Ailə institutu təhlükədədir

Gender, ailə və demoqrafiya məsələlərinin işıqlandırılması

Erkən nikah, zorakılıq, sosial media - hər tərəfdən ailəyə hücumlar var

Azərbaycanda tarixən ailə xalqın yüksək mənəvi dəyərlərinin qoruyucusu, genofondumuzun daşıyıcısı kimi milli inkişafda mühüm rol oynayıb. Azərbaycan xalqının tarixi köklərinə, mənəvi dəyərlərinə bağlılığı böyük amildir. Bu qiymətli sərvət yad təsirlərdən qorunmaqla yanaşı, dünyanın mütərəqqi mənəvi dəyərlərindən istifadə edilməklə zənginləşdirilir. Buna görə də hazırda Azərbaycan ailəsi dünyada ən yaxşı ailə modellərindən hesab olunur.

Lakin müasir dövrün yenilikləri bir çox hallarda gənclərimizin düşüncəsində yanlış fikirlər formalaşdırır. Xüsusilə də, insan haqları, qadın azadlığı, gender bərabərliyi kimi məsələlərdə yetişməkdə olan gənc nəsil arasında fərqli, cəmiyyətimiz üçün arzuolunmaz tendensiyalar yaradır. Xüsusən də sosial şəbəkələrə meylin artması ailə institutunun qorunub saxlanılması sahəsində müəyyən problemlərə yol açır. Başqa sözlə desək, bu gün Azərbaycan ailələrinin dağılmasında əsas faktorlardan biri də sosial şəbəkələrdə olan durum və bu sahədə nəzarətin hüquqi tənzimlənməsi ilə bağlı müəyyən boşluqların olmasıdır. Ailə institutuna təsir edən digər amil isə erkən nikahlar və məişət zorakılığı sahəsində olan vəziyyətdir.

Yer gəlmişkən, dünən “Erkən nikahlarla mübarizə və ailə dəyərlərinin qorunmasında medianın rolu” mövzusunda ictimai müzakirə keçirilib.

Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyi və Nazirlik yanında İctimai Şuranın birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən tədbirdə açılış nitqi ilə çıxış edən Nazirlik yanında İctimai Şuranın sədr müavini Ramin Həbibzadə erkən nikahların qarşısının alınmasında maarifləndirmənin vacibliyinə və bu prosesdə medianın potensial roluna diqqət çəkib. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədr müavini Sədaqət Qəhrəmanova tədbirdə çıxış edərək, erkən nikah hallarının qarşısının alınması, sağlam ailə modelinin təşviqi və ailə institutunun gücləndirilməsi istiqamətində medianın rolundan danışıb. O, erkən nikahların ailə institutuna mənfi təsirləri və gənclərlə birbaşa işləyən təşkilatların üzərinə düşən vəzifələr barədə ətraflı fikirlər səsləndirib. S.Qəhrəmanova Dövlət Komitəsinin bu istiqamətdə həyata keçirdiyi tədbirlər barədə məlumat verib və bu sahədə qanunvericilikdə edilən son dəyişikliklər barədə iştirakçıları məlumatlandırıb. Ailə dəyərlərinin qorunması və gənclərin düzgün istiqamətləndirilməsi məqsədilə bu kimi müzakirələrin xüsusi əhəmiyyət daşıdığını bildirən sədr müavini, yeni təşəbbüslərin və birgə səylərin önəmini qeyd edib. Daha sonra Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi yanında İctimai Şuranın sədri Firuzə Rəsulova və sədr müavini Venera Əsgərova da çıxış edərək, ailə dəyərlərinin müasir çağırışlar fonunda qorunması, ictimai şüurun formalaşmasında medianın məsuliyyətli mövqeyi, o cümlədən gənclər təşkilatlarının preventiv təşəbbüslərinin stimullaşdırılması ilə bağlı fikirlər səsləndiriblər. İctimai Şura üzvləri və gənclər təşkilatlarının rəhbər və nümayəndələri erkən nikahların qarşısının alınması və ailə dəyərlərinin qorunması sahəsində öz fikir və təşəbbüslərini səsləndirərək, erkən nikah probleminə qarşı həyata keçirilə biləcək sosial layihələr, maarifləndirici kampaniyalar və medianın bu proseslərdə dəstək mexanizmləri barədə təkliflərlə çıxış edib.

