Peşəkar jurnalistlər arasında həmkarlıq var

"Mediadakı təsadüfi şəxslər sayəsində bu həmrəylik ciddi sınaqlara məruz qalır"

"Mətbuat nümayəndələrinin hansı məsələ ətrafında birləşməsi önəmlidir. Bizim media əməkdaşları müxtəlif zamanlarda bir-birinə həmrəy olduqlarını nümayiş etdiriblər"

(...əvvəli ötən sayımızda)

Bu gün ölkə mediası ilə bağlı səslənən tənqidi fikirlərdən biri də bu sahədə lazımi həmrəyliyin olmaması ilə bağlıdır. İddialara görə, Azərbaycan jurnalistikasında pərakəndəlik hökm sürür. Bəzən də jurnalist cameəsindəki həmrəyliyin cəmiyyətdəki həmrəylik qədər olduğunu deyirlər.

Orta nəsil jurnalistlərin qənaətincə, Azərbaycanda jurnalistlər ötən əsrin 90-cı illərinin ortalarında daha həmrəy idi, qələm əhli arasında münasibət onda daha yaxşı idi. Son dövrlər Azərbaycan jurnalistləri arasında həmrəylik o qədər də hiss olunmur.

Azərbaycan jurnalistikasının peşə həmrəyliyində birlik göstərə bilmədiyini iddia edən ictimaiyyət üzvləri hesab edir ki, media özünü müdafiə etməkdə də çətinlik çəkir. KİV nümayəndələri yalnız Dağlıq Qarabağ, vətənpərvərlik, milli kimlik kimi ümummilli məsələlərdə özünü çox yaxşı göstərir. Ön cəbhəylə bağlı da zərbələr bir hədəfə və bir nöqtəyə vurulur, media birlik nümayiş etdirir. Bu isə onlar tərəfindən yaxşı hal kimi dəyərləndirilir.

"Axar.az” saytının baş redaktoru Anar Niftəliyev Azərbaycan mediasında peşəkarlar arasında kifayət qədər həmrəylik olduğunu deyib. Onun sözlərinə görə, gənclər və yaxud mediadakı təsadüfi şəxslər sayəsində bu həmrəylik ciddi sınaqlara məruz qalır: "Hesab edirəm ki, gənclərin bunu hələ tam anlamaması normaldır - gəncliyin işi bütün bənd-bərəni, sərhədi dağıtmaqdır! Gəncliyin sərhəd tanımaması olmasa, inkişaf da olmaz. Əlbəttə, bir müddətdən sonra indiki gənclər, obrazlı desək, "dağıtdıqları" və genişləndirdikləri əraziləri özləri "sərhədləyəcəklər", təbii axarla bu həmrəyliyin əhəmiyyətini dərk edəcəklər və buna öz töhfələrini verəcəklər. Amma yeni nəsil gələcək, onlar da indiki gəncliyin qurduğu sərhədləri dağıdacaq və s. Bu, prosesdir və bundan narahat olmağa ehtiyac yoxdur. Təəssüf ki, təsadüfi adamlar haqda bunu demək olmaz və bu "təsadüflər" hər zaman olacaq, hər zaman sıramıza da, mediaya da, nüfuzumuza da balta çalmaqda davam edəcəklər”.

Jurnalistlərin Həmkarlar İttifaqının (JuHİ) sədri Müşfiq Ələsgərli də media qurumları arasında həmrəyliyin artırılmasının, əlaqələrin gücləndirilməsinin zəruri olduğunu deyib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan jurnalistləri prinsipial məqamlarda həmrəydilər:

"Jurnalistlər arasında həmrəyliyə nail olmaq üçün mövzu və formanın tapılması vacib şərtlərdən biridir. Mətbuat nümayəndələrinin hansı məsələ ətrafında birləşməsi önəmlidir. Bizim media əməkdaşları müxtəlif zamanlarda bir-birinə həmrəy olduqlarını nümayiş etdiriblər. Biz dəfələrlə bunun şahidi olmuşuq. Media işçilərinə qarşı olan məhkəmə prosesləri və cəmiyyət üçün aktual olan mövzular ətrafında jurnalistlər sıx birləşərək aksiyalar keçirib, həmrəylik nümayiş etdiriblər. 2015-ci ildə Bakıda keçirilən Avropa oyunları ilə əlaqədar ölkəmizə qarşı "qara piar” kampaniyaları aparılanda, basqılar olanda siyasi yönündən asılı olmayaraq bütün media qurumları milli maraqlar ətrafında həmrəylik göstərdilər. 2017-2018-ci illərdə də ölkəmizə qarşı edilən basqılar qarşısında media qurumları birlik oldular. Ölkəmizi istəməyən qüvvələri geri çəkilməyə vadar etdilər. Sözsüz ki, jurnalistlərimiz arasında fikir ayrılıqları da çox olub. Ən əsası odur ki, ölkə üçün, millət, Azərbaycan vətəndaşları üçün cəmiyyətin inkişafı ilə bağlı bir çox məsələlərdə əksər mətbuat, media nümayəndələrinin baxışları üst-üstə düşür”.

