Bəstəkar Məmməd Cavadovun 100 illik yubileyi qeyd olundu

Mərasimdə bəstəkarın yaradıcılığından söhbət açıldı

Dekabrın 6-da Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının Üzeyir Hacıbəyli salonunda tanınmış bəstəkar, pedaqoq, məşhur “Barı Naxçıvan” mahnısının müəllifi Məmməd Cavadovun anadan olmasının (1912-2002) 100 illik yubileyi qeyd edildi. Bəstəkarlar İttifaqının təşəbbüsü ilə baş tutan yubileydə, həmçinin ““Barı Naxçıvan”ın 100 yaşlı bəstəkarı” kitabının da təqdimatı oldu

“Apostrof” nəşriyyatında çap olunan kitabın tərtibçisi və ön söz müəllifi üzeyirşünas Səadət Qarabağlı, redaktoru Vasif Quliyevdir. Kitaba bəstəkar Məmməd Cavadov haqqında Tofiq Quliyev, Süleyman Ələsgərov, Vasif Adıgözəlov və s. kimi görkəmli musiqiçilərin ürək sözləri, fotolar və bəstəkara həsr olunmuş şeirlər daxil edilib.

Tədbiri Bəstəkarlar İttifaqının məsul katibi Lalə Hüseynli açaraq Məmməd Cavadovun musiqi mədəniyyətimizə töhfələrindən danışdı. Səadət Qarabağlı Məmməd Cavadovun həyat və yaradıcılığından söz açdı: “Kitaba məhz belə bir ad seçilməsinin səbəbi var. Məmməd Cavadovun “Barı Naxçıvan” mahnısı çox zaman xalq mahnısı kimi tanınır və mən mahnının müəllifini bu adla təqdim etmək istədim. Əlbəttə, bir bəstəkar mahnısının xalq mahnısı kimi qəbul olunması onun uğurudur”.

S.Qarabağlının çıxışından məlum oldu ki, dahi Üzeyir bəy Hacıbəylinin yetirməsi olan görkəmli bəstəkar, pedaqoq, gözəl insan Məmməd Kərim oğlu Cavadov 1912-ci ildə füsunkar Qarabağın Qarabulaq (indiki Füzuli) şəhərində dünyaya gəlmişdir. O, musiqi ilhamını ilk dəfə Azərbaycanın qiymətli tacı olan qədim Şuşada alıb. M.Cavadov ibtidai təhsilini burada alandan sonra, musiqiyə böyük həvəs göstərdiyi üçün Bakıya yollanıb və 1930-cu ildə Bakı Musiqi Texnikumuna qəbul olub. Məhz burada da ilk xeyir-duanı Üzeyir bəy Hacıbəylidən alıb. Üzeyir bəydən musiqi nəzəriyyəsinin sirlərini öyrənən gənc tələbə solfecio harmoniya fənlərini dərindən mənimsəyib. Musiqi Texnikumunu əla qiymətlərlə bitirən Məmməd Cavadov Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına (indiki Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası) imtahansız qəbul edilib. Burada eyni zamanda iki fakültədə - bəstəkarlıq və nəfəsli alətlər şöbələrində təhsil alıb. Bu təhsil ocağında o, Hacı Xanməmmədov, Ədilə Hüseynzadə, Şəfiqə Axundova, Ağabacı Rzayeva, Hökümə Nəcəfova və başqaları ilə birgə oxuyub. 1932-1938-ci illərdə Ü.Hacıbəylinin təşkil etdiyi Azərbaycan xalq çalğı alətləri (notlu) orkestrində Səid Rüstəmov, Hacı Xanməmmədov və başqaları ilə bərabər işləməyə başlayıb. Bülbül, Yavər Kələntərli, Həqiqət Rzayeva və digər bu kimi sənətkarlarla maraqlı konsertlər veriblər. 1938-ci ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan incəsənəti ongünlüyündə iştirak edib.