Ayrı-ayrı mütəxəssislər də qeyd edirlər ki, kütləvi informasiya vasitələri cəmiyyətin əsas güzgüsü olmaqla yanaşı, onun formalaşmasında və inkişafında əvəzsiz rol oynayır. Medianın yaydığı istənilən məlumat, təqdim etdiyi obrazlar və təbliğ etdiyi dəyərlər cəmiyyətdə fikrin formalaşmasına, davranış modellərinin dəyişməsinə bu və ya digər şəkildə təsir göstərir. Bu baxımdan da istənilən media qurumu, media nümayəndəsi yaydığı xəbərlərin cəmiyyətdə hansı reaksiya doğuracağını öncədən dəyərləndirməli və məsuliyyət hissi ilə hərəkət etməlidir.

Xüsusilə həssas sahələr, insan hüquqları, fərdi həyat, ailə münasibətləri – medianın daha ehtiyatlı və peşəkar davranmasını zəruri edən mövzulardandır. Ailə institutuna toxunan istənilən açıqlama və ya xəbərin cəmiyyətin ən kövrək təməli olan ailə münasibətlərinə təsir göstərməsi mümkündür.

Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü, Jurnalistlərin Həmkarlar İttifaqının (JuHİ) sədri Müşfiq Ələsgərli isə təəssüflə qeyd edib ki, son dövrlər ailə institutunun dağılması istiqamətində ciddi proseslər gedir:

"Bu, qlobal bir problemdir və Azərbaycandan da yan keçməyib. Düzdür, başqa dövlətlərin statistik göstəriciləri ilə müqayisədə Azərbaycandakı durum nisbətən yaxşı görünür. Amma bu, nisbi göstəricidir. Reallıq odur ki, ölkəmizdə də ailə institutunun dağılmasına yönəlik proseslər mövcuddur".

JuHi sədri ailə institutunun deqradasiyaya uğramasını stimullaşdıran fərqli səbəblərdən də bəhs edib:

"Bunların sırasında media, informasiya, sosial şəbəkə amili də önə çıxır. Nəzəri fikir belədir ki, media müstəvisində düzgün maarifləndirmə və məlumatlandırma işi qurmaqla ailə institutunun möhkəmlənməsi, qorunub saxlanılması prosesinə töhfə vermək mümkündür. Amma yaşadığımız dövrdə bunun əksi baş verir.

Media strukturlarının gündəlik informasiya axınına diqqət yetirsək, görərik ki, onlar ailə institutunun qorunub saxlanılmasına deyil, dağılıb məhv edilməsinə yönəlik fəaliyyət sərgiləyirlər. Bu hal xüsusilə audiovizual media müstəvisində, televiziyaların şou proqramlarında, həmçinin, IP toplamaq yarışına girişmiş xəbər portallarında özünü göstərir. Cəmiyyətin bir qismi haqlı olaraq TV-lərdə təşkil olunan və ailə-məişət mövzularına, daha dəqiq desək, məişət mübahisələrinə həsr edilmiş şou proqramlara etiraz edir, belə verilişlərin bağlanılmasını tələb edirlər. Çünki bu cür proqramlar abır-həya, ismət hissini zədələyir, ailə institutuna xələl gətirir. Sosial şəbəkələr isə bu baxımdan ümumiyyətlə problemlidir".

M.Ələsgərlinin fikrincə, sosial media platformalarında informasiya işinin əksər prinsipləri qorunmur. Bu hal ailə-məişət məsələlərinə yanaşmada da özünü büruzə verir.

"Şəxsi həyat sirri təşkil edən məsələlərin ictimailəşdirilməsi, ailə-məişət mövzularının, xüsusilə, məişət zorakılığını ehtiva edən informasiyaların aşırı şəkildə gündəmə gətirilməsi, nifrət nitqinin yüksəlməsi sosial şəbəkələr üçün gündəlik iş halına çevrilib. Belə yanaşma ailə institutunun dağılması prosesinə təsir göstərir. Məsələ ondadır ki, təkcə jurnalistlər deyil, ümumilikdə informasiya istehsalçıları, xəbər yayıcıları ailə-məişət mövzusundan necə yazmalı olduqlarını, hansı məqamlara həssas yanaşmaq tələb edildiyini bilməlidirlər".

Şəymən Bayramova

Şərq 2025.- 24 iyul (№ 126).- S.6.