Güney Azərbaycan davası BMT-nin diqqət mərkəzində

Qulamrza Səbri Təbrizi: "İran rejimi unudur ki, indi dünyada tamam təcrid olunmuş dövlət siyasəti aparmaq qeyri-mümkündür"

Tarixdə ilk dəfə olaraq Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Güney Azərbaycanda milli və insan hüquqları məsələsində xüsusi komissiya yaradıb. Yaxın müddətdə bu komissiya Güney Azərbaycanda mövcud olan bu problemlərlə bağlı fəaliyyətə başlayacaq. BMT kimi nüfuzlu bir dünya təşkilatının belə bir qərara gəlməsinin əsas səbəbi isə ötən il yaradılmış GAMAC (Güney Azərbaycan Milli Azadlıq Cəbhəsi) təşkilatının rəhbəliyində təmsil olunan, Avopra dövlətlərində və Amerikada yaşayan nüfuzlu və məşhur alimlərimizin və ziyalılarımızın səmərəli fəliyyətinin nəticəsi kimi qəbul etmək lazımdır. GAMAC-ın təsisçilərindən biri, Edinburq Universitetinin professoru, Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin fəxri prezidenti Qulamrza Səbri Təbrizi ilə görüşərək bütün bunlara aydınlıq gətirməsi üçün onunla söhbət etdik.

(Əvvəli ötən sayda)

- Qulamrza müəllim, son zamanlar Tehran, İsfəhan, Qum, Yəzd, Şiraz, Kirman və digər universitetlərdə türk dilinin inkarı istiqamətində bir sıra uydurma elmi tədqiqatlar dərc olunub. Bu əsərlərdə açıq şəkildə bildirilir ki, türk dili dövlət, elm, siyasət, ünsiyyət dili ola bilməz. Çünki türk dili sadə bir dil olmaqla məhəlli xarakter daşıyır. Türk dilində yüksək səviyyəli bədii əsərlər yaratmaq, mədəniyyətə malik olmaq mümkün deyil...

- Fars irqçliyi, şovinizmi Quzey Azərbaycandakı uğurlardan dəhşətə gəldiyi üçün bu təbliğata üz tutub. ötənlərdən fərqli olaraq indi Quzey Azərbaycan dövləti 20 ildir öz dövlət müstəqilliyini əzmlə qoruyur. Baxmayaraq ki, Azərbaycan dövlətinin 25 faiz ərazisi erməni qəsbkarları və onların havadarları tərəfindən işağl olunub, bu dövlət öz mövcudluğunu qorumaqla yanaşı, həm də beynəlxalq aləmdə tədricən böyük nüfuz qazanmaqdadır. Bu faktlar Güney Azərbaycanda çox böyük məna daşıyır. Quzey Azərbaycana turist kimi və ya adicə ticarət üçün gələnlər buradakı milli dildə təhsilin, mədəniyyətin durumunu da görürlər.

Quzey Azərbaycanda uşaq bağçalarını, orta məktəbləri, universitetləri, televiziya və radioları, qəzet və dərgiləri, teatr və mədəniyyət ocaqlarını gördükdə güneyli soydaşlarımız bundan qürur duyurlar. İnsanların küçə və meydanlarda sərbəst şəkildə ana dilində necə şirin-şirin danışdıqlarından fərəhlənirlər. Axı dili bir, canımız və qanımız bir, qardaşımız olan Güney Azərbaycan türkləri də insani hüquqlardan istifadə etmək arzusundadırlar. Necə ola bilər ki, Quzey Azərbaycanda türk dili dövlət dili, beynəlxalq ünsiyyət vasitəsi kimi bərabərhüquqlu statusa malik ola bilir və bunu hər kəs özünün gündəlik həyat tərzində adi bir iş kimi qəbul edir, ancaq Güney Azərbaycanda insanlar adicə bir qəzet və ya dərgi nəşr etməkdən belə məhrum olunublar. İrandakı rejim isə türk dilini bütün gücü ilə utanmadan inkar edir. Ən azından Dədə Qorqud eposunu oxumaq lazımdır ki, biz türklərin ədəbiyyatı və mədəniyyəti olan dövrdə farslar hələ bilmirdilər ki, mədəniyyət və ədəbiyyat nə deməkdir. Fars ədəbiyyatının ən böyük nümayəndəsi Firdovsidir ki, o da min il öncə yaşamışdır. Min ildir İranda farslar Firdovsinin "Şahnamə" adlı cəfəngiyyatlarla dolu olan "fars şovinist və irqçi" siyasətini ortaya qoyan əsərini təbliğ etməkdən usanmırlar. Bu həmin İrandır ki, Firdovsinin "Yusif və Züleyxa" əsərini min ildir nəşr etməkdən belə qorxur. Çünki Firdovsi ömrünün son illərində yazdığı "Yusif və Züleyxa" əsərində etiraf edib ki, "Şahnamə"də "qatı fars şovinizmi" haqqında yazdığı bütün hekayətlər onun öz uydurmasıdır. Firdovsi "Yusif və Züleyxa" əsərinin birinci hissəsində belə qeyd edir: "Mən bilərəkdən qədim Hind və Babil əfsanələrini, rəvayətlərini və nağıllarını Əflatun və Ərəstunun fəlsəfi əsərləri üzərində kökləyərək, bunu pers (fars) milli kimliyi zirvəsinə qaldırmağa çalışmışam.

