Yeni poetik səs

Bu gün Azərbaycan poeziyası təlatümlü bir dövrünü yaşayır. Belə təlatümlər içərisində yaranan əsərlər mövzu cəhətdən öz rəngarəngliyi ilə diqqəti cəlb edir. Bu təlatümlər içərisində poeziyamıza yeni səsi, yeni nəfəsi ilə daxil olan şairlərdən biri də Şirin Məmmədlidir.

Şairin 2012-ci ildə “Avropa” nəşriyyatında çap olunmuş kitabı “Tarixin yaddaşı” adlanır. Kitaba “Səmimiyyətin poeziyası” adlı ön söz yazan filologiya elmləri doktoru, professor Mahmud Allahmanlı Ş.Məmmədli poeziyası haqqında dəyərli fikirlər söyləmiş və onun sənətinə yüksək qiymət verilmişdir. Kitabdakı şeirləri müəllif üç fəsildə və müxtəlif başlıqlar altında təqdim edir.

Birinci fəsil “Vətən düşünən beynimiz, sevən qəlbimiz, vuran nəbzimizdi” adlanır.

Bölməyə şairin 41 şeiri daxil edilib. Kitabda verilən ilk şeir “Tarixin yaddaşı”dır. Şeirdə müəllif tarixin dəqiq yaşını söyləyənlərə rast gəlmədiyini deyir. Ona görə ki, tarixin nə səbəbdən və hansı vaxtdan başladığını söyləmək olduqca çətindir. Müəllifə görə nə qədər araşdırma aparsaq da, yenə dəqiq tarix müəyyənləşdirmək qeyri-mümkündür.

Ş.Məmmədli şeirdə xalqımızın tarixinə nəzər salır, Azərbaycan xalqının başına gələn faciələrədən, mərd igidlərimizədən, Azərbaycan torpaqlarının erməni vəhşilərinin tapdağı altında inləməsindən, müstəqil dövlətimizin yaranmasından danışaraq fikrini sonda belə tamamlayır:

Şirin açır qəlbimi düz kəlamlar söyləyir,

Sevir öz millətini, başqasını neyləyir

Vətənin taleyindən Tanrıya gileylənir,

Yaşadır öz beynində tarixini millətin,

Ucalacaq zəfərlə bayrağı bu dövlətin

Şairin “Azərbaycan”, “Azərbaycan yurdum mənim”, “Doğma vətən”, “Anam mənim Azərbaycan”, “Kəndim mənim”, “Gürcülü”, “Zəngəzur”, “Vətən sevgis”, “Vətən dərdi”, “Vətən eşqi”, “Yaraşıqdı Qarabağa”, “Qubadlı” və başqa şeirlərində doğma vətənimizi - Azərbaycanı necə dərin məhəbbətlə sevdiyinin şahidi oluruq:

Mənim doğma vətənimsən,

Həm anam sən,həm atam sən!

Hər arzumsan,istəyimsən.

Özüm sənə olum qurban,

Azərbaycan,Azərbaycan!

Vətəni - Azərbaycanı dərin məhəbbətlə sevən şair onun torpağını, çaylarını, dağlarını, təbii gözəlliyini, bu torpaqda yetişən vüqarlı insanlarını, hər bir bölgəsini vəsf etməkdən yorulmur. Azərbaycan Şirin Məmmədli üçün müqəddəs bir məkandır. Şair hər an onu alovlu dillə tərənnüm edir. Bu, şairin qəlbində alovlanan vətən sevgisindən, vətən məhəbbətindən irəli gəlir. Ş.Məmmdəli vətənin bütün əzablarını çəkməyə hər an hazır əsgər olduğunu bəyan edir.

İşğalçı ermənilərin tapdağı altında olan torpaqlarımıza görə qovrulan şair odsuz-ocaqsız yanır. Bu faciəni şeirlərində Ş.Məmmədli özünəməxsus üsulla əks etdirib. Xocalıda xalqımızın başına gətirilən soyqırımı “Xocalı harayı”, “Xocalı naləsi”, “Xocalı” və sair şeirlərində göstərmişdir:

Yalın əllər ilə toplu, tüfəngli,

Düşmənlə üz-üzə qaldı Xocalı.

Körpədən qocaya döndü şəhidə,

Sinədən yaranı aldı Xocalı.

Şairin birinci fəslə daxil edilən şeirləri mövzu cəhətdən sanki bir-birini tamamlayır. Şeirlərdə qaldırılan məsələlər həyatdan götürülmüş, heç bir mövzunu müəllif uydurmur, həyatın özündən alır.

