“Dözə bilmədim, içimdə çəkdim”

Rəfael Dadaşov: “Bəlkə də ürəyimin xəstə olması elə bu dərdlərdən oldu”

“Susduqca, bəziləri elə bilir danışmağa sözümüz yoxdu. Amma danışmağa o qədər sözümüz var ki. Sadəcə təmkinlə həyatı yaşamağa üstünlük vermişəm”

Azərbaycan teatr və kino səhnəsində möhürünü vuran, hər obrazı ayrıca bir sənət əsərinə çevrilən xalq artisti Rəfael Dadaşov "Şərq”in budəfəki qonağı oldu. Mətbuata nadir hallarda açıqlama verən, ancaq müsahibələrində kifayət qədər səmimi olan Rəfael Dadaşovla söhbət etdikcə, sanki sənətkarı yenidən kəşf etmiş oldum. Həyatından rahat danışan, fikirlərini bəzəksiz, pafossuz ifadə edən xalq artisti ilə elə əvvəl uşaqlığından danışdıq.

- Rəfael müəllim, uşaqlığınız necə keçib? Səhv etmirəmsə, sizi valideynləriniz deyil, nənəniz böyüdüb...

- Bəli, Naxçıvanda nənəmin yanında böyümüşəm. Valideynlərimin hər ikisi sənətkar idi, hərənin öz həyatı olub. Ona görə də mən nənəmin yanında yaşamalı olmuşam. İmkansız, sadə bir həyatım olub. Nənəmi çox sevirdim. O mənə qayğı göstərib.

- Yəni valideyn nəvazişindən məhrum uşaqlıq yaşamısız...

- Bəli, yalan necə deyim ki, çox qayğı ilə böyüyən uşaq olmuşam?! Ata-ana nəvazişindən uzaq böyümüşəm. Anam atamdan ayrılandan sonra başqa bir insanla ailə qurub. Onun 4 övladı var idi. Atamın öz həyatı. Ona görə də məni nənəm saxlayıb. Onun nəvazişini görmüşəm. Qayğılı uşaqlığım olub. Kasıb bir uşaqlıq yaşamışam. Bəzən nənəmə kömək edim deyə qonşu bağlardan üzüm yığıb satırdım ki, ona maddi köməyim dəysin.

- Bəs valideynlərinizə qarşı bir qırğınlığınız olmadı ki, hər ikisindən uzaq yaşamağa məhkum qalmısız?

- Uşaq yaşlarında bəlkə də valideyn qayğısına, sığalına ehtiyac duysam da, bunu hiss etdiyimi dərk edə bilmirdim. Amma müəyyən yaşdan sonra təbii ki, başa düşürdüm. Qəlbimdə bir incikliyim də olub. Anamdan, atamdan qəlbim qırıq olub. Amma bir az da dərindən düşünəndə illər məni öyrətdi ki, onlar sənətkar olublar, hərənin öz həyatı olub. Anam mənə analıq etməsə də, 4 övladına ana ola bilib. Nə bilim, hər halda o qayğıdan məhrum olmaq insanın qəlbində nisgil saxlayır. Anam Sofya xanım kifayət qədər istedadlı, o zamanlar sözünü deyən aktrisa olub. Elə atam Məlik Dadaşov da nəhəng aktyor idi. Mən taleyimlə barışa bilənlərdənəm.

- Bəs belə böyük sənətkar nəslindən olan Rəfael Dadaşov niyə teatra gec gəldi? Səhv etmirəmsə, 30 yaşında teatra gəlmisiz?

