“Böyük ehtimalla varislər Nəsiminin qardaşının nəslindəndir”

Alxan Bayramoğlu: "Çünki tarixdən də məlumdur ki, Nəsimi ailə qurmayıb, evlənməyib"

"Demokratik cəmiyyətin formalaşmasında Nəsimi irsinin təbliği böyük əhəmiyyət daşıyır. Nəsimi ilə bağlı elmi verilişlər hazırlanmalıdır"

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev böyük mütəfəkkir İmadəddin Nəsiminin anadan olmasının 650 illiyi münasibətilə 2019-cu ili «Nəsimi ili» elan etdi. Bununla bağlı imzalanmış sərəncamda İmadəddin Nəsiminin zəngin irsinin bu gün də insanların mənəvi-əxlaqi kamilləşməsində mühüm əhəmiyyətə malik olduğu, Nəsiminin şərq xalqlarının mədəni sərvətlər xəzinəsində özünəməxsus layiqli yer tutduğu qeyd edilir. Və Nazirlər Kabinetinə müvafiq tədbirlər planının hazırlanıb həyata keçirilməsi tapşırılır.Prezidentin sərəncamı vətəndaşların böyük sevincinə səbəb olub. Bunu ictimaiyyətdə aparılan müzakirələr də sübut edir. Elm adamları, ədəbiyyat biliciləri «Nəsimi ili»nin elanının zərurətdən yarandığını deyir, hətta sadə insanlar da bu sərəncamın imzalanmasından doğan sevinclərini gizlətmirlər. Məlumdur, xalqımız şeirə, sənətə daim önəm verib, sənətkarların adını yüksək tutub. Nəsimi adı və Nəsimi poeziyası da xalqımız üçün əzizdir.Amma bir sual düşündürücüdür. Görəsən, «Nəsimi ili» necə keçiriləcək, yenə də alışdığımız elmi konfranslar, «dəyirmi masa»lar, ayrı-ayrı elmi-bədii tədbirlərləmi sınırlanacaq, yoxsa fərqli nələrinsə şahidi olacağıq?«Şərq» qəzeti «Nəsimi ili» çərçivəsində ziyalıların, nəsimişünasların fikirlərini, rəylərini öyrənməkdə davam edir.Budəfəki həmsöhbətimiz filologiya elmləri doktoru, professor Alxan Bayramoğludur:

- Azərbaycan dövlətinin Nəsimiyə münasibəti bəllidir. 1973-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin sərəncamı ilə Nəsiminin 600 illik yubileyi qeyd edildi. Nəsimi irsi geniş tədqiqatlara material oldu, dəyərli monoqrafiyalar yazıldı. Nəsimi irsi təbliğ olunmağa başladı. Bu gün də dəyərini itirməyən və düşünürəm ki, heç bir zaman da itirməyəcək «Nəsimi» filmi çəkildi. O illərdə Azərbaycanın bir qrup ziyalısı Suriyanın Hələb şəhərinə səfər etmişdi. O zaman Hələbə səfər edənlər arasında olmuş Xalq şairi Qabil Nəsiminin türbəsindən bir ovuc torpaq gətirib Bakıda Nizami adına Ədəbiyyat Muzeyinə hədiyyə etmişdi.

Prezident İlham Əliyevin də Nəsimi irsinə necə böyük dəyər verdiyi ötən illər ərzində Nəsimi ilə bağlı keçirilən tədbirlər və 2019-cu ilin «Nəsimi ili» elan edilməsiylə göz önündədir. 2008-ci ilin sonlarında Suriyanın Hələb şəhərində Birinci Beynəlxalq Nəsimi konfransı keçirildi. Konfransda iştirak etmiş bizim dəyərli akademiklər Bəkir Nəbiyev, Qəzənfər Paşayev konfrans materiallarını toplayıb kitab halında nəşr etdiriblər. Kitaba yol təəssüratlarını, rastlaşdıqları maraqlı hadisələri və məruzələrini də daxil ediblər. Bəkir Nəbiyevin «Nəsimi kəlamının işığında» adlı kitabının elmi redaktoru professor Qəzənfər Paşayevdir. Bəkir müəllim konfransda baş vermiş bir hadisəni kitabına daxil edib. Konfransda Hələb şəhərinin qazısı da iştirak edirmiş və o, çıxış edərək Nəsiminin edamına görə Azərbaycan xalqından üzr istəyib. Və deyib ki, Nəsimi hələblilər – yerli ərəblər tərəfindən edam edilməyib. Onun edamına gəlmələr – o zaman Hələbdə yaşayan və hökm vermək səlahiyyəti olan gəlmələr fətva verib. (Bunu, nə qədər bədiiləşdirmə olsa da, «Nəsimi» filmində edam hökmünün verilməsinə tərəddüd edilməsi səhnəsi də göstərir red.) Amma Nəsiminin edamından 10 il sonra ona bəraət verilib, təsdiqlənib ki, Nəsiminin edamı səhv imiş. Nəsiminin türbəsi həmişə müqəddəs məkan hesab edilib, ziyarət edilib. Suriya dövləti tərəfindən də qorunub saxlanıb. Son illərdə bilirik ki, Hələb də raket zərbələrinə məruz qaldı. İndi türbə, məzar hansı vəziyyətdədir, bilmirik.

