"Mən Yerevanda 4 dəfə mətbuat konfransı keçirmişəm"

Arif Əliyev: "Bakıda keçirdiyim 50 mətbuat konfransından üstün sayıram ki, gedib fikirlərimizi, arqumentlərimizi orda səsləndirmişik"

"Mən bir daha papağı qabağa qoyub düşünməyə dəvət edirəm. Bu proses baş verəndə anadan olan övladlarımız bu gün artıq əsgər yaşındadır"

Bir qrup Azərbaycan ziyalısının ölkəmizin Rusiya Federasiyasındakı səfiri Polad Bülbüloğlunun rəhbərliyi ilə Dağlıq Qarabağa və Ermənistana səfər etməsi ətrafındakı müzakirələr səngimir. Fikirlər kifayət qədər fərqlidir. Bəziləri ziyalıların səfər etməsini anlaşıqla qarşılasalar da, etiraz edənlər də kifayət qədərdir. Hər kəsin də öz arqumentləri var. Məsələn, etirazçılar sırasında olan və öz mövqeyini Xarici İşlər Nazirliyinin qarşısında piket keçirməklə ifadə edən Qarabağ Azadlıq Təşkilatının sədri Akif Nağı hesab edir ki, ziyalıların səfəri "Xalq diplomatiyası"nın tərkib hissəsidir.

Aparılan müzakirələr, səsləndirilən fikirlərlə bağlı suallarımızı "Yeni Nəsil" jurnalistlər Birliyinin sədri Arif Əliyevə ünvanladıq. O hesab edir ki, fikirlər səsləndirərkən ilk öncə səfərlərin "Xalq diplomatiyası" ilə bağlılığını aydınlaşdırmaq lazımdır:

- Baş vermiş hadisənin "Xalq diplomatiyası"na heç bir aidiyyəti yoxdur. Çünki burda adı vətəndaş cəmiyyətinin səfər etməsi olsa da, səfər edənlərin hamısı rəsmi şəxslərdir, səfirlər başda olmaqla. "Xalq diplomatiyası"nı bundan ayırmaq lazımdır. Əgər prosesdə dövlət strukturları nəinki iştirak edir, hətta buna rəhbərlik edirlərsə, bu, artıq "Xalq diplomatiyası" deyil, sadəcə olaraq hökumət tərəfindən yürüdülən hər hansı bir siyasətdə ziyalılardan istifadə etməkdir. Ümumiyyətlə, mən hamımıza məsləhət görərdim ki, bir addım atanda düşünmək lazımdır ki, nə baş verir, kim bunda iştirak edir və bunun adını nə qoyaq, ondan sonra necə münasibət bildirməyi müəyyənləşdirək. Açığı, mənim məsələyə münasibətim nə mənfi, nə də müsbətdir. Çünki faktın özünü məqbul sayıram. Siyasətdə bu cür alətlərdən istifadəni məqbul sayıram, amma hələ ki heç bir nəticə görmürəm ki, nəyi edib, nəyi etməməklə bağlı konkret bir şey deyə bilmirəm. Amma söhbət gedirsə ki, məsələn, jurnalistlərin səfər, görüş faktının özünün pislənməsini bir qədər yalançı qəhrəmanlıq hesab edirəm. Həmişə çox ehtiyatla yanaşmışam. Məndə o adamlar şübhə doğurub ki, onlar çayın bu tərəfindən durub o biri tərəfinə bilə-bilə ki çatmayacaq, "qəhrəmancasına" daş atırlar. Amma nəyisə dəyişməyə cəhd göstərən insanlara daha böyük hörmətlə yanaşmışam, hətta onlar bu zaman səhvə yol versələr belə. Bakıda durub bəyanat verməyə nə var? Qəzetlərdə bəyanat verib demək ki, "partizan müharibəsi başlayırıq", sonra da ortaya çıxanda bəlli olur ki, nə partizan müharibəsi var, nə bir şey. Deyirlər, mitinq keçiririk, ortaya bir şey çıxmır. Bunları Bakıda etməyə nə var ki... Hər halda bunları nəzərə almaq lazımdır.

- Səfərdə iştirak edən şəxslər qayıtdıqdan sonra Dağlıq Qarabağa və Ermənistana getməyin vacibliyini əsaslandırmağa çalışdılar. Gətirilən arqumentləri nə dərəcədə əsaslı saydınız? Məsələn, Polad Bülbüloğlu bildirdi ki, nə biz, nə də ermənilər kosmosa uçası deyil...