Hazırda çap mediasının fəaliyyəti ilə bağlı müəyyən çətinliklərin ortaya çıxdığını vurğulayan JuHİ sədri deyib ki, bu məsələ qabardılmalı və mövzu ətrafında dəstək aksiyaları keçirilməlidir: "İndiki halda isə nə baş verdiyinə dair müzakirələr keçirildiyi üçün bir qədər sakitlik var. Problem yaranacağı təqdirdə jurnalistlərin həmrəylik nümayiş etdirəcəyinə inanıram. Sadəcə olaraq indiki halda verilən mesajlar ünvana düzgün çatdırılmadığı üçün məsələ ətrafında ajiotaj yaradılıb. Düşünürəm ki, yaxın zamanda bu məsələ öz həllini tapacaq”.

"Report" informasiya agentliyinin əməkdaşı İlkin Pirəli isə hesab edir ki, jurnalist peşəsi bəlkə də yeganə peşədir ki, həmrəylik yoxdur. Üstəlik, səbəblərini araşdırmağa ehtiyac da duyulmur:

"Həmkarı müdafiə etmək üçün gərək gücün ola, sözün keçə, hansısa formada asılılığın olmaya. Bu, indiki halda mətbuatda mümkün deyil. Detallara getmək istəmirəm. Fakt odur ki, həmrəylik çətin məsələdir. Baxın, bir jurnalist dara düşəndə köməksiz vəziyyətdə qalır, maliyyə asılılığı ucbatından əl uzadan olmur. Cəmiyyətdə birlik olmursa, jurnalistikada necə ola bilər? Burada həmrəylik olmamasının obyektiv və subyektiv səbəbləri var”.

"Cümhuriyyət” qəzetinin redaktoru Elman Cəfərlinin sözlərinə görə, indi yox, Azərbaycan mediasında bir zamanlar həmrəylik var idi: "90-larda, qismən də 2000-lərdə. İndi o həmrəylik təəssüf ki, yoxdur. Səbəbləri çoxdur. Ən əsas səbəb jurnalistlər arasında sosial təbəqələşmənin getməsidir. Maddi qazancı eyni olmayan insanlar həmrəy ola bilməzlər”.

"Avropa.info” saytının baş redaktoru Ruslan Bəşirlinin sözlərinə görə, media həmrəyliyi deyilən bir anlayış mücərrəd bir anlayışdır və dünyanın heç bir yerində media həmrəyliyi deyilən bir anlayış yoxdur:

"Hər medianın öz maraq dairəsi və ümumən maraqları var . Bu halda mediadan həmrəylik tələb etmənin özü çətin bir prosesdir. Ancaq ölkə maraqlarından söhbət gedirsə, media həmrəy ola bilər və olmalıdır”.

Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü, Əməkdar jurnalist Azər Həsrət də 10-15 il əvvəl Azərbaycan jurnalistləri arasında həmrəylik hisslərinin daha yüksək olduğunu deyib:

"Jurnalistlər hər hansı bir problemlə bağlı biri-birlərini dəstəkləyir, müxtəlif aksiyalarda birlikdə iştirak edirdilər. Ancaq indi biz bu həmrəyliyin şahidi olmuruq. Açığı, bəlkə də indi jurnalistlərin bir-birinə həmrəy olmasına o qədər də zərurət yoxdur. Lakin istənilən halda jurnalistlərimizin həmrəylik duyğularından imtina etməsi arzuolunan deyil. Media nümayəndələri daim birlikdə hərəkət edib, həmkarları ilə birlik olsalar, bir çox problemlərin öhdəsindən gəlmək olar. Dövlətin jurnalistlər üçün yaratdığı şərait, sosial problemlərin həlli istiqamətində atılan addımlar fonunda jurnalistlərin həmrəyliyinə ehtiyac qalmasa belə jurnalistlər həmrəylik duyğularından imtina etməməlidir. Şəxsən öz adıma deyim ki, son günlər bəzi qəzetlərə maliyyə yardımının dayandırılması ilə bağlı xəbərləri oxuyandan sonra məni narahat edən məqam həmin qəzetlərdə çalışan həmkarlarımın taleyidir. Hesab edirəm ki, bu cür məsələlərin həllində jurnalistlərimiz bir-birinə həmrəy olmağı bacarmalıdır”.

