə könüllərə belə şəfa verən məlhəm qədər təsirli musiqidir. Muğamı yaşatmaq, bu fəlsəfədən bəhrələnib onu sevdirmək isə istedad tələb edir.

Xalq artisti Nəzakət Teymurova da muğamı özünəməxsus ifa tərzi ilə sevdirə bilib. Onun ifasında səslənən muğamlarımız, təsniflərimiz bir az da zərif bir sevgiyə çevrilib. Bəlkə də xanımın xatunluğu onun ifa tərzinə təsirini göstərə bilib.

"Şərq”in budəfəki qonağı olan Nəzakət Teymurova ilə Azərbaycan musiqisindən danışdıq.

- Azərbaycan musiqisinə bugünkü baxışınız bizə maraqlıdı.

- Heç kimə sirr deyil ki, mən hansı musiqilərdən bəhrələnmişəm. Muğamla yaşamışam. Deyim ki, başqa musiqilərə marağım olub, yalan olar. Müasir musiqiləri demək olar ki, dinləmirəm.

- Azərbaycan musiqiləri doğrudanmı bəsitləşməyə başlayıb. Bayağı musiqiyə sanki meyl çoxalıb...

- Sanki yox, əslində həqiqətən bayağı musiqiyə maraq, meyl çoxalıb. Baxın, 60-cı, 80-ci illərdə yaradılan musiqilərin ciddiyyətinə, keyfiyyətinə baxın, bir də indi yaranan musiqilərin səviyyəsini müqayisə edin. Artıq burda fərq özünü göstərir. Qızım qulaq asır, tutaq ki, deyirəm axı sən belə musiqilərə necə qulaq asa bilirsən? Gəncliyin zövqü dəyişib. Gənclik daha yüngül musiqiləri sevir.

- Yəni evimizdə uşaqlarımızı bu yüngül musiqilərin ağuşundan çıxara bilmirik?

- Biz nə qədər çalışsaq da, buna gücümüz yetmir. Çünki gənclik buna doğru gedir. Uşaqlarımızı, gəncliyi eyni zamanda zaman yetişdirir deyə bizim o axına gücümüz çatmır. Sən evdə övladına nəyisə qadağa qoya bilərsən ki, bu musiqiləri dinləmə, amma onun evdən kənarda dostları, ünsiyyətdə olduğu mühit var ki, bu məhdudiyyətlər orda dağılmış olur. Sanki bir axındı. Bu, qulaqlara axır. Sən nə qədər desən ki, ay bala, buna qulaq asma, gənclik sənə güc gələr.

- Övladlarınız hansı müasir ifaçıların mahnılarına üstünlük verirlər?

- Müasir musiqilərə. Öz sənətçilərimizdən də dinlədikləri olur. Röyaya, Aygünə, başqalarına qulaq asırlar.

- Opera səhnəsindən uzaqlaşmaq sizi darıxdırmır?

- Yox, darıxmıram. Çünki mən buna hazır idim. İllər öncə də demişdim ki, zamanı çatanda özüm teatrdan gedəcəm. 40-45 yaşdan sonra teatrdan gedəcəyimi planlaşdırmışdım. Məni kimsə işdən azad etməyib ki, narahat olum. Mən özüm getmişəm. Düşündüm ki, vaxtıdı. Getdim. Opera mənim yaradıcılığımın bir qolu olub. Amma buraya qədərmiş. Mən o insanlardan da deyiləm ki, vuruşub min sifətlə teatrda qalmağa cəhd göstərim. Özümə kifayət qədər hörmət etməyi bacaran insanam. Görürük də, eləsi var ki, teatrda qalmaq üçün hər cür simadan istifadə edir. Qaldı səs imkanlarına, şükür, səsim yerindədi. Bilirsiz ki, xanəndənin yaşı bir az çoxaldıqca, daha çox püxtələşir. Ona görə də illər xanəndəni yetişdirir. Mən getməyimə də təəssüflənmirəm. Başlanğıc olduğu qədər sonunu da qəbul edə bilirsənsə, demək qəbul etmək də asanlaşır. Hər sənətkarın da öz dövrü olur. Sənətdə gördüklərimdən dərs götürməyə çalışmışam. Bu sənətdə özünə hörmət qazana bilmirsənsə, nə qədər böyük olursan ol, özünü gülünc vəziyyətdə qoymamalısan.

- Gənc yaşında hələ həyatın keşməkeşinə düşməmiş Nəzakətə "Leyli” nə öyrətdi?

- İnsan düşdüyü mühitə öyrəşir, uyğunlaşır. Xasiyyətimdə olan uzaqlığı "Leyli” yaxınlaşdırdı. Xanəndə kimi tamaşaçılara yaxınlaşmağı, isinməyi öyrətdi bu obraz mənə. Eyni zamanda Üzeyir Hacıbəyov yaradıcılığının sirlərini də bu obrazla öyrəndim. Xoşbəxtəm ki, qismətimdə bu obrazı gənc yaşda yaratmaq və elə bu obrazla da sevilmək varmış.

- Qadınların əslində mənən güclü olduğunu zaman sübut edib. Amma bəzən qadın olmaq özlüyündə bir maneədir. Bəs, sizə necə, qadınlığınız nə vaxtsa mane olubmu?

