Duyğu yarpaqlarında sıralanan insan yaşantıları

İstedadlı yazar Nailə İbrahimovanın "ürəklə söhbət" kitabını oxuyarkən...

Yaradıcı adam üçün mühitin təsiri həmişə var. Heç başqa şeyi demirəm... Havanın necə olmasının da fərqi yaradıcılıq anında öz təsirini göstərir. Biri var, gözəl bir bahar çağında, günəşin isti şəfəqləri altında əlinə qələm götürəsən, biri də var, divarlara hopmuş soyuğu, rütubəti ciyərlərinə çəkə-çəkə hərarətli bir söz demək istəyilə qələm işlədəsən. Əlbəttə, bunlar fərqli duyğular bəxş edir insana. Ancaq həyat və insan təbiəti çox mürəkkəbdir. Böyük şairlər, yazıçılar qaranlıq və soyuq zindanlarda dünya ədəbiyyatının nadir inciləri sırasında dayana bilən əsərlər yaradıblar...

Bizim üçün isə yazmaq hər zaman çətindir, illah da qışın bu soyuğunda. Fəqət, elə duyğular, elə poeziya səhifələri var ki, onlar həmişə insanı isidə bilir, qəlbinə şəfəq saçır, bir sözlə, yaradıcı zəhmətlə onun içini doldurur.

Nailə İbrahimovanın poetik duyğuları onu oxuyanları bu barədə söz deməyə sövq edir, şairin yaratdıqları poeziya yarpaqlarına, poetik düşüncələr toplusuna münasibət bildirmək üçün poetik cazibə, ovqat yaradır. Nailə xanımın şeirləri barədə ayrı-ayrı qələm sahiblərinin yazılarını da oxumuşam. Ədəbiyyatşünasların, tanınmış tənqidçilərin bu barədə dedikləri də mənə tanış səhifələrdir. Və mən də öz növbəmdə onun şeirlərini oxuduqca səmimi hisslərlə ifadə etməyə çalışıram ki, həqiqətən yaratdığı poetik tablolarda daha çox nəyi görürəm. Tanınmış şair Musa Urud Nailə xanımı "səmimiyyət şairi", tənqidçi Vaqif Yusifli "baharlı duyğular şairi", filologiya elmləri doktoru, professor Mahmud Allahmanlı sözünün və səsinin rəngi olan şair kimi səciyyələndirir. Bütün bunlar doğrudur və mən də bura bir fikir əlavə etmək niyyətindəyəm. Həqiqətlər şairi kimi də Nailə xanımı oxuculara təqdim etmək olar. çünki onun yaratdığı bədii sənət nümunələri həyatın özündən doğulub. Bu şeirlərdə sevinc və kədər, həzz və istirab, xeyir və şər, ümumiyyətlə, insanın yaşadıqları, gördükləri və hiss etdikləri təbii boyalarla işlənərək poetik obrazlar səviyyəsinə qaldırılmışdır.

çox vaxt adama elə gəlir ki, o, beynindən, düşüncəsindən gələnləri deyil, ürəyindən gələnləri həyata keçirmk istəyir və yaxud obrazlı şəkildə desək, insan ürəyinin ardınca qaçır. Ancaq biz bilirik ki, insanı idarə edən şüurdur, onun zəkasıdır, ağlıdır. Digər tərəfdən bu mənzərə insanın səmimi və təbii ola bilməməsi ucbatından belə təsir bağışlayır. Əslində insan oğlu düşüncəsini masqalayanda ziddiyətli mövqedə görünür. Yəni onun ikili xarakteri üzə çıxır. Məncə, psixologiyada buna şəxsiyyətin ikiləşməsi deyirlər. Hətta klassik ədəbiyyatda bu məqamı incələyən misralar da yaddaşımızda qalıb. Məsələn, türk ədəbiyyatının görkəmli şairi Yunis İmrə "Bir mən vardır məndən içəri" deməkdə son dərəcə haqlı idi. Görünür, bu məsələlər Nailə xanımı çox düşündürmüş və o da özünəməxsus fikirlərlə insan münasibətləri torunda çabalayan sətirlər yazmışdır. İki bənddən ibarət olan həmin şeirə "ürək" adı verən şair deyir:

Nədir istəyin sənin,

De, tələbin nədir, nə?

Ağlımı, düşüncəmi

Qurbanmı verim sənə?

İkiniz bir yol seçin,

O, beyin, o, sən, ürək.

Beyin dözür zülmünə,

Sən nə ürəksən, ürək.