Məmməd Cavadov 1938-1941-ci illərdə Üzeyir bəyin göndərişi ilə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının simfonik orkestrində, 1941-ci ildə Niyazi, Tofiq Quliyev və Pərviz Rüstəmbəyovun yaratdıqları ilk “Caz” orkestrində solist saksofonçu kimi çalışıb. Onlar bu orkestrlə Naxçıvanda, Qroznıda, Dilicanda, İranın Xoy şəhərində çıxış ediblər. 1943-cü ildə o, Azərbaycan Dövlət Akademik Dram Teatrında fəaliyyət göstərən simfonik orkestrə dirijor təyin olunub. Burada bir müddət işlədikdən sonra böyük sənətkar Adil İsgəndərovun məsləhəti ilə Naxçıvan Dövlət Dram Teatrına direktor və musiqi məktəbinə müəllim göndərilib. Naxçıvan teatrında M.Cavadov Üzeyir bəy Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun”, “Əsli və Kərəm” operalarına, “Arşın mal alan” operettasına dirijorluq edib.

Məmməd Cavadov 1946-cı ildə Naxçıvanda notlu xalq çalğı alətləri orkestri, caz orkestri və sazçı qızlar ansamblı təşkil edib. Həmçinin teatrda tamaşaya qoyulan əsərlərə musiqi bəstələyib. Nağı Nağıyevin İkinci dünya müharibəsindən bəhs edən “Polad” dramına yazdığı musiqi tamaşaçılar tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. 1945-ci ildə Naxçıvanda çalışdığı zaman Hüseyn Əziminin sözlərinə “Naxçıvan” (sonradan bu mahnı “Barı Naxçıvan” adı ilə məşhurlaşır) mahnısını yazıb. Bu mahnının ilk ifaçısı bəstəkarın həyat yoldaşı Zərqələm Cavadova olub. Bundan sonra İslam Səfərlinin “Bənövşə”, “Badamlı”, “Cəngi” və s. şeirlərinə musiqilər bəstələyib. Bu əsərlər Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri Üzeyir bəy Hacıbəylinin (11 fevral 1946-cı il tarixli, 2 saylı Protokol) imzası ilə təsdiq edilib. Naxçıvanın musiqi mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə Məmməd Cavadov 1944-cü ildə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Sovetinin Fəxri Fərmanına layiq görülüb.

1955-ci ildə ailə vəziyyətinə görə Məmməd Cavadov yenidən boya-başa çatdığı Füzuli şəhərinə qayıdıb. 1993-cü ilə qədər (Füzuli işğal olunana kimi) orada yaşayıb yaradıb. Əvvəlcə Füzuli şəhərindəki Pedaqoji Texnikumda nəfəsli alətlər orkestri təşkil edib və orada müəllim işləyib. 1957-ci ildə Füzulidəki Mədəniyyət evinə direktor təyin edilib. Burada o, dram dərnəyi, xalq çalğı alətləri ansamblı, 72 nəfərdən ibarət folklor ansamblı (bu ansambl müsabiqədə uğur qazandığı üçün Danimarkaya göndərilib), tikiş dərnəyi, nəfəsli alətlər orkestri, qızlardan ibarət nəfəs alətləri orkestri təşkil edib. Mədəniyyət Nazirliyinin və bilavasitə görkəmli bəstəkar Süleyman Ələsgərovun köməkliyi sayəsində Məmməd Cavadov Füzuli şəhərində musiqi məktəbi açmağa müvəffəq olub və gənc nəslin musiqi tərbiyəsinin formalaşmasında xüsusi xidmətlər göstərib. Bundan əlavə, Füzuli şəhər Mədəniyyət evində Xalq Teatrı yaradıb. Bu teatrda, eləcə də H.Q.Sarabski adına Füzuli Musiqili Dram Teatrında tamaşaya qoyulan dram və komediyalara musiqilər yazıb. Səttar Axundlunun “Nişan üzüyü”, Stefan Georgiyeskinin “Şeytan əməli” (tərcümə edəni Ağakişi Kazımovski), Mirzağa Atəşin “Qara libaslı adam”, “Baş tutmayan kələk” və s. əsərlərə musiqilər yazıb.