“Yeri göyü yaradan böyük Allahın gözəllik mənzuməsini insan övladına catdırmaq üçün peyğəmbərimiz dünyamıza təşrif gətirmişdir. Onun mənəvi rüzgarından bəşərə qalan hər örnəyə şükür. Üstümüzdən Allahın rəhməti, üzümüzdən Rəsulullahın nuru əskik olmasın” bölməsində şairin 56 şeiri və “Hikmətli beytlər” adı altında on beyti verilmişdir. Bunalardan “Tanrı möcüzəsi”, “Tanrı eşqi”, “Ulu tanrı sevgisi”, “Dünya”, “Qadın xilaskarı”, “Həzrəti Əli”, “Analar”, “Ana vətəni”, “Ata nəsihəti” və digərlərinin adını çəkmək olar. Bu şeirlər bir-birindən maraqlı və oxunaqlıdır.

“Tanrı mözüzəsi” şeirində Ş.Məmmədli hər şeyi insana bəxş edən və alanın Allah olduğu qənaətinə gəlir:

Tək qadir Allahdı göydəki olan,

Hər şeyi görəndi, biləndi Allah.

Həm taxtdan saldıran, həm də qaldıran,

İnasana qisməti verəndi Allah.

“Ulu tanrı sevgisi” şeirində isə şair insanların qəlbində həmişə Tanrı sevgisi olmasını arzulayır:

Tanrı öz hökmünü verməsə əgər,

Bağlı qapıları aça bilməzsən.

Qəlbində Tanrını yaşatsan əgər,

Uca dağları da aşıb keçərsən.

Müəllif “Dünya” şeirində gəlimli-gedimli dünya haqqında fikirlərini poetik dillə belə canlandırmışdır:

Dünya bir çay kimi axarlı olub,

Dünya bir dağ kimi baxarlı olub,

Dünya durna kimi qatarlı olub,

Əzəldən tarazdı bax belə dünya.

“Həzrəti Əli” şeirində Ş.Məmmədli Həzrət Əlinin Kəramət və qüdrətindən, Məhəmməd peyğəmbərin ən yaxını və sadiq məsləkdaşı olan Həzrət Əliyə hər şeyə görə güvəndiyini belə deyirdi:

Elmini şəhərə bənzədib özü,

Şəhərin qapısı Əlidi, deyib.

Yatan insanların açılsın gözü,

Hümməti Əliyə tapşırıb gedib.

“Analar” şerində anaların övladlarına görə canlarını fəda etdiyini, onun yolunda bütün cəfalara qatlaşdığını deyən Ş.Məmmədli fikrini belə yekunlaşdırır:

Şirin deyir: analardı tacımız!

Ana ilə bal dadır hər acımız!

Ana bizim ucalardan ucamız!

Övlad üçün qəlbdən yanar analar,

Pərvanə tək daim yanar analar.

Atalar haqqında xeyli şeirlər yazılmışdır. Ş.Məmmədli də “Ata” şeirini həmin mövzuya həsr etmişdir. Şeirdə artıq həyatda olmayan və övladı tərəfindən anılan atanı xatırlayır. Ata xəyalı oğlunun “beynindən” heç zaman silinmir. Bu baxımdan, övlad atasını hər an anır, xəyalından çıxarmır. Yuxusunda atasını görən şair deyir:

Sübh tezdən qəbrinin üstünə getdim,

Baxdım baş daşına-gözlərim doldu.

Atam beləcə ziyrət etdim,

“Quran” oxutdurdum ruhu şad oldu.

Ata şair üçün ən müqəddəs varlıq kimi yad edilir, hər an anılır.

Şair “Kamil insan” şeirində həyatı hər tərəfli dərk edən, onun bütün cəhətlərini əvvəlcədən görən müdrik insanlardan söz açır:

Kamil insan, kamiliyi çalış qoru,

Kamilliyin özü də bir gözəllikdi.

Bir gün gələr yağan yağış olar dolu,

Dolu özü, özü də bir gözəllikdi.

“Dovran dəyişib” şeirində müəllif “hər zamanın öz hökmü var” fikrinə əsaslanaraq yekun nəticəyə gələrək bildirir:

Zaman ötüb, dövran yaman dəyişib,

Söz deməyə cəsarəti alan yox.

Şir qocalıb, çaqqal leşə girişib,

Ağsaqqalı, ağbirçəyi sayan yox.

Maraqlı şeirlərdən biri də “İnsan əməyi”dir. Şeirdə şair insan əməyini yüksək qiymətləndirir və tövsiyə edir ki, yaxşıları yaddaşlardan silməyə çalışmayın:

Aşıq öz sazında havasın çalır,

Zərif o telləri çalış qırma sən.

