“18 ildir efirdəyəm, bu gün yenə də məsləhət alıram” – Saleh Bağırov

“Televiziyada 2-3 ildir olanlar deyirlər ki, mən hər şeyi bilirəm”

“"Efirdə aparıcının qeyri-etik ifadəsi, hərəkəti televiziya peşəkarlığına ziddir”

Maarifləndirmə, informasiya vermək və əyləndirmək televiziyanın əsas tələblərindən sayılır. Bu üç funksiya arasında düzgün və balanslı bölgü sistemi qurulsa, televiziya həm cəmiyyətin qınaq obyektinə çevrilməz, həm də tamaşaçının intellekt səviyyəsinin inkişafına, zövqünün formalaşmasına, maarifləndirmə və məlumatlandırma ehtiyaclarına hesablana bilər. Bəs televiziyada çalışanların üzərinə düşən missiya nədən ibarətdi. Televiziyanın əsas simaları sayılan aparıcılar bu günün teleməkanı barədə nə düşünür? "Şərq”in budəfəki suallarına İctimai Televiziyanın tanınmış aparıcısı Saleh Bağırov cavab verdi.

- Azərbaycan teleməkanı bir aparıcı və tamaşaçı olaraq Saleh Bağırovu qane edirmi?

- Sözsüz qane edir. Mən səmimiyyəti sevən adamam. Və səmimi olsaq, deyə bilərik ki, yerli kanallarımıza baxırıq. Əslində demək olar verilişlərin hər birindən xəbərimiz var. Bu, düzgün münasibət deyil ki, mən kanallarımıza baxmıram, bəyənmirəm. Tam əksinə, baxmalıyıq, münasibət bildirməliyik. Əl-ələ verib çalışmalıyıq, qüsurlarımız varsa, onu aradan qaldırmalıyıq. Yaxşıya doğru birgə televiziyanın inkişafına dəstək olmalıyıq. Çünki bizim bir tamaşaçımız var - Azərbaycan tamaşaçısı. Azərbaycan teleməkanında maraqlı yaxşı proqramlar da var, zəif verilişlər də.

- Siz bir müddət Türkiyənin TRT telekanalında da çalışmısız. Televiziya necə olmalıdır? Müqayisə etmək imkanınız olub?

- Bəli, mən Türkiyənin TRT telekanalında bir müddət çalışmışam. Onlarla işbirliyində televiziya barədə daha çox bilgilər əldə etməyə çalışmışam. Hətta orada olan peşəkarların da bizim kanallar barədə fikirləri müsbətdi. Bildirirlər ki, müəyyən məqamlar var ki, sizdə operativlik, dinamika, mobillik çox sürətlidir. Bütün bunlar məni istər bir televiziya işçisi olaraq, istərsə də adi tamaşaçı olaraq sevindirir.

- Televiziyada aparıcının üzərinə daha böyük məsuliyyət düşür. Çünki tamaşaçı onun təqdimatında verilişi, təqdim olunan layihəni görə bilir...

- Tamamilə razıyam. Televiziyada aparıcının üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Hesab edirəm ki, aparıcılar öz üzərlərində ciddi işləməlidirlər. Burda ancaq düzgün nitq qabiliyyəti önəmli deyil. Aparıcılıq çox çətin peşədir. Aparıcıdan bir neçə keyfiyyət tələb olunur. Savad, intellekt, dünyagörüşü, mimikalar, jestika, tamaşaçı ilə ünsiyyət yaratmaq bacarığı, lazım gələndə doğru baxış, kamera ilə işləmək bacarığı aparıcıda yoxdusa, onun təqdim etdiyi tamaşaçı üçün maraqsız olacaq. Nəzərə almaq lazımdır ki, izləyicilər arasında bizdən də savadlı, intellekti yüksək olan tamaşaçı kütləsi var. Tamaşaçılar arasında hər zümrədən olan insan var. Sən onların hər birinə qarşı məsuliyyətli olmalısan. Bəzən deyirlər ki, dilimizdə kasıblıq var, sözlərin sinonimini tapmaq olmur. Qətiyyən bu fikirlə razılaşa bilmirəm. Yanlış düşüncədir. Çox zəngin dilimiz var. Mütaliəsi güclü olan aparıcı efirdə söz kasadlığı yaşaya bilməz. Aparıcıların üzərinə daha böyük məsuliyyət düşür. Çünki sonda nəticə olaraq bütün komandanın birgə hazırladığı veriliş aparıcının simasında təqdim olunur. Aparıcılarımızda görmək istədiyim əsas keyfiyyət efir etikası, mədəniyyəti vacibdi. Bu günün tamaşaçısı bunlar üçün çox acıyıb. Tamaşaçılar da bizimlə söhbət edəndə bunları qeyd edirlər. Bəzən aparıcılar sözçülüyə çox yer verirlər. Söz qəribə bir gücə sahibdi, bəzən insanı alıb aparır. Ona görə də imkan qədər efirdə lakonik, aydın, mənalı danışaraq tamaşaçıya fikir çatdırmaq lazımdı.

