Müəllimlər və
resurslar çox zəifdir
Elmi-kütləvi,
mədəni-maarif, təhsil proqramlarının
hazırlanması
Məhdud sayda orta
ümumtəhsil məktəblərində peşə təmayüllərinin
açılması heç bir effekt verməyəcək
"Müasirləşdirmə
təkmilləşdirilmiş hüquq normaları vasitəsilə
müasir tələblərə, texniki peşə təhsili
işçilərinin təkmilləşdirilmiş tədris
prosesinə ehtiyac var"
Azərbaycanda müxtəlif
peşə sahələri üzrə zəruri bilik və
bacarıqlara malik mütəxəssislərin hazırlanması
istiqamətində görülən işlər
sırasında maarifləndirici tədbirlər xüsusi yer
tutur. Bu məqsədlə Təhsil İnstitutu (ARTİ)
“Ümumi təhsil müəssisələrində peşəyönümü
xidmətinin təşkili” adlı metodik vəsait
hazırlayıb. Vəsait şagirdlərin
peşə seçimi məsələsinə həsr olunub.
Şagirdlərlə peşəyönümü
işinin aparılmasına dəstək məqsədi
daşıyan vəsait məktəb rəhbərləri,
metodistlər, peşəyönümü rəhbəri və
müəllimlər üçün nəzərdə tutulub.
Həmçinin vəsaitdən təhsil mütəxəssisləri
və tədqiqatçıları, tələbələr,
valideynlər də istifadə edə bilər. Sözügedən vəsait ümumi təhsil müəssisələrində
peşəyönümünün mahiyyəti, məzmunu və
vəzifələri, peşəyönümü fəaliyyətinin
təşkili, peşə maraqlarının və motivlərinin
diaqnostikası kimi mövzuları əhatə edir.
Mövzu ilə bağlı
təhsil eksperti Kamram Əsədov "Şərq"ə
açıqlamasında qeyd edib ki, yeni qaydalara görə,
orta məktəblərdə doqquzuncu sinifdən sonra
şagirdlər təmayül siniflərinə
bölünür. Lakin nəzərə alaq ki, onlar arasında gələcəkdə
ali təhsil pilləsində təhsilini
davam etdirmək istəyənlər var. Yəni məhdud sayda
orta ümumtəhsil məktəblərində peşə təmayüllərinin
açılması heç bir effekt verməyəcək:
"Birincisi, ora gedən
uşaqların sayı tam şəkildə formalaşmayacaq. İkincisi,
orada bu tədrisi həyata keçirəcək müəllimlər
və resurslar yoxdur. Üçüncüsü
də bizim orta ümumtəhsil məktəblərimizin
maddi-texniki bazası standartlara cavab vermir və ümumiyyətlə,
yoxdur. Bu sahəyə vəsait ayırmaq
vaxt itkisidir. İnkişaf etmiş ölkələrdə
məzunların 40-60 faizi ümumi orta təhsildən sonra
ilkin texniki peşə təhsili müəssisələrinə
daxil olduğu halda, Azərbaycan üçün bu göstərici
11 faizdir. Ölkədə 5500 nəfərdən
artıq işçi heyətinə malik olan 116 dövlət
və iki özəl texniki peşə məktəbi və
kollec fəaliyyət göstərir. Bu məktəb və
kolleclərin qeydiyyatdan keçmiş və 150-dən
artıq müxtəlif fənn və ixtisas üzrə təhsil
alan 23 mindən artıq tələbəsi
var".
Təhsil eksperti vurğulayıb k,
texniki peşə məktəbləri və kolleclərdə
tədris olunan proqramlar əksər hallarda eyni olur və
proqramlar təkrarlanır: "Digər mövcud problemlərdən
biri də bir
çox təhsil müəssisələrinin əsasən
qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin
yaşadığı yerə çevrilməsidir. İlkin peşə təhsili müəssisələrinin
binaları olduqca köhnəlmiş vəziyyətdədir və
dövlət büdcəsindən maliyyələşmə
mexanizmləri qeyri-müəyyəndir. Məktəb
və kolleclərdə istifadə edilən dərslik və tədris
planları çox vaxt müasir tələblərə cavab
vermir. Münasib maliyyələşmə
mexanizmlərinin və əlaqədar hüquq
normalarının, eləcə də təhsil müəssisələrinin
fəaliyyətləri üçün qabaqcıl monitorinq və
qiymətləndirmə mexanizmlərinin olmaması və
işçi heyətinin təlim səviyyəsinin qeyri-müəyyən
olması da problemlər arasındadır. Bir çox
hallarda müxtəlif sahibkarlıq tiplərinə aid olan
müəssisələrlə texniki peşə təhsili
müəssisələri arasında əlaqələrin zəif
olması, ümumi təhsil müəssisələrində
peşə təmayüllərinin olmaması və təhsil
müəssisələrinin əmək bazarının
ehtiyaclarına cavab verə bilməməsi kimi problemlərlə
də qarşılaşılır".