Halbuki bütün bunların biz farslarla heç bir ilgisi yoxdur. Bunları mən uydurmaqla biz perslərin də yüksək əxlaqlı, mədəniyyətli bir xalq olmaq iddiamızın olmasını istəmişəm. Çox təəssüf edirəm ki, "Şahnamə"ni yazmaqla mənsub olduğum xalqı daim qonşu xalqlarla düşmən mövqedə olacaqlarını görür və bunu etiraf edirəm". Bax, indi Güney Azərbaycanda güclənməkdə olan milli fikir mücadiləsinin mayası bundan ibarətdir. Biz məhz bu anlamı ümumdünya səviyyəsinə çatdırmaq üçün mübarizə aparırıq. Firdovsinin uydurma və yalanlar üzərində qurulan siyasət və ideologiyasının dəyərsizliyi min il öncə necə olubdursa, bu gün yenidən bizim millətimizin həyat tərzinə çevrilməsinə qarşıyıq. Sanki bu ideya ilə xalqmızı min il geri salmaq üçün bütün bunlar tətbiq olunur.

- Professor, Güney Azərbaycanla bağlı daha hansı problemləri dünya birliyinə çatdırmaq istəyirsiniz?

- İran rejimi ötən 31 ildə elə bir siyasət qurub ki, hətta universitet bitirən insanlarımız belə, özlərinə doğulub boya-başa çatdıqları şəhərlərdə iş yerləri tapa bilmirlər. Onlar məcbur olub İranın Kirman, İsfəhan, Mazəndaran, Tehran, Yəzd və digər fars şəhərlərinə üz tuturlar. Çünki İranda əsas sənaye müəssisələri, emal sahələri, inşaat sektoru və digər iqtisadi sahələr məhz farslara məxsus bu şəhərlərdə yerləşir. Həmin şəhərlərə gedən soydaşlarımız və onların ailələri tədricən assimilyasiyaya məruz qalırlar. Pəhləvi irticası zamanında da belə siyasət aparılıb. İranın digər regionlarından fərqli olaraq, Güney Azərbaycanda əhalinin say tərkibinə görə ali təhsilli və savadlı həkimlərin, mühəndislərin, müəllimlərin, digər ixtisas sahələri üzrə mütəxəssislərin sayı xeyli dərəcədə azdır. Güney Azərbaycanın təbii sərvətləri xammal şəklində çıxarılaraq İranın digər uzaq regionlarındakı emal müəssisələrinə göndərilir. Bununla da Güney Azərbaycanda total şəkildə işsizlik kimi ağır və üzücü problemlər yaranır. Bu da öz növbəsində əhalinin kütləvi şəkildə savadsızlığına və işsiz qalmasına səbəb olur. Güney Azərbaycan ərazilərində iri neft yataqları kəşf olunsa da, bunun istismarına dövlət səviyyəsində maneçilik törədilir. Güney Azərbaycanda qızıl, molibden, mis, alüminum, kobalt, mərmər, sink, volfram, uran və digər qiymətli yataqlar var. Bu yataqlardan qismən istifadə olunsa da, çıxarılan xammala görə Güney Azərbaycanda tələb olunan emal müəssisələrinin yaradılmasına imkan verilmir. Biz hətta şahidi olmuşuq ki, Almaniya, İngiltərə, İsveç, Hollandiya və digər dövlətlərdə yaşayan iş adamı kimi məşhur olan soydaşlarımız öz şəxsi maliyyə vəsaitlərilə Güney Azərbaycanda yatırımlar qoymaq istədikdə, dərhal Tehran hökuməti bu yatırımlara ancaq farslara aid regionlarda izazə verilə biləcəyini onlara açıq şəkildə bildirir. Heç bir siyasətə, ideologiyaya bağlı olmayan bu insanlar doğulub boya-başa çatdıqları regiondakı məşəqqətli həyat tərzinə görə ürəkləri ağrıdığı üçün ən azından əllərində olan maliyyə vəsaiti sayəsində müəyyən istehsal vasitələrinin yaradılması ilə övlad borcunu yerinə yetirmək istəyiblər. Ancaq neçə illərdir buna nail ola bilmirlər.

