Ziyarətçilərinin yolunu gözləyən məzar...

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Allehverdi Bağırov haqqında yaddaşımda qalan xatirələr

Allahverdi Teymur oğlu Bağırov 1946-cı il aprelin 22-də Ağdam şəhərində anadan olmuşdur. Beş qızdan sonra doğulduğu üçün adını Allahverdi qoydular. Sonralar Allahın verdiyi bu pay təkcə ailənin yox, bütün Azərbaycan xalqına verdiyi oğul payı oldu.

Mən Allahverdi ilə 1 saylı şəhər orta məktəbində bir sinifdə oxumuşam və o illəri, həyatımın ən şərəfli illəri hesab edirəm. Birlikdə dərsdən qalmışıq, futbol oynamışıq, pampıq yığmışıq. Allahverdinin hər kəsə bənzəməyən xarakteri vardı. Gənc yaşlarından çox cəsarətli, qorxmaz, sözübütöv, haqsızlığa dözməyən adam idi. Ona görə də davakar kimi tanınırdı, hətta müəllim bir şagirdin haqqını tapdayanda ona etirazını bildirirdi. Allahverdiyə görə bizim sinif tək məktəbdə deyil, bütün Ağdamda sayılıb-seçilirdi. Biz həmişə fəxrlə, qürurla deyirdik ki, Allahverdilə bir sinifdə oxuyuruq. Dil-ədəbiyyat müəllimi Qənirə Məmmədova da hər yerdə fəxrlə deyirdi ki, mən Allahverdinin oxuduğu sinfin rəhbəriyəm. Müəllimənin üç qızı vardı. Oğlu olmadığından mehrini, məhəbbətini Allahverdiyə salmışdı. Allahverdi bütün idman növləri, xüsusilədə, futbol, yüngül atletika, voleybol ilə əvvəlcə oxuduğu 1 saylı məktəbin, sonra isə rayonun idman şərəfini qoruyurdu.

***

Onuncu sinifdə oxuyurduq. Məktəbin ikinci mərtəbəsində küncdə bir sinif otağı vardı. Orada Allahverdi bir qızla söhbət etdiyi vaxt coğrafiya fənnini tədris edən Xuduş müəllim qapını açarkən Allahverdi qızın şərəf və ləyaqətini qorumaq üçün özünü ikinci mərtəbənin pəncərəsindən atmışdı.

Allahverdidə hələ gənc yaşlarından təşkilatçılıq istedadı vardı. Hamını başına yığmağı bacarırdı. Heç vaxt "mən kimdən" deməzdi, "kim məndən" deyərdi. O, anadan lider olmaq, öndə getmək üçün doğulmuşdu. Rusiyanın bir şəhərində bir neçə il məcburi yaşamalı olarkən, hər gün idman meydançasına gedirmiş. Bütün şəhərin pərəstiş etdiyi, son dərəcə gözəl bir qız da heç kimə fikir vermədən basketbol oynayırmış. Bütün cəhdlərə baxmayaraq, Allahverdi qıza yanaşa bilmir. Qızı heyrətləndirmək üçün özünü iti axan çaya atır, onun axarına qarşı üzür. İdman meydançasında hamı bu mənzərəni heyrətlə seyr edirmiş. Allahverdi sahilə çıxanda hamı ona tərəf gəlir, ən qabaqda da o gözəl qız. O özü möcüzə olduğu üçün möcüzə yaratmağı xoşlayırdı.

Bir dəfə Ağdam futbol komandası Qazax şəhərində futbol oynayarkən ermənini meydançada vurduğu üçün bütün tamaşaçılar meydana hücum etdilər. Allahverdi bütün oyunçuları yığır qapının içinə ki, bununla mühasirəyə almasınlar. 2-3 min adama qarşı bu cür dözüm gətirirlər. Bir neçə nəfər xəsarət alır, avtobusların şüşələrini sındırırlar. Növbəti dövrədə Qazax futbolçuları Ağdama - İmarətə gələndə ağdamlı cavanlar avtobusu mühasirəyə alırlar ki, Qazaxdakı hayıfı çıxsınlar. Allahverdi yaxınlaşıb qonaq komandanın avtobusunun qapısını açıb deyir: "Xoş gəlmisiniz!" Sonra dönüb ora yığılanları sərt bir baxışla süzür. Bu o demək idi ki, dağılışın.

