NABUKKO Azərbaycana nə vəd edir?

Sülhəddin Əkbər: "Bu layihə də Azərbaycanın təhlükəsizlik maraqlarına xidmət edir"

Sərdar Cəlaloğlu: "Hələlik enerji layihələrinin siyasi əhəmiyyətindən biz lazımi şəkildə istifadə edə bilmirik"

Uzun müddətdən bəri Avropa ölkələri arasında əsas müzakirə mövzularından birinə çevrilən NABUKKO layihəsinin reallaşması üçün hökumətlərarası müqavilənin imzalanması baş tutsa da, müzakirələr yenə də səngimir. Buna səbəb isə boru kəməri üçün qaz mənbəyinin dəqiqləşdirilməməsidi.

Artıq Türkmənistan prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov türkmən qazının NABUKKO-ya verilməsinə maraqlı olduğunu bəyan edib. Ancaq ekspertlər rəsmi Aşqabadın bu məsələ ilə bağlı tez-tez fikir dəyişikliyi etdiyini və bu baxımdan da Berdiməhəmmədovun bəyanatının hələlik nə dərəcədə real olduğunu söyləməkdə çətinlik çəkirlər. Onu da qeyd edək ki, bu vaxta qədər Qərb rəsmiləri öz bəyanatlarında ilkin mərhələdə qaz mənbəyi rolunu Azərbaycanın oynayacağını bildirsələr də, rəsmi Bakı dəfələrlə bu layihədə tranzit ölkə kimi iştirak etdiyini açıqlamışdı. Hətta yekun sazişin imzalanmasına da Azərbaycan tranzit ölkə kimi qatıldı. Bununla belə bu günlərdə Böyük Britaniyada səfərdə olan Azərbaycan prezidenti Azərbaycanın NABUKKO-da iştirakı məsələsinə yenidən toxunarkən Azərbaycan qazının bu kəmərlə ixracının mümkünlüyünü də istisna etməyib. Qeyd edək ki, layihənin reallaşmasında Azərbaycan həlledici ölkələrdən sayılır. Çünki rəsmi Bakının bu layihəyə qoşulmaması Mərkəzi Asiyanın qaz ehtiyatlarını Rusiyadan kənar ərazi ilə aparmaq istəyən Avropa üçün İran istisna olmaqla demək olar ki, heç bir alternativ variant qoymur. Belə olan halda NABUKKO-nun Azərbaycan üçün nə kimi əhəmiyyəti ola bilər? Rəsmi Bakı öz siyasi probleminin - DQ münaqişəsinin həllində bu layihədən yararlana biləcəkmi? Ekspertlərin məsələyə münasibəti ilə tanış olaq.

Politoloq Sülhəddin Əkbər:

- Layihənin reallaşması ilə bağlı artıq əsas addım atılıb və bunu müsbət qiymətləndirmək lazımdı. Praqada imzalanan sənəd daha çox siyasi iradəni əks etdirirdi. Burda isə artıq layihənin reallaşdırılmasına qərar verilib. Heç şübhəsiz ki, Azərbaycan NABUKKO-nun reallaşmasında maraqlıdı və bu layihə də BTC, Bakı-Ərzurum qaz kəməri kimi Azərbaycanın təhlükəsizlik maraqlarına xidmət edir. Qaldı ki, Azərbaycanın NABUKKO-ya qaz verməsinə, bu barədə açıqlamanı prezident hələ Praqada olarkən də bildirmişdi. Çünki Azərbaycan tranzit ölkə olmaqla yanaşı, həm də öz qazını satmaq istəyən dövlətdir və ona da öz resurslarını ixrac etmək üçün bu kəmər lazımdı. O ki qaldı bu layihənin siyasi əhəmiyyətinə, hesab etmirəm ki, bu kəmərin çəkilməsinə razılıq verməsi DQ münaqişəsinin həllinə hər hansı təsirinə, əslində mən belə bir dəyişikliyi gözləmirəm. BTC-nin, Bakı-Ərzurum qaz kəmərinin çəkilməsinin Azərbaycanın bu siyasi probleminin həllinə nə qədər köməyi oldusa, bu layihəyə qoşulmağın da bir o qədər köməyi ola bilər. Qərbin Azərbaycanın siyasi probleminin həllinə yanaşmasına ən yaxşı misal "Madrid prinsipləri"dir.

ADP-nin sədri Sərdar Cəlaloğlu:

- Hesab edirəm ki, BTC Azərbaycan üçün hansı mənanı daşıyırsa, NABUKKO layihəsi də eyni mənanı ifadə edir. Bu iki layihənin demək olar ki, mahiyyəti eynidir. Sadəcə, BTC neft, NABUKKO isə qaz kəmərləridir. Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanın transmilli layihələrdə iştirakı vacibdir və Azərbaycanın NABUKKO-da iştirakı vacibdir. Mən o fikirlə tamamilə razıyam ki, Azərbaycan iştirak etməsə, layihənin reallaşması ümumiyyətlə sual altında qala bilərdi. Çünki Mərkəzi Asiyadakı qaz ehtiyatlarının Avropaya daşınması üçün ən yaxşı variant Azərbaycandı. Azərbaycan Avropa və Asiya arasında körpü rolunu oynayır. Azərbaycan olmasa, Avropa həmin qazı ya Rusiyadan, ya da İrandan Türkiyə ərazisinə keçirmək məcburiyyəti ilə üz-üzə qala bilər ki, Rusiya variantı Avropaya ümumiyyətlə maraqlı deyil. İranın isə Qərblə ciddi problemləri var. Ona görə də hesab edirəm ki, bu layihədən Azərbaycan təkcə iqtisadi maraqlarını deyil, həm də siyasi maraqlarını təmin etməyə çalışmalıdı. Ancaq çox təəssüflər olsun ki, hələlik enerji layihələrinin siyasi əhəmiyyətindən biz lazımi şəkildə istifadə edə bilmirik.

Vüsalə

Şərq.- 2009.- 16 iyul.- S. 4.