K.Əsədov bildirib ki, hazırda məzunlarla
əmək bazarının tələbləri arasında kəmiyyət
və keyfiyyət baxımından böyük uçurum var:
"Bu addım ölkənin
müasirləşdirilməsinə və beynəlxalq müstəvidə
rəqabətə davamlılığının təkmilləşdirilməsinə
kömək edəcək. Yeni texnologiyaların
yaradılması və enerjiyə qənaət, alternativ enerji
və yaşıl texnologiya daxil olmaqla texnoloji və ekoloji
istehsal tələbləri baxımından tələb olunan
iqtisadi və sosial dəyişiklikləri sürətləndirən
innovasiyaların təqdim edilməsi də bu addımın tərkib
hissələri olmalıdır. Tədris
prosesini müasirləşdirmək üçün texniki sahə
üzrə lazımi bacarıq və biliklərə malik olan
daha çox müəllim yetişdirilməlidir. Səmərəsizliyin və ancaq özəl sektorun
inkişafının dəstəklənməsinin
qarşısını almaq üçün dövlət
texniki peşə təhsili sistemi səmərələşdirilməlidir.
Müasirləşdirmə təkmilləşdirilmiş
hüquq normaları vasitəsilə müasir tələblərə,
texniki peşə təhsili işçilərinin təkmilləşdirilmiş
tədris prosesinə ehtiyac var. Həmçinin, müasirləşdirmə
maliyyə dəstəyi və maddi-texniki təminatın təkmilləşdirilməsi,
eləcə də təkmilləşdirilmiş idarəetmə
strukturlarına əsasən həyata keçirilməlidir.
İlkin texniki peşə təhsili sistemində
çalışan əməkdaşların təkmilləşdirilmiş
tədris, təkrar tədris və professional irəliləyiş
proseslərindən keçmələrinə ehtiyac var. Eyni
zamanda maddi baxımdan daha yaxşı
motivasiya olunmaları, texniki sahə üzrə müəllimlər
üçün fəaliyyətlərinin qiymətləndirilməsi
yolu ilə dərəcələr üzrə və rəqabətə
əsaslanan əmək haqqı miqdarlarının
yaradılması zəruridir. Texniki peşə təhsili
sisteminin dəyişməsi üçün digər mühüm sahə
maliyyə dəstəyi və maddi-texniki təminatın təkmilləşdirilməsidir.
Biz çoxmənbəli maliyyə sxemləri tətbiq
etməli və təhsil müəssisələrinin özlərini
maliyyələşdirməsi yolu ilə, müvafiq hökumət
fondlarından və beynəlxalq dəstək proqramlarından
səmərəli şəkildə istifadə edərək
ilkin texniki peşə təhsili müəssisələrinin
maddi-texniki təminatını qismən təkmilləşdirməklə
büdcədənkənar vəsaitlərin əldə edilməsinə
nail olmalıyıq. Azərbaycanda texniki
peşə təhsili sahəsinin imicini tam dəyişərək
bu sahə üçün təkmilləşdirilmiş
hüquqi və iqtisadi əsasların, eləcə də tədris
əsaslarının yaradılmasına nail olmalıyıq.
Bura dövlət və özəl sektor
arasındakı əməkdaşlığa əsaslanan idarəetmə
sistemi, ilkin texniki peşə təhsili müəssisələri
və kolleclərinin səmərələşdirilmiş
şəbəkəsi və ilkin texniki peşə təhsili
sisteminin yeni iqtisadi model əsasında maliyyələşdirilməsi
daxildir. Texniki sahədə daha
yaxşı yetişdirilmiş müəllimlərin olması
Azərbaycanda əmək bazarının tələblərinə
cavab verən və ölkənin iqtisadi ehtiyaclarını
ödəməyə qadir olan təhsilli işçi qüvvəsinin
meydana gəlməsi ilə nəticələnəcək".