Məmməd müəllim Füzulidə işləməklə yanaşı, 1960-1977-ci illər arasında Üzeyir Hacıbəyov adına Ağdam Orta İxtisas Musiqi məktəbində də dərs deyib. Həm Naxçıvanda, həm də Qarabağda yetişdirdiyi tələbələrdən indi respublikamızda, həmçinin onun hüdudlarından kənarda da tanınan sənət xadimlərindən xalq artistləri Ramiz Mirişli, Nəriman Məmmədov, tarzən Ramiz Quliyev, professor Vaqif Əbülqasımov, Səadət Qarabağlı və başqaları Məmməd Cavadovun yetirməsidirlər.

1993-cü ildə Füzuli şəhəri ermənilər tərəfindən işğala məruz qaldıqdan sonra M.Cavadov ailəsi ilə birlikdə Lənkəranda məskunlaşıb, 1998-ci ilə qədər orada yaşayıb. Lənkəranda o, Musiqi Texnikumunda pedaqoji fəaliyyətlə bərabər musiqi yaradıcılığı ilə də məşğul olub. Şair Şəkər Aslanın “Bu yerlər”, “Təkcə səni”, Mirhaşım Talışlının “Lənkəran”, “Rəssam müəllim” şeirlərinə mahnılar bəstələyib. Azərbaycan Televiziya və Radio Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin qızıl fondunda onun Yalçın Rzazadə, Yaşar Səfərov, Səmayə İsmayılova, Elxan Əhədzadə və başqa müğənnilərin ifasında bir çox mahnıları, eləcə də orkestr üçün “Qarabağ lövhələri”, Üzeyir bəy Hacıbəylinin 100 illiyinə həsr olunmuş “Sülh marşı” və başqa əsərləri saxlanılır.

1998-ci ildə M.Cavadov Bakıya köçüb, Sulutəpə qəsəbəsində yaşayıb. Məmməd müəllim yaşının ahıl çağlarında Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqına üzv seçilib. 2002-ci ildə ona Prezident təqaüdü verilib.

O, gözəl bəstəkar, pedaqoq olmaqla yanaşı, həm də tələbkar, eyni zamanda mehriban ata və baba olub. Onun tərbiyə etdiyi övladlar bu gün atalarının yolu ilə gedir, musiqi və pedaqoji fəaliyyətlə məşğuldurlar. Oğlu Azər Cavadov Füzuli şəhərindəki musiqi məktəbinin müdiridir, həm də bəstəkarlıq edir. Qızları, nəvələri də musiqi müəllimləridirlər.

Sevimli bəstəkar, pedaqoq Məmməd Cavadov 2002-ci il dekabr ayının 10-da, haqq dünyasına qovuşub. Lakin onun əsərləri bu gün də qəlblərdə yaşayır.

Mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin, ziyalıların, bəstəkarın qohumlarının və media nümayəndələrinin iştirak etdiyi mərasimdə bəstəkar, pedaqoq Məmməd Cavadovun zəngin yaradıcılığından, eləcə də ərsəyə gətirdiyi əsərlərdən danışıldı. Bildirildi ki, mərhum sənətkarın özünəməxsus bəstəkarlıq dəst-xətti mahnılar, uşaqlar üçün əsərlər, fortepiano üçün pyeslər, xor və orkestr üçün əsərlər, klarnet və fortepiano üçün “Konsert”, marş və romanslarında da öz əksini tapıb.

Şairə-publisist Zeynəb Bəhmənli bəstəkar Məmməd Cavadov haqqında yazılan ilk kitabın müəllifi olduğunu diqqətə çatdırdı. O, otuz ildir Cavadovlar ailəsi ilə yaxın olduğunu bildirdi.

M.Cavadovun dörd il tələbəsi olduğunu qeyd edən xalq artisti, tarzən Ramiz Quliyev öz müəllimi haqqında xoş xatirələrini danışdı.

Çıxışçılardan sonra tədbirdə söz musiqiyə verildi. Mələk Qocayevanın ifasında bəstəkarın “Düşüncələr”, “Marş”, “Xəyal” pyesləri və məşhur mahnıları ifa olundu. Tədbirdə bəstəkarın həyat və yaradıcılığı ilə bağlı videorolik də təqdim edildi.

Sonda bəstəkarın oğlu Azər Cavadov atasına göstərilən diqqətə görə ailəsi adından tədbirin təşkilatçılarına və gələn qonaqlara öz təşəkkürünü bildirdi.

ELBAR

Təzadlar.-2012.-11 dekabr.-S.15.