Demokratik Jurnalistlər Liqasının sədri Yadigar Məmmədlinin fikrincə, Azərbaycan mediasında həmrəyliyin olmadığını demək düzgün deyil. Var, amma ekspertin istədiyi kimi yüksək səviyyədə yox. Y.Məmmədli deyib ki, hər bir KİV orqanı biznes strukturu olduğu üçün fəaliyyətini rəqabət və inkişaf üzərində qurmalıdır.

Amma jurnalistikanın ümumi prinsiplərini özündə ehtiva edən dəyərlər var ki, jurnalistlərimiz həmin prinsiplər ətrafında birləşməli və həmrəy olmalıdırlar. Xüsusən də dövlətçilik, milli kimlik və vətənpərvərlik mövzularında bütün KİV-lər vahid prinsipə əsaslanmalıdır: "Mənim fikrimcə, indiki məqamda jurnalistlər arasında birlik və həmrəylik arzuolunan səviyyədə deyil. Jurnalistlər biri-birlərinə kömək edə bilmirlər. Jurnalistikanın özündə də müəyyən problem var. Jurnalist adına layiq olmayan şəxslər bu peşənin adına layiq olmayan hərəkətlər edib, prinsiplərini gözləməyən adamların sayı çoxalıb. Bu məsələdə Mətbuat Şurası və digər jurnalist təşkilatları müəyyən qədər fəallıq göstərsələr də, mövcud çatışmazlıqları aradan qaldırmaq tam mümkün deyil”.

"Sputnik Azərbaycan" beynəlxalq informasiya agentliyinin redaktoru Natiq Məmmədli:

- Azərbaycan mətbuatında həmrəylik nümunələri olub və çox təəssüf ki, biz onlar haqqında yalnız keçmiş zamanda danışa bilərik. Jurnalistikaya axın edən yan təsirlər onun məzmununu mənfiyə doğru dəyişiblər, daha doğrusu, mətbuatı məzmunsuzlaşdırıblar. Qəzetçiliyin çətin dönəmləridir, məhz indi həmrəylik lazımdır. Amma kiminlə həmrəy olasan? Mətbuatda sifətini qorumuş az sayda qələm adamları qalıb və onlar da yalnız biri-birlərinə təsəlli verə bilərlər. Təəssüf ki, mənzərə budur.

Teleqraf.com saytının əməkdaşı Mənsur Rəğbətoğlu isə indiyədək bu haqda heç vaxt düşünmədiyini deyib:

"Sözün açığı, belə bir həmrəyliyin olduğunu da düşünmürəm, daha doğrusu, jurnalistlər arasında belə bir həmrəylik yoxdur. Bu dəqiqə elə bir vəziyyətin içindəyik ki, nəinki jurnalistlər, heç ailənin içində də belə bir şey yoxdur. Hələ ki, vəziyyət sözümüzün üst-üstə düşməməsini diktə edir. Hərə sağ qalmağın bir yolunu tapıb, orada "eşələnir". Mənə elə gəlir ki, insanlarımız maddiyyatla bağlı elə bir sınaq qarşısında qalıb ki, onları ac saxlayacaq şeydən məhrum olmamaq üçün başqalarının işinə qarışmaq istəmirlər. Yeri gəlsə, gələn bəlanın öz canından yan keçməsi üçün qarşısındakına badalaq da vurar. Jurnalistlər arasında da belədir. Hətta daha çox belədir.

Vəziyyət isə bunun əksini – sözün bir yerə qoyulmasını tələb edir. Jurnalistlərimiz də qəribədirlər, elə bil onlarda jurnalistlikdən əsər-əlamət qalmayıb. Özlərini yadplanetli kimi aparırlar, guya, heç nəyin onlara dəxli yoxdur. Elə bil bu dəqiqə "uçan boşqab”dan düşüblər, elə-belə Azərbaycana dəyməyə gəliblər”.

Şəymən

Şərq.- 2019.- 7 fevral.- S.11