O illərdə Nəsimi Divanı kiril əlifbası ilə çap edilmişdi.

- Alxan müəllim, Nəsimi nəslinin davamçıları olduğu barədə yazılanlar həqiqətə nə dərəcədə yaxındır?

- Mən də oxumuşam ki, Nəsimi yadigarları Bakıya gəlib, konfransda iştirak edib. Amma onlar birbaşa İmadəddin Nəsiminin yox, ailə üzvlərinin nəslindəndir. Böyük ehtimalla onlar Nəsiminin qardaşının nəslindəndir. Çünki tarixdən də məlumdur ki, Nəsimi ailə qurmayıb, evlənməyib. Bəli, Nəsimi ustadı Nəiminin qızı Fatiməni sevib. Lakin onlar evlənməyiblər. Nəiminin qətlə yetirilməsindən sonra hürufilər dünyaya səpələniblər. Hürufiliyi yaymaq üçün müxtəlif ölkələrə səyahət ediblər. Böyük ehtimalla Nəsiminin ailə üzvlərindən də kimlərsə onunla birlikdə Hələbə gedib. Bildiyim qədər Nəsiminin qardaşının nəslinin davamçıları Hələbdə yaşayır.

- Siz bayaq Nəsiminin türbəsindən danışdınız. Əvvəlki illərdə, yəni Suriya müharibəsinədək Hələbə səyahət edənlər türbənin vəziyyəti barədə nə danışırdılar?

- Nəsiminin türbəsi Azərbaycan dövləti tərəfindən həmişə diqqətdə saxlanıb. Səhv etmirəmsə, 2000-ci ildə Hələbə Azərbaycandan xüsusi komissiya göndərilmişdi. Elə o zaman da Nəsiminin məzarı olan küçə Azərbaycan dövlətinin hesabına abadlaşdırılmışdı.

- «Nəsimi ili» çərçivəsində hansı işlər görülməlidir?

- Hazırda beynəlxalq konfransa hazırlıq gedir. Elmi konfranslar keçiriləcək. Bu, öz yerində. Amma çox istərdim ki, Nəsimi orta məktəb dərsliklərinə salınsın. Həm də sadələşdirilmiş şəkildə. Çünki gənc nəsil Nəsimini oxumalıdır, tanımalıdır.

- Məgər hazırkı dərsliklərdə Nəsimi yoxdur?

- Kurrikulumla bağlı dərsliklər elə kökə salınıb ki!.. Heç Səməd Vurğun düz-əməlli tədris olunmur. Nəsiminin Divanı yenidən nəşr edilməlidir. Sovet illərində çap olunmuş Divan təbii ki, kiril əlifbasıyladır. Latın qrafikası ilə Divan yenidən nəşr olunmalıdır. Hürufilik fəlsəfəsi, hürufiliyin mənəvi paklıq, saflıq, əqidə sadiqliyi yeni nəslə təlqin edilməli, başa salınmalıdır. Demokratik cəmiyyətin formalaşmasında Nəsimi irsinin təbliği böyük əhəmiyyət daşıyır. Nəsimi ilə bağlı elmi verilişlər hazırlanmalıdır, həm də silsilə şəklində.

Mətbuatımız, kütləvi informasiya vasitələri «Nəsimi ili»nə köklənməlidir. Cənab Prezident çox mütərəqqi bir addım ataraq 2019-u «Nəsimi ili» elan etdi. Bu, bütün dünyanın diqqətini Azərbaycana cəlb etmək deməkdir. Dünya görməlidir ki, Azərbaycan xalqı necə mütəfəkkir yetişdirib. Qoy bizim bədxah qonşularımız, özündən savayı heç kimi bəyənməyən digər dövlətlər də görsünlər ki, Azərbaycan necə qədim irsə, mədəniyyətə, fəlsəfi fikir tarixinə malikdir. Hamımız üzərimizə düşən işi, vəzifəni yerinə yetirməliyik.

Məlahət Rzayeva

Şərq.- 2019.- 24 yanvar.- S.7.