Azərbaycandan SƏRT MÖVQE:
Əliyev Putinin istəyini geri çevirdiSON DƏQİQƏ:
Ərdoğandan SƏRT MESAJ: Azərbaycanda... - Bənzəri
görülməmiş embarqo ilə
qarşılaşdıqAçıq havada işləyən
kafelərdə peyvənd pasportu tələb ediləcək? -
RƏSMİ AÇIQLAMAHəkimdən xəbərdarlıq:
“Hazırda yoluxma göstəricisi 7-8 min civarındadır”Xankəndidəki
yubiley şousunu Rusiya təşkil edir? – “Moskva Azərbaycana qəzəblidir...”Vilayət
Eyvazov yeni rəsi təyin etdi
Paylaş
Bütün xəbərlər Facebook və Telegram kanalında
Aynurə Pənahqızı
Yazarın yazılarıMüəllimlər
və resurslar çox zəifdir
access_time07/08/2021 09:14 folder_openMedia
Elmi-kütləvi, mədəni-maarif,
təhsil proqramlarının hazırlanması
Məhdud sayda orta ümumtəhsil məktəblərində
peşə təmayüllərinin açılması
heç bir effekt verməyəcək
"Müasirləşdirmə təkmilləşdirilmiş
hüquq normaları vasitəsilə müasir tələblərə,
texniki peşə təhsili işçilərinin təkmilləşdirilmiş
tədris prosesinə ehtiyac var"
Azərbaycanda müxtəlif
peşə sahələri üzrə zəruri bilik və
bacarıqlara malik mütəxəssislərin
hazırlanması istiqamətində görülən işlər
sırasında maarifləndirici tədbirlər xüsusi yer
tutur. Bu məqsədlə Təhsil İnstitutu (ARTİ)
“Ümumi təhsil müəssisələrində peşəyönümü
xidmətinin təşkili” adlı metodik vəsait
hazırlayıb. Vəsait şagirdlərin
peşə seçimi məsələsinə həsr olunub.
Şagirdlərlə peşəyönümü
işinin aparılmasına dəstək məqsədi
daşıyan vəsait məktəb rəhbərləri,
metodistlər, peşəyönümü rəhbəri və
müəllimlər üçün nəzərdə tutulub.
Həmçinin vəsaitdən təhsil mütəxəssisləri
və tədqiqatçıları, tələbələr,
valideynlər də istifadə edə bilər. Sözügedən vəsait ümumi təhsil müəssisələrində
peşəyönümünün mahiyyəti, məzmunu və
vəzifələri, peşəyönümü fəaliyyətinin
təşkili, peşə maraqlarının və motivlərinin
diaqnostikası kimi mövzuları əhatə edir.
Mövzu ilə bağlı
təhsil eksperti Kamram Əsədov "Şərq"ə
açıqlamasında qeyd edib ki, yeni qaydalara görə,
orta məktəblərdə doqquzuncu sinifdən sonra
şagirdlər təmayül siniflərinə bölünür. Lakin nəzərə alaq
ki, onlar arasında gələcəkdə ali
təhsil pilləsində təhsilini davam etdirmək istəyənlər
var. Yəni məhdud sayda orta ümumtəhsil məktəblərində
peşə təmayüllərinin açılması
heç bir effekt verməyəcək:
"Birincisi, ora gedən
uşaqların sayı tam şəkildə formalaşmayacaq. İkincisi,
orada bu tədrisi həyata keçirəcək müəllimlər
və resurslar yoxdur. Üçüncüsü
də bizim orta ümumtəhsil məktəblərimizin
maddi-texniki bazası standartlara cavab vermir və ümumiyyətlə,
yoxdur. Bu sahəyə vəsait ayırmaq
vaxt itkisidir. İnkişaf etmiş ölkələrdə
məzunların 40-60 faizi ümumi orta təhsildən sonra
ilkin texniki peşə təhsili müəssisələrinə
daxil olduğu halda, Azərbaycan üçün bu göstərici
11 faizdir. Ölkədə 5500 nəfərdən
artıq işçi heyətinə malik olan 116 dövlət
və iki özəl texniki peşə məktəbi və
kollec fəaliyyət göstərir. Bu məktəb və
kolleclərin qeydiyyatdan keçmiş və 150-dən
artıq müxtəlif fənn və ixtisas üzrə təhsil
alan 23 mindən artıq tələbəsi
var".
Təhsil eksperti vurğulayıb k,
texniki peşə məktəbləri və kolleclərdə
tədris olunan proqramlar əksər hallarda eyni olur və
proqramlar təkrarlanır: "Digər mövcud problemlərdən
biri də bir
çox təhsil müəssisələrinin əsasən
qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin
yaşadığı yerə çevrilməsidir. İlkin peşə təhsili müəssisələrinin
binaları olduqca köhnəlmiş vəziyyətdədir və
dövlət büdcəsindən maliyyələşmə
mexanizmləri qeyri-müəyyəndir. Məktəb
və kolleclərdə istifadə edilən dərslik və tədris
planları çox vaxt müasir tələblərə cavab
vermir. Münasib maliyyələşmə
mexanizmlərinin və əlaqədar hüquq
normalarının, eləcə də təhsil müəssisələrinin
fəaliyyətləri üçün qabaqcıl monitorinq və
qiymətləndirmə mexanizmlərinin olmaması və
işçi heyətinin təlim səviyyəsinin qeyri-müəyyən
olması da problemlər arasındadır. Bir çox
hallarda müxtəlif sahibkarlıq tiplərinə aid olan
müəssisələrlə texniki peşə təhsili
müəssisələri arasında əlaqələrin zəif
olması, ümumi təhsil müəssisələrində
peşə təmayüllərinin olmaması və təhsil
müəssisələrinin əmək bazarının
ehtiyaclarına cavab verə bilməməsi kimi problemlərlə
də qarşılaşılır".