- Bəli, teatra çox gec gəlmişəm. Gec gəlişimin səbəbi atamın adı idi. Məlik Dadaşovun oğlu olduğum üçün gec gəlmişəm. Çox ehtiyat edirdim. Çünki atam da, anam da tanınmış sənətkarlar idi. Teatra gəlməmişdən əvvəl qərar vermişdim ki, ilk sınağım uğurlu olsa, bu sahədə qalacam, əgər uğursuz olsa, birdəfəlik uzaqlaşacam. Bilirsiniz ki, teatrda premyeradan əvvəl baxış tamaşası olur. Burada oynanılan obrazlara fikir bildirən peşəkarlar əyləşir. Mənim ilk rolum Tofiq Kazımovun quruluş verdiyi Maqsud İbrahimbəyovun "Ümid” ("Mezazoy əhvalatı”) psixoloji dramının tamaşasında "Zaur” rolu olub. Baxış tamaşasından sonra mərhum aktyorlar İsmayıl Dağıstanlı və İsmayıl Osmanlı mənə yaxınlaşaraq müsbət fikir bildirdilər. Onların söylədiyinə görə, bu obraz məndə təbii alınmışdı. Sonra anam da bunu təsdiqlədi. Və beləliklə, oynadığım neçə-neçə rollarla populyar oldum, tamaşaçılar məni bəyəndi.

- Gec gəlsəniz də sözünüzü deyə bildiniz. Teatrın ən yaraşıqlı aktyorlarından sayılırdız. Tərəf-müqabillərinizlə sevgi münasibətiniz olubmu?

- (Gülür). Deyilənə görə, yaraşıqlı oğlan olmuşam. Təbii ki, tanınmış olmaq, yaraşıqlı görünmək xanımların diqqətini tez çəkirdi. Qaldı tərəf-müqabili olan xanımlarımıza münasibətimə, biz yaradıcı ruhlu insanlarıq. Sevgi, gözəllik, münasibət bizim üçün önəmlidir. Sevmədən obraza girmək mümkün deyil. Səhnədə sevməsəm, oynaya bilmərəm. Hər tərəf-müqabilimə məhz səhnədə vurulmuşam. Səhnədən enəndən sonra, tamaşa qurtararkən hər şey bitib. Amma obraza o qədər daxil olmuşam ki, rol xətrinə deyil, həqiqətən sevmişəm sanki. Tamaşaçılar da həyatda sevdiyimə inanıblar. O qədər ürəkdən oynamışam. Ümumiyyətlə, mənim saysız obrazlarım olub. Hər biri də bir-birindən dəyərli və üstün idi. Obrazlarımı saysam, görünər ki, bu, bütün aktyorların arzusu ola bilər. Ancaq ürəyimdə qalan rol da olub. Düzdür, azdır, amma var.

- Məlik Dadaşovun oğlu olmaq sizə nə qədər səhnədə kömək ola bildi?

- Səmimiyyətimə inanın ki, Məlik Dadaşovun oğlu olmaq əksinə, mənə səhnədə çətinliklər yaratdı. Nə mənada deyirəm? Məlik Dadaşova gücü yetməyənlər məni hədəf seçməyə başladılar. Məlik Dadaşovun sənəti o qədər güclü idi ki, ona toxuna bilmirdilər. Çarə ailə, məişət zəminində onu vurmaq idi. Rəfaelin gəlişi bir çoxlarını narahat etməklə yanaşı, Məlik Dadaşova qarşı məni hədəf seçmək oldu. Başladılar məni vurmağa. Məni sevənlər qədər, inanın ki, sevməyənlər də az deyildi. Mənim üzərimə ikiqat məsuliyyət düşürdü. Çünki mən Məlik Dadaşovun adını daşıyırdım. O məsuliyyət mənim gənc ikən çiyinlərimə daha böyük yük qoymuş oldu. Bir də o zamanlar atamın səhnədəki uğuru bəzilərini narahat edirdi. Ona görə də onunla mübarizə aparanlar da çox idi. Sonralar məni vurmağa başladılar.

- Necə vururdular ki?