- Efirlərimizdə aparıcıların ləhcə problemlərinə də rast gəlirik...

- Aparıcının ləhcə ilə danışması yolverilməzdi. Bölgələrimizə məxsus ləhcələr var. Olsun. Bəzən dostyana bu ləhcələrdən istifadə şirin görünə bilir. Amma efirdə ləhcə ilə danışmaq yanlışdır. Doğru deyil. Efir bədii, ədəbi dili sevir. Aparıcıların o dialektləri efirə gətirməsi ən böyük qüsurlardan sayılır.

Bir aparıcı olaraq bunlar məni düşündürən və narahat edən tərəflərdi. Şəxsən özüm öz işimdə çalışıram ki, bu qüsurlara yol verilməsin. İllərdi televiziyadayam. Bu illər ərzində yolumu düzgün qurmağa çalışmışam.

- Televiziyada estetika nə qədər rol oynaya bilir?

- Sözsüz ki, televiziya estetikası önəmlidir. İnsanlar efirdə gözəllik axtarırlar. Kim istəyər ki, efirdə çirkin görünsün. Televiziyada studiyaların quruluşudur, rənglərin harmoniyasıdı, ahəngidir, bunlar da teleməkanın estetikasına təsirini göstərmiş olur. Bu sahədə təəssüf ki, çatışmazlıqlar var. Amma aradan qaldırılması mümkün olan qüsurlardı. Televiziyada rəssamların da üzərinə böyük yük düşür. Rəssamın qurduğu studiya, dekorasiya birbaşa tamaşaçının zövqünə təsirsiz ötüşmür. İncə ştrix belə teleməkanda rol oynayır.

- Aparıcının tərzi, geyimi verilişin formatına uyğun seçilmirsə, bu, çirkin görünə bilirmi?

- Təbii. Aparıcı, insan özü necədirsə, onun apardığı veriliş də, onun təqdimatı da, onun peşəkarlığı da o səviyyədədir. Hər birimiz özümüzü daha yaxşı tanıdığımız üçün haraya qədər olduğumuzu yaxşı bilirik. Kim haraya qədərdisə, efirdə elə görünür. Hər bir efirə çıxan insan saç düzümündən tutmuş, geyim tərzinə qədər öz xarakterini, səviyyəsini göstərir. Aparıcı studiyadakı qonağı ilə həmsöhbət olarkən öz savadını da, intellektini də nümayiş etdirmiş olur.

- Teleməkanlarda proqramlaşdırma strukturuna nə qədər önəm verilməlidir? Gündüz verilişləri ilə gecə proqramları arasında olan fərqlər və digər məqamlar nə qədər önəm daşıyır?