O, sözlə ifadə olunmayanları bəzən baxışlarıyla bildirməyi də bacarırdı. Onu yaxından tanıyanlar nə demək istədiyini üzünün ifadəsindən, baxışlarından hiss edirdilər. Allahverdi imkan verməzdi ki, qonaq gələn komandanın üzvlərinin xətirinə kimsə dəysin.

***

Allahverdinin cəsarətindən, qorxmazlığından nə qədər desən, danışmaq da olar, yazmaq da. Birdimi, beşdimi, yüzdürmü, mindirmi. 46 illik ömrünün hər günü, hər anı onu cəsarətinin, qorxmazlığının, şücaətinin ömür səlnaməsidir.

Bir dəfə zarafatla dedim: "Ali (hamı onu belə çağırardı), sən uşaq olanda yəqin hardasa meşədə olmusan, orada ac qalıb şir südü əmmisən. Yoxsa, bu qorxmazlıqda insan ola bilməz".

Əsl qeyrətli oğullar vətənin dar günündə sınağa çəkilərlər. 1988-ci ildə çörəyini yeyib, suyunu içən mənfur ermənilər gözəl Qarabağımıza namərdcəsinə göz dikdiyi gündən ilk ayağa qalxan Allahverdi və Eldar qardaşları oldular. Dövlətin xəbəri olmadan Əsgəranla Ağdam arasında keşikçi postu yaradılanda ora könüllü olaraq ilk dəfə gedən Eldar Bağırov oldu, sonra ermənilərlə həmsərhəd bütün kəndlərdə postlar yaradıldı. Yüzlərlə könüllülərin hər biri gecələr keşik çəkirdi. Bu gün hansı ağdamlını dindirsən, eyni sözü deyəcək: "Ali siyasət yolunu yox, vətən sevgisini özünə amal seçmişdi".

Elə bilirdik ki, bu münaqişə müvəqqətidir. Fikirləşirik ki, tezliklə Moskva ermənilərə yerlərini göstərəcəklər. Nə bilərdik ki, müsibətli günlərimiz qabaqdadır, başlayan münaqişə müasir silahlarla şiddətlənərək, Xocalı boyda faciə başımıza gələcək, Şuşa kimi göz bəbəyimiz, Laçın, Kəlbəcər, Ağdam kimi qeyrət qalamız yağı düşmən tərəfindən işğal ediləcək, hərəsi bir orduya əvəz oğullarımız vətən yolunda, torpaq uğrunda şəhid olacaqlar!..

1989-cu ilin sentyabr ayı idi. Allahverdi ilə oturub çay içirdik. Bizə bir nəfər yaxınlaşdı. üzünü Allahverdiyə tutub dedi: "Gizli özünümüdafiə dəstəst yaratmışıq, lakin ermənilərlə vuruşmağa patron tapa bilmirik". Allahverdi öz pulu ilə 850 ədəd patron alıb həmin adama verdi ki, təki siz kişi kimi vuruşun, nə kömək lazımdır, biz edəcəyik.

***

Qarabağ hadisələri başlayanda Allahverdi ilə Eldarın səsinə minlərlə adam səs verdi. Heç 2-3 saat keçməmiş, meydana 20 mindən artıq adam yığıldı. Ağdamda ilk batalyon yaradıldı. 790 nəfərlik milli ordu. 1991-ci il oktyabrın 4-də yaradılmış batalyona cəsur komandir Şirin Mirzəyev, Eldar Bağırov adına batalyona isə Allahverdi rəhbərlik edirdilər. çoxlu sayda uğurlu döyüş əməliyyatları keçirildi. Əsgəran neft bazası partladılanda ermənilər vahiməyə düşdülər. Halbuki Allahverdi ora üç nəfəri - Nadir Cəfərovu, Asif Məmmədovu, bir də "Qəmlo" təxəllüslü Füzulini göndərmişdi.

