Səhifələr silinir, informasiya bloklanır

Sosial şəbəkələrdə media azadlığı risk altındadır

Fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsi

Son dövrlər sosial şəbəkələr, xüsusilə də “İnstaqram”, təkcə əyləncə və şəxsi paylaşımlar üçün deyil, həm də informasiya mübadiləsi və ictimai rəyin formalaşması baxımından ən təsirli platformalardan birinə çevrilib. Dünyada milyardlarla, Azərbaycanda isə milyonlarla insanın gündəlik istifadə etdiyi bu platforma xəbər istehlakının əsas kanallarından biri kimi çıxış edir. İstifadəçilər buradan yalnız şəxsi maraqları ilə bağlı məlumat deyil, həm də ölkədə və dünyada baş verən proseslər haqqında operativ xəbərlər əldə edirlər. Bu səbəbdən də “İnstaqram” artıq ənənəvi media ilə yanaşı alternativ informasiya mənbəyi rolunu oynayır.

Xüsusilə gənclər arasında aparılan araşdırmalar göstərir ki, ənənəvi KİV-lə müqayisədə sosial şəbəkələrdən xəbər alma vərdişi sürətlə artmaqdadır. Bu tendensiya media qurumlarını da sosial mediada daha aktiv fəaliyyət göstərməyə sövq edir. Media subyektlərinin “İnstaqram”da yaratdığı xəbər səhifələri həm geniş auditoriyaya çıxış imkanı, həm də oxucularla birbaşa ünsiyyət baxımından mühüm alətə çevrilib. Nəticədə sosial şəbəkələr yalnız informasiya ötürən vasitə deyil, eyni zamanda ictimai fikri formalaşdıran, müzakirələrə yön verən və cəmiyyətlə media arasında interaktiv körpü rolunu oynayan mühüm platforma kimi önə çıxır.

Lakin müşahidələr göstərir ki, bu platformada fəaliyyət göstərən media subyektləri tez-tez əsassız şikayətlər nəticəsində bloklanma və ya səhifələrinin tamamilə silinməsi ilə üz-üzə qalırlar. Bu isə həm jurnalistlərin peşə fəaliyyətinə, həm də ictimaiyyətin operativ məlumat almaq hüququna ciddi zərbə vurur.

Bu barədə Sherg.az-a danışan Azərbaycan Mətbuat Şurasının Sosial Media ilə Əlaqələr Komissiyasının sədri Hacıbəy Heydərli də deyib ki, son dövrlər sosial media platformalarında - xüsusən "İnstaqram”da fəaliyyət göstərən media subyektlərinə aid xəbər səhifələrinin əsassız şikayətlər əsasında bloklanması və ya tamamilə silinməsi hallarına rast gəlinməkdədir. Onun sözlərinə görə, bu cür hallar jurnalistlərin informasiya yaymaq hüququna və ictimaiyyətin operativ şəkildə məlumat əldə etmək imkanına ciddi şəkildə təsir göstərir.

H.Heydərli qeyd edib ki, son zamanlar bir çox "İnstaqram” xəbər səhifəsi tamamilə bağlanıb və ya məhdudlaşdırılıb:

"Komissiyamıza daxil olan müraciətlərdən və müşahidələrimizdən belə qənaətə gəlmək olur ki, geniş izləyici auditoriyasına malik, uzun illərdir sosial şəbəkələrdə rəsmi mənbələrə əsaslanaraq xəbər paylaşımı ilə məşğul olan bir neçə məşhur media subyektinin, xəbər səhifəsinin rəsmi məlumatlar və ya mənbələr əsasında yayımladığı xəbərlərə görə şikayət olunaraq "İnstaqram” platformasından silinib”.

H.Heydərli bildirib ki, sosial media səhifələri araşdırılmadan bloklanır: "Sosial media platformalarının şikayətləri avtomatik şəkildə, dərin analiz aparmadan bloklaması, silməsi media nümayəndələrinin fəaliyyəti üçün ciddi təhlükə və təhdid yaradır.