K.Əsədov bildirib ki, hazırda məzunlarla
əmək bazarının tələbləri arasında kəmiyyət
və keyfiyyət baxımından böyük uçurum var:
"Bu addım ölkənin
müasirləşdirilməsinə və beynəlxalq müstəvidə
rəqabətə davamlılığının təkmilləşdirilməsinə
kömək edəcək. Yeni texnologiyaların
yaradılması və enerjiyə qənaət, alternativ enerji
və yaşıl texnologiya daxil olmaqla texnoloji və ekoloji
istehsal tələbləri baxımından tələb olunan
iqtisadi və sosial dəyişiklikləri sürətləndirən
innovasiyaların təqdim edilməsi də bu addımın tərkib
hissələri olmalıdır. Tədris
prosesini müasirləşdirmək üçün texniki sahə
üzrə lazımi bacarıq və biliklərə malik olan
daha çox müəllim yetişdirilməlidir. Səmərəsizliyin və ancaq özəl sektorun
inkişafının dəstəklənməsinin
qarşısını almaq üçün dövlət
texniki peşə təhsili sistemi səmərələşdirilməlidir.
Müasirləşdirmə təkmilləşdirilmiş
hüquq normaları vasitəsilə müasir tələblərə,
texniki peşə təhsili işçilərinin təkmilləşdirilmiş
tədris prosesinə ehtiyac var. Həmçinin, müasirləşdirmə
maliyyə dəstəyi və maddi-texniki təminatın təkmilləşdirilməsi,
eləcə də təkmilləşdirilmiş idarəetmə
strukturlarına əsasən həyata keçirilməlidir.
İlkin texniki peşə təhsili sistemində
çalışan əməkdaşların təkmilləşdirilmiş
tədris, təkrar tədris və professional irəliləyiş
proseslərindən keçmələrinə ehtiyac var. Eyni
zamanda maddi baxımdan daha
yaxşı motivasiya olunmaları, texniki sahə üzrə
müəllimlər üçün fəaliyyətlərinin
qiymətləndirilməsi yolu ilə dərəcələr
üzrə və rəqabətə əsaslanan əmək
haqqı miqdarlarının yaradılması zəruridir.
Texniki peşə təhsili sisteminin dəyişməsi üçün digər
mühüm sahə maliyyə dəstəyi və maddi-texniki
təminatın təkmilləşdirilməsidir. Biz çoxmənbəli maliyyə sxemləri tətbiq
etməli və təhsil müəssisələrinin özlərini
maliyyələşdirməsi yolu ilə, müvafiq hökumət
fondlarından və beynəlxalq dəstək proqramlarından
səmərəli şəkildə istifadə edərək
ilkin texniki peşə təhsili müəssisələrinin
maddi-texniki təminatını qismən təkmilləşdirməklə
büdcədənkənar vəsaitlərin əldə edilməsinə
nail olmalıyıq. Azərbaycanda texniki
peşə təhsili sahəsinin imicini tam dəyişərək
bu sahə üçün təkmilləşdirilmiş
hüquqi və iqtisadi əsasların, eləcə də tədris
əsaslarının yaradılmasına nail olmalıyıq.
Bura dövlət və özəl sektor
arasındakı əməkdaşlığa əsaslanan idarəetmə
sistemi, ilkin texniki peşə təhsili müəssisələri
və kolleclərinin səmərələşdirilmiş
şəbəkəsi və ilkin texniki peşə təhsili
sisteminin yeni iqtisadi model əsasında maliyyələşdirilməsi
daxildir. Texniki sahədə daha
yaxşı yetişdirilmiş müəllimlərin olması
Azərbaycanda əmək bazarının tələblərinə
cavab verən və ölkənin iqtisadi ehtiyaclarını
ödəməyə qadir olan təhsilli işçi qüvvəsinin
meydana gəlməsi ilə nəticələnəcək".
Aynurə Pənahqızı
Şərq 2021.-
7 avqust.- S.11.