- Proqramlaşdırma televiziyanın nəbzidir. Əgər o nəbz düzgün hərəkət etmirsə, bu qüsur mütləq özünü göstərəcək. Təəssüf ki, burda axsıyan tərəflərimiz var. Gündüz verilişini aparan aparıcı gecə qiyafəsində efirə çıxa bilməz, axşam saatlarında ciddi veriliş təqdim edən aparıcı çox dəbdəbəli geyimdə ola bilməz. Ya da əyləncəli verilişin aparıcısı ciddi geyimdə estetik görünə bilməz. Aparıcı verilişin mövzusuna, saatına, quruluşuna uyğun tərzdə, imicdə, formatda efirə çıxmalıdır. Siyasi debatda gecə qiyafəsində çıxmaq hər halda yanlış olar. Hər bir verilişin, proqramın öz tələbləri var. Günün saatına uyğun televiziya strukturu hazırlanır. Televiziyanı öyrənmək üçün Azərbaycan televiziya məktəbi var. Peşəkar televiziyanı bilən peşəkar mütəxəssislərimiz var. Onlara müraciət etmək, onlardan öyrənmək lazımdı. Mən özüm belə lazım gələndə məsləhət almağa üstünlük verirəm. Məsləhət almaq üçün tanınmaq lazım deyil. İşdə keyfiyyət əldə etmək üçün bəzən lazım gələndə məsləhət almağı özümüzə sığışdırmağı bacaraq. Efirdə 2-3 il olanlar deyirlər ki, mən hər şeyi bilirəm. Televiziyada hər gün öyrənmək, maariflənmək lazımdı. Mən 18 ildi efirdəyəm, bu gün də məsləhət alıram, soruşuram, öyrənirəm, öyrədirəm.

- Aparıcının verilişə, proqrama hazırlığı da vacib məqamdı. Bəzən aparıcılır verilişində olan qonağı tanımır, onun barədə yetərli məlumata sahib olmur deyə bunu tamaşaçı hiss edir.

- Çox vacib, əslində həm də maraqlı məqama toxunduz. Mütləq aparıcı verilişə hazırlaşmalıdır. O, neçə ilin aparıcısı olsa belə hər veriliş hazırlıq, məsuliyyət tələb edir. Mən hər dəfə qonaqlarım barədə məlumat almağa çalışıram. Baxmayaraq ki, o qonaq mənim verilişimdə bir neçə dəfə iştirak edib. Amma yenə maraqlanıram, düşünürəm ki, bu müddət ərzində yenilik ola bilər ki, mən xəbərsiz qalmayım. Aparıcı təkcə verilişini sual-cavab səpkisində qurmamalıdır. Bəzən aparıcılar qarşılarına 5-6 sual qoyurlar, ondan kənara çıxa bilmirlər. Halbuki sənin qonağın elə bir maraqlı fikir bildirə bilər ki, yeni bir mövzuya ehtiyac yaranar, fərqli bir sual ünvanlamağa səbəb yaranar. Belə veriliş də, belə müsahibə də maraqlı görünər. Tamaşaçı çox həssasdı. Tamaşaçılarımız bəzən televiziya ilə bağlı o qədər gözəl təhlil verirlər ki, mən məəttəl qalıram. Hətta bəzi məqamlarda televiziya tənqidçiləri qədər məsələləri düzgün analiz edə bilirlər.

- Bəzi aparıcılar verilişindən, studiyadan şəxsi tribuna kimi istifadə edirlər. Qonaqlarına qarşı kobudluğa yol verir, onları təhqir etməyi bacarıq hesab edirlər.

- Aparıcı verilişindən, efirdən şəxsi tribuna olaraq istifadə edə bilməz. Bu, qeyri-peşəkar yanaşmadı. Təbii ki, hər birimiz insanıq, robot deyilik, hisslərimiz var. Ancaq münasibətlərdə gərginlik varsa, onu kameradan kənarda həll etmək mümkündü. Bəli, elə aparıcılar var ki, studiyaya gələn qonağına hörmətsizlik edir. Əgər qonaq sənin səviyyənə uyğun deyilsə, niyə verilişinə dəvət edirsən. Burda digər tərəfin də münasibəti vacibdi. Bəzən qonaqlarımız digər aparıcılardan gileylik edir ki, verilişə getdik, bizə hörmətsizlik oldu. Əgər sənə bir verilişdə, bir aparıcı hörmətsizlik edirsə, niyə yenidən onun efirində görünməyə razı olursan? Burada qonağın öz şəxsiyyətinə verdiyi dəyər də önəmli faktordu. Amma istənilən halda aparıcı qonaqlarına, müsahiblərinə qarşı maksimum dərəcədə hörmət etməyə borcludu. Efirdə aparıcının qeyri-etik ifadəsi, hərəkəti televiziya peşəkarlığına ziddir. Efirdən şəxsi münasibətlərdə silah olaraq istifadə etmək cinayətə bərabərdi.

Tahirə Məmmədqızı

İki sahil.- 2018.- 17 fevral.- S.11