Zəngəzur dəhlizi Azərbaycandan
daha çox region ölkələrə lazımdır
Natiq Miri:
“3+3” əməkdaşlıq formatı mütləq qurulmalıdır"
Azərbaycan Respublikasının
dünya birliyinə inteqrasiyası, region ölkələri
və digər dövlətlərlə, beynəlxalq
təşkilatlarla əməkdaşlığının
inkişaf etdirilməsi
Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş
Komandanı İlham
Əliyev bir müddət öncə
ADA Universitetində keçirilən
"Cənubi Qafqaza yeni baxış: münaqişədən sonra
inkişaf və əməkdaşlıq" adlı
beynəlxalq konfransda iştirakı zamanı Zəngəzur dəhlizi məsələsinə də
toxunmuşdu. Prezident qeyd etmişdi ki, Azərbaycanın qəti qələbə əldə etdiyi 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra
regionda yaranmış
geosiyasi vəziyyət
hazırda bizim qonşularımızın regional inkişafla bağlı baxışlarımızı paylaşdığını
göstərir: “Yeri gəlmişkən, biz bunu
artıq qonşu ölkələrlə müzakirə
etmişdik. Region necə inkişaf etməlidir, nəqliyyat, logistika ilə bağlı hansı layihələr olmalıdır,
enerji əməkdaşlığı,
ticarət və sairə. Beləliklə, bizdə heç
bir fikir ayrılığı yoxdur.
Doğrudur, Ermənistan hələ açıq şəkildə
öz siyasətini bəyan etməyib, lakin onların de-fakto etdikləri də qənaətbəxşdir. Mən hökuməti
nəzərdə tuturam.
Xəzər dənizinin o tayında
olan qonşularımızla
münasibətlər uğurla
inkişaf edir və onların hər biri ilə
bizim konkret əməkdaşlıq istiqamətimiz
var. Ən böyük
hissə nəqliyyatla
əlaqəlidir. Çünki Azərbaycan Türkiyə
ilə dəmir yolu bağlantısı, dəniz limanı və avtomagistrallar kimi bütün nəqliyyat və logistika layihələrini tamamladıqdan sonra artıq önəmli nəqliyyat qovşağına
çevrilib. Açıq dənizə çıxışımızın
olmamasına baxmayaraq,
biz şərq-qərb və
cənub-şimal nəqliyyat
dəhlizlərində fəal
iştirak edirik.
İndi isə bu layihələrə
daha çox ölkələr cəlb olunur. Odur ki, Xəzər
dənizinin o biri tayındakı qonşularımızla
əməkdaşlığın əsas sahəsi nəqliyyatdır, lakin əməkdaşlıq təkcə
bundan ibarət deyil. Biz qarşılıqlı
ticarətin həcminin
necə artırılması,
qarşılıqlı investisiyaların
yatırılması üçün
daha yaxşı imkanların necə təmin olunması üzərində çox
yaxından çalışırıq.
Bildiyiniz
kimi, bu gün biz kommunikasiyanın
açılmasını, xüsusilə
Zəngəzur dəhlizini
müzakirə edirik”.
Prezidentin çıxışından
da göründüyü
kimi, Azərbaycan regionda şərtləri diktə edən ölkə olmaqla yanaşı, qonşu, eyni
zamanda region dövlətləri
üçün də
iqtisadi inkişaf və siyasi sabitliyin təminatçısına
çevrilib. Politoloq Natiq Miri də
“Şərq”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, Zəngəzur
dəhlizinin açılması
təkcə Azərbaycana
yox, region ölkələrinin
hamısı üçün
əlverişli, geo-iqtisadi
və geo-siyasi maraqlarına uyğun gələn layihədir:
- Burda təkcə Azərbaycanın
əldə edəcəyi
mənfəətdən söhbət
gedə bilməz. Azərbaycan,
məlumdur ki, iqtisadi inkişafını
təmin etmiş, regionda söz sahibi olan bir
dövlətdir. Azərbaycan nəhəng
kommunikasiya, enerji layihələrinin icrasına
başçılıq edən
ölkədir. Zəngəzur dəhlizi Azərbaycandan daha artıq qonşu dövlətlərə,
region ölkələrinə lazımdır. Zəngəzur dəhlizinin açılması
ilə region ölkələri
nə əldə edəcək? Birincisi, dəmiryolu xətti
və avtomobil yolunun açılması
ilə regional əməkdaşlıq
üçün münbit
şərait yaranacaq.
Regional əməkdaşlıq
güclənəcək. İkincisi, Zəngəzur dəhlizi bütün region ölkələrinin
geosiyasi maraqlarına uyğun modeldir. Bu model sayəsində Rusiya Ermənistanla əlaqə
saxlaya biləcək.
Yaxın Şərqə
də çıxış
imkanı əldə edəcək. Bildiyimiz kimi hazırda
Rusiyanın Yaxın Şərqə çıxışı
Türkiyə vasitəsilədir.
Təcavüzkar siyasəti
nəticəsində region ölkələri
ilə əməkdaşlıqdan
məhrum olmuş Ermənistan da mallarının rahat daşınmasına nail olacaq.
Ermənistan da MDB bazarlarına
çıxış imkanı
qazanacaq, yeni iqtisadi, maliyyə bazarlarına çıxışını
təmin edəcək,
investisiya qoyuluşu üçün imkanlar əldə edəcək.
Eyni hal İrana da aiddir. İran da daha geniş
regional əməkdaşlıq üçün əlavə
dəmir yolu xətti əldə edir. Bu dəhliz
qardaş Türkiyənin
geosiyasi, geoiqtisadi maraqlarına uyğundur.
Türkiyə bu dəhliz vasitəsilə türk dünyası ilə rahat və təminatlı bir yol - əlaqə əldə edir. Zəngəzur dəhlizi bütün
türk dünyasını
birləşdirən amil
roluna malik olacaq. Yəni diqqət edək, bu layihədə qazanmayan, gəlir əldə etməyən,
iqtisadi inkişafını
yüksəltməyənə dövlət yoxdur. Azərbaycanın Vətən müharibəsindəki
şanlı qələbəsi
region ölkələri üçün
necə geniş imkanlar açır.
N.Miri qeyd etdi ki, regionda
sülh və əmin-amanlığın davamlı
olması üçün
“6-lıq” əməkdaşlıq formatının saxlanması
vacibdir:
- “3+3” əməkdaşlıq formatı
mütləq
qurulmalıdır. Cənubi
Qafqaz ölkələri
– Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan
və üstəgəl,
Rusiya-Türkiyə-İran əməkdaşlıq formatı
bütün region ölkələri
üçün ən uyğun siyasi və iqtisadi modeldir. Doğrudur, hazırda Gürcüstan bir qədər tərəddüd edir, Rusiya ilə aralarındakı məlum
səbəblərdən, amma
hesab edirəm ki, regiondakı geo-iqtisadi irəliləyişdən
Gürcüstan hökuməti
də kənarda qalmaq istəməyəcək
və onlar da regional əməkdaşlığa
aktiv qoşulacaqlar. Regionda sülh və təhlükəsizlik istəyirlərsə,
Azərbaycanın diktə
etdiyi uyğun şərtlərlə razılaşmalıdırlar.
Sülh, əmin-amanlıq
və regional iqtisadi inkişaf bundan keçir.
Aynurə Pənahqızı
Şərq 2021.- 10 avqust.- S.11.