Bu cür hallarda səhifələrin yalnız qarşı tərəfin şikayəti geri çəkməsi halında bərpa edilməsi mexanizmi isə prosesin qeyri-şəffaf və birtərəfli həyata keçirildiyini göstərir”.

Şikayətçilər haqqında danışan Komissiya sədri müşahidələrə istinadən deyib ki, "İnstaqram” sosial platformasında fəaliyyət göstərən xəbər səhifələri, böyük izləyici kütləsinə malik müğənnilər, blogerlər, influenserlər və həkimlərin şikayətləri əsasında, heç bir əsas olmadan bağlanır:

“Qeyd etmək lazımdır ki, bu şəxslər ictimai maraq funksiyası daşıyır və onların fəaliyyəti barədə məlumat paylaşmaq tamamilə qanunidir. Son olaraq isə Xalq artisti Röya Ayxanın şikayətinə görə, "lent.az”ın instaqram səhifəsi bloklanıb. Əslində isə sayt müğənninin hər kəsə açıq olan profilində paylaşdığı foto əsasında xəbər hazırlayıbmış. Xalq artistinin media subyektinə qarşı bu cür "hücumu” heç cür anlaşılan deyil. Düşünürəm ki, müğənni sayta müraciət etsəydi, bu məsələ 2 tərəf arasında həll edilərdi. Görünən odur ki, bəzi şəxslər özlərini toxunulmaz elan etmək üçün bu yola əl atırlar.

Hacıbəy Heydərli həmçinin qeyd edib ki, Azərbaycan Mətbuat Şurasının Sosial Media ilə Əlaqələr Komissiyası bu kimi hallarla bağlı təkliflər hazırlayacaq: "Düşünürəm ki, sosial mediada fəaliyyət göstərən və peşəkar jurnalistika prinsiplərinə sadiq olan media səhifələrinin qorunması, onların əsassız müdaxilələrdən müdafiəsi vacib məsələdir. Son vaxtlar bu istiqamətdə daxil olan müraciətlərin çoxluğu sosial media platformalarında jurnalistlərin hüquqi müdafiəsinin zəif olduğunu ortaya qoyur.

Komissiya mövcud vəziyyətin daha dərindən araşdırılması, media subyektlərinin, xəbər səhifələrinin əsassız silinməsi halların qarşısının alınması, həmçinin sosial şəbəkələrdə fəaliyyət göstərən media qurumlarının hüquqi müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində müvafiq təklifləri hazırlayır”.

Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü Azər Həsrət də Sherg.az-a açıqlamasında bildirib ki, uzun illərdir peşəkar şəkildə fəaliyyət göstərən, rəsmi mənbələrə əsaslanan xəbər səhifələrinin sosial şəbəkələrdə əsassız şikayətlər nəticəsində bloklanması yolverilməzdir:

“Bu, ilk növbədə, media azadlığını hədəf alır. Sosial şəbəkə platformalarının avtomatik qərarlarla, məzmunu araşdırmadan səhifələri silməsi şəffaflıqdan uzaq yanaşmadır. Əslində, bu yanaşma birtərəfli şəkildə şikayətçilərin maraqlarına xidmət edir və media nümayəndələrini çətin vəziyyətə salır. İctimaiyyətin operativ məlumat əldə etmək hüququ da bu yolla məhdudlaşdırılır. Hesab edirəm ki, bu məsələ ilə bağlı aidiyyəti dövlət qurumları, eləcə də jurnalist təşkilatları məsələni beynəlxalq müstəviyə daşımalı, sosial şəbəkə şirkətləri ilə dialoq mexanizmləri yaradılmalıdır. Çünki jurnalistin əsas funksiyası məlumat verməkdir və bu missiyanın əsassız şikayətlərə qurban verilməsi qəbuledilməzdir”.

Şəymən Bayramova

Şərq 2025.- 27 avqust (№152).- S.6.