- Professor, bizim araşdırmalarımıza görə indiki İran adlı ərazidə fars şovinist siyasəti yüz ildir ki, modern üslubda və fərqli biçimlərdə daim inkişaf etdirilir. Siz təcrübəli bir elm xadimi olaraq bütün bunlara son qoyulmasını, Güney Azərbaycan türklərinin bir millət olaraq başqa xalqlar kimi imzalar içində öz imzasını necə təsdiq etdirə bilər?

- Yüz ildən çoxdur ki, fars şovinizmi tarixdə heç zaman olmayan bir rasizm ideologiyası həddinə çatdırılıb. Pəhləvilər irticası zamanı bu siyasət "qərbləşmək və modernləşmək" adı altında aparılırdısa, son 31 ildə bu daha çox klerikal ehkamların şərtləri səviyyəsində inkişaf etdirilib. Bu ötən yüz ildə bizlər bir millət olaraq çox şeyləri itirmişik. Dünyəvi inkişaf prosesindən xeyli geri qalmışıq. Bu yöndə müəyyən fərdlər dünyanın nüfuzlu şəxslərinə çevrilsələr də, millət olaraq bəşəri inkişaf təkamülündə iştirak etməyimiz yasaq olunub. Müasir Yaponiya, Güney Koreya, Tailand, İndoneziya kimi inkişaf etmiş dövlətlərin böyük uğurlar qazanmasında təkcə iri şirkətlər, elmi mərkəzlər deyil, bütovlükdə bu prosesdə millətin özü iştirak edir. Buna görə də elm və sənaye, millət və dövlət bəşəri inkişaf prosesində birgə iştirak edirlər. Hansı xalq, dövlət bu siyasətə üz tutursa, orada çox böyük inkişaf və rifah mövcuddur. Müasir Türkiyə dövləti dünyada sıçrayışla inkişaf edən və ən güclü potensiala malik olan regionlardan biri hesab olunur. ötən yüzilin 90-cı illərində Türkiyənin ağıllı dövlət adamları ölkənin inkişafında bütövlükdə millətin iştirak doktrinasını ortaya qoydu. Əvvəllər adicə kənd təsərrüfatı ölkəsi olan Türkiyə indi dünyada sənayeləşən və qlobal güc sahibi olan bir dövlətə çevrilib. Biz bütün bunları uzun illərdir araşdırmaqla, indi Güney Azərbaycanın malik olduğu potensialı da dəyərləndirərək proseslərin təbii yolla inkişafı strategiyasının inkişaf etdirilməsinə çalışırıq. Eyni zamanda Güney Azərbaycanın inkişafına dünyanın ehtiyacı olduğunu da inandırmaq üçün çox ciddi addımlar atmaqdayıq. BMT-yə etdiyimiz müraciətin də əsas səbəblərindən biri də bu mühüm amillə bağlıdır. Bir tərəfdən də qeyd etmək lazımdır ki, Güney Azərbaycanda milli oyanış prosesi çox sürətlə inkişaf edir. Güney Azərbaycanda xalqın əsas tələbi öz milli dilində təhsil almaq, milli-mədəni təsisatlarına sahib olmaqdır. Bu yöndə artıq möhtəşəm bir hərəkat güclənməkdədir. Bu prosesdə bizi ən çox sevindirən amil odur ki, təkcə ziyalılar, tələbələr deyil, daha çox sadə vətəndaşların da fəal şəkildə iştirak edir. Siz bir baxın Təbrizin "Traktor" futbol takımı futbol meydançasına çıxdıqda insanlar necə də böyük coşqu ilə "Bakı-Təbriz-Ankara!!! Biz hara, farslar hara!!!", "Fars-rus-erməni, hamısı türkün düşməni!!!" və digər yüzlərlə şüarlar səsləndirirlər. Futbol meydanlarında "Traktor" takımının oyunlarına Güney Azərbaycanın bütün şəhər və kəndlərindən vətənpərvər insanlar qatılaraq həmin milli şüarları səsləndirirlər.