- Əlbəttə, bu belədir. Biz başa düşürük ki, nə erməninin istədiyi kimi azərbaycanlıları Xəzərə tökmək mümkün olacaq, nə də biz başa düşürük ki, bu problemi erməniləri Qafqazdan çıxarmaqla həll edəsi deyilik. Buna nə real situasiya imkan verir, nə beynəlxalq şərait, nə də bəşəri prinsiplər. Amma mən yenə də bir şeyə diqqəti cəlb etmək istəyirəm ki, hər yerdə söhbət "Xalq diplomatiyası"nın uğurundan və ya uğursuzluğundan gedir, amma bəyanatı verən hökumətin rəsmi səfiridir. Bu fakta necə diqqət yetirməmək olar? İkincisi, bir daha diqqəti ona cəlb edək ki, bəyanatı verən birbaşa diplomatdır. Və təbii ki, diplomatiya həmişə hər bir sözü həqiqətən də önə çıxartmır. Söylənilən arqumentlərdən kənar arqumentlər də var, səbəblər də. Bunları başa düşməmiz lazımdır.

- Ötən səfərlə müqayisədə bu səfər siyasi partiyalar, xüsusilə də müxalifət partiyaları kifayət qədər sakit yanaşdılar. Bunu necə izah etmək olar, yoxsa müxalifət partiyaları da problemin həllində başqa çıxış yolu görmürlər?

- Görünür, bunun bir neçə səbəbi var ki, onlardan da biri ondan ibarətdir ki, bu müddət ərzində partiyalara əlavə güc gəlməyib. Onlar hər hansı kəsərli bəyanat verməkdən çəkinirlər. Söhbət təkcə Qarabağla bağlı məsələdən deyil, digər məsələlərlə bağlı da baxsaq görərik ki, son illər ümumiyyətlə yumşalma və daxili sakitlik hökm sürür. İkincisi, yəqin ki, o faktdır da birinci dəfə daha qorxulu görsənirdi ki, "vay, getdilər, dostluq, qardaşlıq başladı, Qarabağ yaddan çıxdı", amma gördülər ki, birinci səfər heç nəyi dəyişmədi. İndi də yəqin ki, bunu anlayıblar ki, faktiki olaraq öz-özlüyündə bu alət hələ nə satmaq deməkdir, nə də qələbə. Bu sadəcə olaraq siyasi texnologiyalarda təqdir olunmalı alətdir. Öz özlüyündə bu Alət düzgün istifadə edilməsə və həqiqi məzmunu verilməsə əhəmiyyətsizdir. Yəqin ki, bu anlam da cəmiyyətin bir sıra strukturlarında olduğu kimi siyasi strukturlarımıza da gəlib və ona görə də dözümlü və daha samballı münasibət görürük.

- Sizcə, belə ziyalı səfərləri gələcəkdə də davam etdirilməlidirmi?