- Mənimlə eyni vaxtda səhnəyə gələnlər bir müddət sonra xalq artisti adına layiq görüldülər. Mənə isə Məlik Dadaşovun oğlu olduğum üçün fəxri ad vermirdilər. O vaxtlar mədəniyyət naziri atamla müharibəsinə görə mənim fəxri ad almağıma imkan vermədi. Ad almamağım üçün kişi əməlli-başlı əziyyət çəkdi. Məni hardasa xalq artisti kimi təqdim edəndə, deyirdim ki, mən xalq artisti deyiləm, qəribə gəlirdi insanlara. Deyirdilər ki, sən xalqın artistisən, niyə ad vermirlər sənə? Mən 2006-cı ildə xalq artisti adına layiq görüldüm. Əbülfəz Qarayev gələn kimi mənim sənədlərimi fəxri ad almaq üçün hazırladı. Cənab Prezidentin sərəncamı ilə xalq artisti adına layiq görüldüm. Bilirsiz, aktyorun ruhunu incitməzlər. Bizdən əvvəlki nəslin aktyorlarını bu gün tapa bilməzsiz. Bizim nəslin də aktyorlarından az qalıb. Hərdən tamaşaçılar bizi hardasa görəndə deyirlər ki, sizdən yoxdu.

Nəyə görə belə deyilir? Çünki gənc nəsildə bizdəki qədər səhnəyə, teatra böyük sevgi yoxdu. Bayaq dedim ki, anam Sofya xanım mənə analıq edə bilməyib. Niyə? Çünki o, səhnə fədaisi idi. Onun üçün səhnə müqəddəs idi. Elə atam üçün də səhnə bəlkə də ailədən dəyərli idi ki, o, bütün sevgisini səhnəyə vermişdi. İndi belə aktyorlar tapa bilməzsiz. Elə böyük qonorar, pul da almırdılar. Amma səhnəyə aşiq idilər. Bizim dövrün də aktyorlarında səhnəyə böyük sevgi olub. İndikilərdə bu yoxdu. Ona görə deyirlər ki, sizdən yoxdu. Az qalmışıq. Barmaqla sayılacaq qədər az. Vallah, bizim kimi sənətçilərin qədrini bilmək lazımdı. Bir az keçəcək, hər birimiz sənət aləmində bir tarixə dönərik. Nə qədər ömrümüz qalıb ki? Sənətçinin qəlbi uşaq kimi kövrək olur. Bəzən sənətdəki laqeydlik, bəzən övlad dərdi bizi içərimizdən yeyib parçalayır. Bir sözü deyəndə o birini demirik. Susuruq. Susduqca, bəziləri elə bilir danışmağa sözümüz yoxdu. Amma danışmağa o qədər sözümüz var ki. Sadəcə təmkinlə həyatı yaşamağa üstünlük vermişəm. Bəlkə də ürəyimin xəstə olması da elə bu dərdlərdən oldu. Dözə bilmədim, içimdə çəkdim. Sonda ürəyimdən əməliyyat olundum. Mənim ailəmə nə qədər böhtan, çirkab atdılar. Qızım Səidənin ünvanına nələr demədilər? Atayam da. Təsir etdi. Qəlbimi silkələdi. Bir az insanların həyatını müzakirə edəndə Allahdan qorxmaq lazımdı. Müvəqqəti həyatdı. Bu gün varıq, sabah yox. İnsanlarda mərhəmət hissi itib. Bax, bəlkə də ən qorxulusu budu.

- Sizə olan haqsızlıqları, pislikləri unuda bilmisiz?

- Mən kinli adam deyiləm. Mənə olunan pisliyi unutmasam da, eyni cavabı vermirəm. Yeri gələndə sadəcə sözlə cavabını verib oturduram yerində. Amma heç vaxt pislik etmərəm. Bir misal da var ki, pisliyə yaxşılıq et. Mən bu atalar sözünü düzgün hesab etmirəm. Hər halda özüm də atayam və hər hansı sözü deyəcək gücdə hiss edirəm özümü. Pisliyə yaxşılıq etmək qeyri-səmimilikdir. Mən amma deyərdim ki, pisliyə qarşı pislik etmə. Yəni düşmə o adamın yanına, onun tayı olma. Pislik edəcək qədər zəif xarakterli insan deyiləm.

Tahirə Məmmədova

Şərq.- 2017.- 20 sentyabr.- S.13.