Yaxşılar hər zaman yaddaşda qalır,

Yaddaşda olanı çalış silmə sən.

Ş.Məmmədli “Musiqi qidası” şeirində musiqinin ecaskar gücündən, “insan ruhi qidası” olmasından danışır. Musiqi insanı mənən saflaşdırır, ona gözəl duyğular bəxş edir:

Musiqi insanın ruhi qidası,

Əgər damarından düz axsa qanı.

Musiqi sevənin ölməz nidası,

Son nəfəsin verər çıxsa da canı.

İnsan taleyinin enişli-yoxuşlu olduğunu şair “Həyatın sonluğu” şeirində təbii boyalarla qələmə almışdır. Ş.Məmmədliyə görə, hər kəs taleyinin yükünü özü çəksə daha yaxşı və real olar:

Taleyin yükünü aparan olsa,

Çalış öz yükünü kiməsə vermə.

Yanında sirləri açan olarsa,

Bildiyin sirləri heç kəsə demə.

“Daş atma” şeirində müəllif başqalarının bostanına daş atan xəbis xislətli insanlardan danışır. İnsanlara pislik edən yaramazlara məsləhət görür ki, çalış heç kəsin bostanına daş atma. Sənin də bostanına daş atan tapılar:

Özgəsinin bostanına daş atma,

Daş atanın daşı dəyər başına.

Yatmış şiri yuxusundan oyatma,

Göz çıxarıb zəhər qatar aşına.

Kitaba daxil edilən üçünçü fəsil “Həyat bir möcüzə, sirli dünyada, eşqlə yaşayıb sevəsən onu” adlanır. Şairin bu bölmədə 61 şeiri cəmlənmişdir. Müxtəlif mövzuları əhatə edən bu şeirlərdə Ş.Məmmədlinin səmimi həyata baxış duyğuları, dünya, həyatı məhəbbətlə sevmək kimi hissləri özündə ehtiva edir. Şair hansı mövzunu qələmə almasından asılı olmayaraq onu daxilən yaşayır və sonra yazır. Belə bir yaradıcılıq üslubu onun şeirlərinin əsas mayəsini və qayəsini təşkil edir. Bu şeirləri bir ideya, bir amal birləşdirir - vətənə, xalqa, insanlara, həyata məhəbbət. Budur şairin amalı və arzuları:

Ömrüm xəyallarla tənha yaşayır,

Gündə neçə dəfə gözüm yaşarır,

Sevən bu ürəyim tək yük daşıyır,

Gözüm yolda qalıb, axtarır səni,

Sevgilim, gəl qayıt unutma.

Yaxud:

Bir ürəkdə iki sevgi bəslənir,

Hər ikisi eyni dillə səslənir.

Həmin səsin biri sənsən, biri mən,

İstəmirəm məndən uzaq düşəsən.

“Eşiqin”, “Unutma məni”, “Taleyin qisməti”, “Sevdalı könül”, “Yaşat məni”, “Yaralı qəlb”, “Ürəyin səsi”, “Unutmaram səni mən”, “Sevmək istəyirəm”, “Bəyaz qar”, “Sevginin yoxdu yaşı”, “Naz et” və s. şeirlərdə ülvi məhəbbətin müxtəlif anlarından danışılır. Ülvi məhəbbət, sevən ürəklərin döyüntüsü bu şeirlərin əsas motivini təşkil edir.

Üçünçü fəslin sonunda “Telli saza Telli yaman yaraşır” şeiri verilmişdir. Şeir Aşıq Telliyə həsr olunmuşdur. Tellinin məlahətli səslə oxuması, gözəl saz çalması, şeir deməsini müəllif vəsf edərək yazır:

Ədası gözəldi,özü gözəldi,

Çalğısı gözəldi,sözü gözəldi,

Cığatel demişkən gözü gözəldi.

Bir heyrana başqa heyran yaraşır,

Telli saza Telli yaman yaraşır.

Şirin Məmmədlinin “Tarixin yaddaşı” kitabına daxil edilmiş şeirləri mövzu baxımından rəngarəngliyi, təbii və poetikliyi ilə oxucuları özünə cəlb edir. Şeirlərin dili aydın, oxunaqlı və lakonikdir. Yeni poetik səs olan bu şeirlər incə qəlbin döyüntüləri kimi insanlarda xoş ovqat yaradır. Mən yeni poetik səsi ilə oxucuların ürəyini oxşayan şeirlər müəllifi Şirin Məmmədliyə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

Sabir Rüstəmoğlu,

filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru

Təzadlar.- 2012.- 29 dekabr.- S.15.