Hər halda, maraqlıdır. İnsan nə vaxt ürəyinin hökmü, nə vaxt zehnin, hafizəsinin tələbi ilə addım atır? Yəqin harda mənafe üstün gəlirsə, onda da müvafiq qərar qəbul edir...

Nailə xanımın şeirlərində insan yaşantıları ayrıca bir duyğu yarpağıdır. Və mənə elə gəlir ki, bu yarpağın rəngi heç yaşıl deyil. Birdən düşünərsiniz ki, bəlkə sarıdır. Payız yarpağına oxşayır. Yox, belə də deyil. Sanki bizə məlum olan rənglərin qarışığından yaranıb şairin təsvir etdiyi həmin duyğuların rəngi.

İnsan müxtəlif səbəblərdən kövrələr, ağlayar, ağrı-acısını min bir sim üstə dilləndirər. İnsanın içində gəzdirdiyi dərdləri böyükdürsə və o, həqiqətən qəlbində ləyaqət daşıyırsa onun ağlamağı da, göz yaşı axıtmağı da adi görünmür. İnsana nəsə deyir bu ağlamaq, bu göz yaşları. İnsan rəzalətdən, alçaqlıqdan, şərəfsizlikdən də təmənnalı şəkildə göz yaşları axıda bilər. Lap kiminsə qarşısında diz çöküb ağlaya da bilər. Bu, tamam başqa bir səhnədir.

Nailə xanımın "Bu qəfil göz yaşları" adlı şeirində isə axıdılan göz yaşları əzəmətli insan obrazı canlandıraraq oxucuda möhtəşəm duyğular aşkarlayır.

Acıdır, qəhərlidir,

Elə bil zəhərlidir.

Yandırır gözlərimi,

İsladır dizlərimi

Bu qəfil göz yaşları.

Hardan baş alıb gəlir,

Dolub, boşalıb gəlir.

Gözlərdə sel olarmış,

Bulud tək boşalarmış

Bu qəfil göz yaşları.

Axdı, dincəldi qəlbim,

Özünə gəldi qəlbim.

Sən demə, sızlayırmış,

Ürəyimdən axırmış

Bu qəfil göz yaşları.

Elə ilk misralarda təzadlı həyat səhnələrinin verdiyi mənəvi işgəncələrlə qarşılaşır adam. Göz yaşlarının dizləri islatması nələri yada salmır ki, bir əyilməz vüqarın bir amansız cəllad önündə sınması, təpərli bir ürəyin mərhəmət dolu guşələrinin mənəvi təzyiqlərlə işğal edilməsi, bir məsum körpənin dünyada yeganə qüvvə hesab etdiyi anasını gözləri qarşsında ermənilərin əzabla öldürdüyü səhnə və o körpənin ah-nalə dolu hıçqırtıları, göz yaşları. Yaxud, azad bir düşüncənin qənimi olan zəmanənin hədəf seçdiyi adamların iç dünyasından "çağlayan" göz yaşları və s. bütün bunlar insan yaşantılarıdır, insanın yaşadıqlarıdır.

ümumiyyətlə, şairin mövzu dairəsi çox genişdir və zənnimcə, hər hansı bir mövzuda onun yaradıcılığından nümunələr tapmaq o qədər də çətin deyil. Daha çox insan xarakterləri şairi düşündürür. İçi rəzalətlə dolu olanlar bir şair olaraq Nailə xanımın düşmənidir. Bu düşmənçilik mövqeyi onun "Haqq nahaqdan aşağıda", "Pulgir müdir", "Yaltaq", "Kütbeyin", "Lənət", "Şikayət edirəm dövranın, zamanın əlindən", "Xəbisliyin üzə çıxar", "Alçaqsan yaman", "İkiüzlü" və s. şeirlərdə açıq-aydın görünür. Bir sözlə, Nailə xanımın yaradıcılıq meydanı əslində onun həyatla mübarizə səhnəsinin görünən bir tərəfidir və o sanki bir sənət səngəri yaradaraq insanlığa ləkə gətirənlərlə müharibə cəbhəsi yaradıb. Əlbəttə, bu cəbhədə əsas güllə sözün daxili enerjisindən məharətlə istifadə edən şairin bədii gücüdür. O şair güclüdür ki, sənət və şəxsiyyət vəhdəti yarada bilir. Elə bu amalla şairə yeni yaradıcılıq uğurları və gözəl poetik ovqat arzulayırıq.

Müşfiq Borçali,

yazıçı-publisist,

AYB üzvü

Təzadlar.- 1 dekabr.- S.7.