Allahverdinin ən böyük mərdliyi, cəsarəti Xocalı faciəsi günlərində üzə çıxdı, Qaraqaya istiqamətindən döyüşə atıldılar. Əliyalın əhalini ölümdən qurtarmaq üçün qarlı-çovğunlu günlərdə döyüşə atıldı. Ağdam 300 şəhid verib, yüzlərlə adamı xilas etdi. O günlərdə Allahverdi dağlar qartalına bənzəyirdi.

Amansızlıqla, vəhşiliklə qətlə yetirilmiş yüzlərlə insanın cəsədi məhz onun köməyi ilə düşmən əlindən alındı, itkin düşən axtarılıb tapıldı. Yüzlərlə əsir götürülmüş insan onun köməkliyilə geri alındı. Cəsədləri Ağdam məscidində kəfənə bükülüb torpağa tapşırır, əsirləri sahiblərinə təhvil verirdi. O vaxt hamı Allahverdiyə müraciət edirdi, ondan kömək istəyirdi. O, 1003 nəfəri əsirlikdən, 700-ə qədər cəsədi düşməndən xilas etdi. Bütün bunların əvəzində isə onlara 32 erməni əsiri, 40 "boyevik" meyiti verdi. Həyatını təhlükə altına qoyaraq ermənilərin içərisinə danışıqlara gedirdi və ona bu işdə silahdaşları Zahid, Elman, Əkbər köməklik edirdilər.

Bacısı Almaz xanımın dediklərindən:

- Allahverdi dörd gün idi evə gəlmirdi. Ayaq üstə güclə dayanırdı. Yüyürüb qucaqladım. üz-gözü, əlləri, paltarı qan içində idi, çətinliklə yeriyirdi. Dedi ki, qorxma, cəsədlərin qanıdır. Evə apardım, ayaqları şişdiyi üçün ayaqqabıları kəsib çıxartdım, əl-ayağını isti suya qoydum. İnildədi, dedi ki, qorxma ağrı deyil, gördüyüm müsibətlər məni inildədir. İki-üç saatdan sonra dedi ki, maşın çağır, məni aparsın. Dedim, Ali qurban olum, yat, dincəl. üzümə sərt baxıb, qəzəblə "nəə" dedi. O qəzəbli "nəə" hələ də qulaqlarımdan getmir. Yəni demək istəyirdi ki, millətin bu müsibətli günlərində necə yatım, dincəlim?!

***

İndi görəsən, erməni əsirliyindən aldığı o 1003 nəfərdən heç olmasa 10 nəfəri Allahverdini xatırlayırmı, ildə bir dəfə ona Quran oxutdururmu? çətin! Xatırlasalar, biri Xocalı soyqırımı günü telekanallarda adını çəkər. Tək bir dəfə televiziyada operator işləmiş (o da Xocalıdan deyildi) bir nəfə dedi ki, bütün Azərbaycan xalqı Allahverdi Bağırova minnətdar olmalıdır ki, o vaxt cəsədləri yığanda ermənilərlə danışıqlar aparıb, video-çəkilişə razılıq aldı". İndi dünyaya Xocalı soyqırımını sübut etmək üçün sənədlər var.

Yaxşı xatirimdədir, 1992-ci il iyun ayının 10-da Allahverdi, Söhrab, Mehman və mən Bakıdan Ağdama qayıdırdıq. Bakıdan tezdən çıxmışdıq. Ucar rayonunun ərazisində yol kənarındakı bir yeməkxanaya döndük. Allahverdinin tanışlarının yeməkxanası idi. Oturmaq istəyirdik ki, onlardan biri dedi: "Ali, xəbərin var, deyirlər, ermənilər Ağdama girib?" çay içmədən maşına oturduq. Maşını Mehman sürürdü. Allahverdi tez- tez qışqırırdı: "Mehman, bərk sür, fikirləşəcəklər ki, Allahverdi ermənilərin Ağdama girəcəyini bilirmiş, ona görə Bakıya gedib".