- Fikrimcə, davam etdirilsə, daha yaxşı olar. Elementar bir izahını deyim, mən özüm də Qarabağda olmuşam, ermənilərlə çox görüşmüşəm. Fikir verirəm ki, Ermənistanda böyük bir təbəqədə, xüsusilə gənc nəsildə belə bir fikir yaradılır ki, azərbaycanlılarla ermənilərin bir yerdə olması, ümumiyyətlə, qeyri-mümkündür, azərbaycanlılar çox qəddar, başkəsən və s. onlar ancaq yatıb-dururlar ki, bu torpaqları necə ələ keçirək, bunları torpaqlardan çıxaraq və s. Mən dəfələrlə şahidi olmuşam ki, elementar ünsiyyət nə dərəcədə fikirlərin dəyişməsinə təsir göstərir. İkincisi, mən onun tərəfdarıyam ki, Bakıda oturub bir-birimizin arasında təbliğat aparmaq, nəyəsə inandırmaq boş şeydir. Mən özüm bu illər ərzində Yerevanda 4 dəfə mətbuat konfransı keçirmişəm. Bakıda keçirdiyim 50 mətbuat konfransından üstün sayıram ki, gedib fikirlərimizi, arqumentlərimizi orda səsləndirməyin xeyirdən başqa heç bir mənfi cəhətini görməmişəm. Amma yenə də deyirəm ki, bunlar öz-özlüyündə faktiki olaraq heç nəyi dəyişməyəcək. Bu, bir proqramın tərkib hissəsi olmalıdır. İstər "Xalq diplomatiyası", istər ziyalıların səfəri, dövlətin öz siyasətində ziyalılardan istifadə etməsi, bunlar konsepsiyanın tərkib hissəsi olmalıdır. Ayrı-ayrılıqda götürülmüş bu faktor heç vaxt müsbət rol oynaya bilməz. Əlbəttə, müəyyən insanların dünyagörüşünə təsir göstərər, dözümlülük atmosferi yaratmağa kömək edər və s. Amma bütünlükdə problemin həlli üçün yalnız yardımçı vasitədir. Əsas vasitə başqa yerdədir. O adamlar ki, transparantlarını qaldırıb dərhal piketlərə çıxırlar, onlar fikirləşməlidirlər ki, kök hardadır. Bu vəsait müsbət rol da oynaya bilər, mənfi də. Hamısı ondan asılıdır ki, bu addım proqramın tərkib hissəsidir, ya yox. Yatdım-durdum, bunu edim, bunun müsbət sonluğunu görmürəm. Xüsusilə də ona görə ki, hansısa bir yenilik ilk vaxtlar ümidlə qarşılanır. İnsanlarda narazılıqlar oyansa da, bütünlükdə ümidlə qarşılanır ki, bəlkə bir nəticəsi oldu. Amma bir dəfə edirsən, iki dəfə edirsən, təsiri olmursa, əksinə, qıcıq yaradır, mənfi reaksiya oyadır. Məsələn, jurnalistlərin səfərləri ilə bağlı biz belə bir sonluğa gəlib çıxdıq. İlk vaxtlar çox böyük ümidlə yanaşılırdı, maraqlı nəticələr verirdi. Amma bunlar başqa hərəkətlərlə dəstək tapmadığı üçün yavaş-yavaş bezdiricilik yaratdı. İnsanlar dedilər ki, bunlar başlayanda deyirdik ki, media başa salar, insanların dözümlülüyünə kömək edər, amma sonunda görəndə ki, heç bir nəticə yoxdur, dedilər bu da lazım deyil. Belə mənfi effektlər ola bilər.

- Yəqin ki, siz fikirlərinizi Qarabağa səfər edənlərə qarşı aksiyalar təşkil edən insanlara da şamil edirsiniz...

- Mən jurnalistlərin sonu o qədər də yaxşı olmayan səfərlərinin nəticələrini indi səfər edənlərə misal çəkirəm ki, bu təhlükəni nəzərə alsınlar ki, bu alət yaxşı alətdir, amma o boş-boşuna havada işlədiləndə öz cəlbediciliyini itirir və korşalır. Belə bir təhlükə ilə üzləşə bilərik. Amma buna etiraz edənlərə isə başqa bir tezis daha uyğun olardı ki, hər nə olsun, addımı atandan əvvəl fikirləşmək lazımdır ki, bu prosesin adı, xeyiri, məqsədi nədir. Yoxsa erməni görəndə əlinə transparant götürməklə, gedib tamamilə başqa bir ölkənin səfirliyinin qarşısında dayanmaqla heç bir problem həll olunmur. Mən istisna etmirəm və demirəm ki, məsələnin hərbi həll yolu yoxdur və ya olmamalıdır. Hər şey baş verə bilər, həyat hər cür çıxış yolu qoya bilər. Amma axı heç nə baş vermir, sadəcə vaxt gedir. Mən bir daha papağı qabağa qoyub düşünməyə dəvət edirəm. Bu proses baş verəndə anadan olan övladlarımız bu gün artıq əsgər yaşındadır. İllər keçir, proseslər gedir, hansı nəsil böyüyür, böyüyən nəsil o hadisələr, o torpaqlar haqqında hansı təsəvvürlərə malikdir, qonşu millət haqqında nə düşünür, bütün bunların hamısı əlaqəlidir. Bir yerdə düyməni basmaqla bütün otaqlarda işığı yandırmaq olmaz. Gərək hər yerdə bütün düymələri eyni zamanda basasan ki, proses bütünlükdə getsin. 3 nəfər ziyalını dartıb ora aparmaqla və ya xəlvəti gecə 3 ermənini bura gətirməklə heç nə dəyişmir. Sadəcə olaraq hansısa təşkilatlar yenə özləri üçün qəhrəmanlıq tarixi yazırlar, kimlərsə ad çıxardır, yalançı daxili proseslər gedir və s. Sonra da bu proseslər sönür, xalq hər şeydən bezir. Onsuz da bizim cəmiyyətdə depressiya güclüdür.

Nəsimi Cəfərli

Şərq.- 2009.- 11 iyul.- S. 7.