- Biz çox çətin bir sahənin yükünü çiynimizdə daşıyırıq. Həm də milli dəyərlərə önəm verən bir millətin nümayəndəsiyik. Müsəlmanıq. Əvvəllər elə məqamlar var idi ki, qızın xanəndə olması, xüsusilə də səhnəyə çıxması yaxşı qarşılanmırdı. Bu baxımdan, çətinliklərim olub. Amma hərdən düşünürəm ki, bu tək mənim iradəmlə deyil, Allahın da mənə olan qisməti ilə əlaqədar bir məqamdır ki, mən səhnəyə çıxdım və xanəndə oldum. Daha dolğun desəm, sənət məni seçdi. Yəni bunun üçün Allahım şərait yaratdı. İndinin özündə də bəzi məqamlar var ki, mən qadın olduğum üçün onu özümə rəva bilmirəm, müəyyən qadağalar qoyuram. Çünki əgər istedadın varsa, sənə başqa yol lazım olmur. Təbii ki, söhbət istedadı olan, sənəti sevən adamlardan gedir. Sənəti olmayanlar onsuz da hansısa yollarla məşhur olur, ad da alırlar. Səhnə elə bir yerdir ki, hər şeyi olduğu kimi tamaşaçıya göstərir. Ona görə istedadını göstərənlə başqa maraqda olanların fərqi həmən üzə çıxır, bəlli olur.

- Muğam ifaçıları çox vaxt iddia edirlər ki, muğamda monopoliya var... Qarabağ məktəbi daha çox diktə edənlərdən sayılır.

- Əgər bir insanın içi boşdursa, onun kim olduğundan asılı olmayaraq, o, pislik üçün yaranıb. Bu tək muğam sahəsinə aid deyil, digər sahələrdə də belədir. Əgər insan zəifdirsə, istəməz ki, yanında güclülər olsun. Çünki özünün zamanla geridə qalacağına əmindir. İlk səhnəyə çıxdığım vaxtlarda mənim üçün belə məqamlar çox olduğu üçün bu şeyi heç kim üçün təkrar etmərəm. Həmişə belə fikirləri özümdən uzaq tutmuşam. Özümə söz vermişəm ki, nə vaxtsa zirvəyə çatanda mütləq arxamca gələn yeni gənc xanım xanəndələrə dəstək olacağam, dayaq duracağam. Elə özümün bir tələbəm də var ki, əgər qəbul olunsa, ona "Leyli”ni özüm öyrədib bu səhnəyə çıxaracam.

- Sənətçinin görkəmi onun tanınmağına təsirini göstərirmi?

- Səhnədə olan başqa janrda olanlar barədə danışa bilmərəm. Amma xanəndənin səsi olmasa, o nə qədər gözəl olsa da, yenə uğur qazana bilməz. Gözü-qaşı nə qədər gözəl, qara qaş-gözü göz qamaşdırsa da, əgər səsi yoxdusa, onu xanəndə olaraq qəbul etməzlər. Xanəndə məsuliyyət hiss etməlidir. Onun musiqidə, ifasında yanlışlığa yol verməsi yolverilməzdi. Muğamın çəkisi var, onu daşıya bilmirsənsə, əlinə qaval tutub xanəndəyəm demək haqsızlıq olar. Muğamı dinləyən tamaşaçı ifada səhvi xanəndəyə bağışlamır. Bir də xanəndə ciddi olmalıdır. Yersiz hərəkətlərə yol verməməlidir, danışığında, nitqində, geyimində, tərzində, həyat tərzində bayağılıqdan uzaq olmalısan. Muğam o qədər dərin fəlsəfi yükə sahib bir musiqidir ki, dərinliyinə vardıqca, orda itə bilirsən. Muğam yalanı, riyakarlığı sevmir.

- Qarabağlısız. Son vaxtlar cəbhədə yaşanan gərginlik sizi də narahat edir. 2 yaşlı Zəhranın ölümü bir də bizlərin səbrini tükətmiş oldu. Sizcə, 30 il torpaq həsrətində olanların həsrətinə son qoymağın zamanı yetməyibmi?

- İnanın, mən Qarabağ dərdini içimdə daşıyanlardanam. Çünki itirdiklərim var, doğmalarımın qəbrindən uzağam. Dünyaya göz açdığım torpaqlara həsrət qalmışam. İllər bizi sanki torpaqlarımızdan uzaqlaşdıra bilib. Mənə elə gəlir ki, artıq səbr də qalmayıb. Bu gün ermənilər bizim doğulduğumuz torpağın şəkillərini az qala bizə satır. Biz şəkillərə baxıb həsəd çəkirik. Biz suyumuza, torpağımıza həsəd niyə qalmalıydıq. Allah torpaqlarımızı satanlara lənət etsin. Az müddət deyil. 30 il səbr etmək olarmı? Artıq səbr də qalmayıb. Biz Zəhraların qanını yumadan necə millət olaraq yaşaya bilərik? Yadlaşmışıq elimizdən-obamızdan olan insanlara. Sən torpaq qədrini yaşa dolduqca daha dərindən dərk edirsən. Mən torpaq həsrəti ilə inanın, alışıb-yanıram.

Tahirə Məmmədqızı

Şərq.- 2017.- 12 iyul.- S.13.