Sanki bununla da milli düşüncə sahibləri milli bütünlük və bərabərlik sürəcində birlikdə öz etirazlarını dünyaya göstərirlər. Bu şüarları əslində hansısa bir milləti aşağılamaq üçün deyil, sadəcə milyonlarla insanların yüz ildir boğulan səsinin hayqırtısı kimi qəbul etmək lazımdır. Güney Azərbaycan türkü artıq öncələrdəki kimi zülm və işgəncələr altında yaşamaq istəmir. Hər bir millətin özünə məxsus dəyərləri olduğu kimi, Güney Azərbaycan türkləri də öz dəyərləri ilə yaşamaq istəyir. Bu gün xalqımızın apardığı milli mücadilənin hədəflərində hər hansı bir rasizm meylləri belə yoxdur. Digər millətləri aşağılamaq, onlara xor baxmaq kimi təmayüllərə rast gəlinməz. Millətimiz milli mübarizəsində ölüm saçan silahlı yolu deyil, daha çox milli məfkurə yolunu seçib. Bu da bütün dünyada ən mədəni və sivil siyasət olaraq qəbul edilir. Bu, həm də bizim milli mübarizəmizin mədəni xətt üzərində inkişaf etdiyinin təsdiqidir.

- Axı milli mücadiləyə qarşı rejim tərəfindən olduqca sərt şəkildə dirənişlər göstərilir. İnsanlar təqib olunur, zindanlara atılır, işgəncələrə məruz qalırlar.

- Bəli, öz milli haqlarını tələb edənlərimizin mübarizəsinə qarşı rejim tərəfindən sərt münasibət var. Rejim çalışır ki, insanları qorxu içində saxlasın. Səid Mətinpur kimi milli fəalımızı səkkiz il müddətinə həbs ediblər. Özü də nəyin üstündə? O, rejimdən ölkə Ana Yasasının qanunlarına uyğun olaraq ana dilində təhsil almaq hüququnun olmasını tələb etmişdir. Bizə daxil olan məlumatlara görə, insanları qorxutmaq üçün xüsusi cəza evlərində həbsdə saxlanılanların gözlərini çıxarırlar, mədələrini dəlmə-deşik edirlər. İnsanlara elə işgəncələr verilir ki, nəticədə onların daxili orqanları tamamilə sıradan çıxarılır. Elə məhbuslar var ki, həbsdən çıxdıqdan sonra ömürlük əlil durumuna düşürlər. İran rejimi unudur ki, indi dünyada tamam təcrid olunmuş dövlət siyasəti aparmaq qeyri-mümkündür. Öz milli hüququnu tələb edən, ana dilində məktəb istəyən insanlara verilən işgəncələr haqqında demək olar ki, hər gün biz dünya birliyini məlumatlandırırıq. Təbii olaraq, insan haqlarını əsas sayan beynəlxalq birliyin də belə bir siyasətə münasibəti daha kəskin xarakter almağa başlayıb.

(Ardı var)

Ənvər YUSİFOĞLU

Təzadlar.- 2011.-14-17 may.- S.7.