Çatdıq Yevlaxa. Orda soruşdu ki, Ağdamdan nə xəbər?. Dedilər, heç nə bilmirik. Bərdədə də belə. Çatdıq batalyonun yerləşdiyi Ağdam 50 saylı texniki peşə məktəbinə. Allahverdinin qapqara qaralmış sifəti açıldı. Mən orda gördüm ki, Allahverdi Ağdamı necə sevirmiş!.. Bu da Allahın qismətidir. Biz o yolu təcili gəlməliymişik. Allahverdi vətən yolunda, Ağdam uğrunda ölümə tələsirmiş, Tanrı yazısıdır, ondan qaçmaq olmaz!

Ən böyük hərbi uğuru 1992-ci il iyunun 12-də Aranzəmin, Naxçıvanik döyüşlərində oldu. O döyüşlərdə Allahverdi bütöv bir batalyonun işini görmüşdü. Naxçıvanik kəndində düşmənin bütün canlı qüvvəsi və texnikası darmadağın edilmişdi. Cavanşir Cəfərovun rotasının Əsgərana qədər gedib çıxdığını görən Tərlan Musayevin rotası Pircamal kəndindəki yüksəkliyi ələ keçirərək, Kətik kəndi ilə üzbəüz mövqe tutmuşdu. Qəbələyə lap az qalırdı. Elə bu vaxt...

Elə bu vaxt alınmış kəndlərdən Ağdama qayıtdığı yerdə, Naxçıvanik, Aranzəmin, Dəhraz, Kətik, Mirikənd əməliyyatı uğurla (cəmi 4 saat) başa çatdığı gün "UAZ-469" markalı maşın minaya toxunaraq partladı. Allahverdi sürücüsü Əmir Mirzəyevlə birlikdə şəhid oldular. Ən böyük arzusu öz əli ilə üçrəngli bayrağımızı Xankəndinə sancmaq idi.

1993-cü il fevralın 24-də Allahverdi Bağırova Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı fəxri adı verildi.

19 ildir ki, Allahverdi cismən aramızda yoxdur. Həmişə deyərdi ki, kim hara gedir-getsin, mən Ağdamda qalacağam. Doğurdanda o, torpağı çox sevdiyi üçün orda qaldı. Yaşasaydı, bu gün 65 yaşı tamam olardı. Bəs bu 17 il Ağdamsız yaşaya biləcəkdimi, arxayın nəvələrinin əlindən tutub, parklarda gəzəcəkdimi? Yaşasaydı, erməni Ağdamı işğal edə biləcəkdimi? Bunlar cavabı bəlli olmayan suallardır.

***

Həmişə deyərdi ki, ermənilər mənim meyitimin üstündən keçib Ağdama girə bilərlər. Ermənlər Allahverdinin meyitinin üçtündən keçə biləcəkdimi? Fakt budur ki, Allahverdi cismən yoxdur. Amma ruhu həmişə bizimlədir.

Qeybdən, sonsuzluqdan Allahverdinin səsi gəlir qulağıma: "Günəş kimi mənəm çıxan, ağ qanadlı şəlalə kimi mənəm axan, mənəm iki çeşmə olan, sonu gəlib dəryaya çıxan. Külək kimi əsən mənəm, gündə dəmir çarıq geyib, neçə mənzil gəzən mənəm. Sizi daim sevən mənəm, sizdən bezən, küsən mənəm. Vüsalın od köynəyində yada salın - mən də varam. Ayrılığın ağrılarında yada salın - mən də varam. Yer büdrəsə, dava görmüş bir cavanın çəliyində yada salın - mən də varam. Nəvə dartsa bir qarının ətəyindən yada salın - mən də varam".

Əsl insan odur ki, ölümündən sonra da hər yerdə olsun, yeri görünsün.

Allahverdi 46 illik ömrünü kişi kimi, mərd yaşadı. Heç kəsə əyilmədi. Müharibədə bir ordunun görə bilmədiyi işi gördü.

Əsgər kimi, döyüşçü kimi, komandir kimi, milli qəhrəman kimi, dost, qardaş kimi haqqın bütün haqlardan üstündür, Allahverdi Bağırov!

Surxay Əlibəyli

Təzadlar.- 2012.- 21 aprel.- S.15.