"Mənim üçün ən önəmlisi öz ölkəmin dünyada təbliğidir"

Nuridə Atəşi: "Bütün şərq dünyasının milli bayramı olan Novruz bayramının Amazonların bizə birbaşa mirası olaraq, dünya mədəni irsinə aid olan Qobustanı dünyada amazonların ilk və yeganə mağarası, zağası kimi dünyaya sübut etmək Azərbaycanın adına, əlbəttə, çox böyük şöhrət gətirər"

Almaniyada yaşayan azərbaycanlı şairə-tədqiqatçı Nuridə Atəşinin "Təzadlar"a müsahibəsi

- Nuridə xanım, bugünkü almanlar Azərbaycanı necə təsəvvür edir?

- Bu gün alman insanı Azərbaycanı cənubi Qafqazda ən böyük inkişaf edən bir ölkə kimi təsəvvür edir, eyni zamanda bütün çatışmazlıqları da görür.

- Almaniyada XIX əsrdə Azərbaycanda alman koloniyalarının yaranması haqqında da informasiyalar varmı?

- Bəli, var. Elə bu il Azərbaycanda alman mədəniyyət həftələri tədbirləri çərçivəsində bu barədə tədbirlər keçirildi. Azərbaycanda olan Almaniya səfirliyi bu barədə xeyli işlər görmüşdür. Lakin özümüzün apardığımız tədqiqatlar nəticəsində aşkar etdik ki, məhz son əsrdə Azərbaycanda çoxlu arxeoloji tapıntılar əldə edilmişdir. Maraqlı burasındadır ki, bu qiymətli tapıntılar ilk dəfə alman arxeoloqu, Xanlar koloniyasında yaşayan Jakob Hummelin adı ilə bağlıdır. Y.Hummel 1935-1938-ci illərdə Xanlar və Gəncəçay ətrafında çoxlu sayda arxeoloji qazıntılar aparmış və çoxlu dəyərli tapıntılar əldə etmişdir. 1940-cı ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutu tərəfindən nəşr edilmiş Y.Hummelin "Arxeologiya oçerkləri" kitabına akademiyanın redaksiya heyəti tərəfindən yazılmış ön sözündə deyilir: "Sbornik rabot Y.İ.Qummela əvləetsə pervım bolşım svodom arxeoloqiçeçkiy rabot v Azerbaydjane dayöhim üennıy material istorikam, izuçaöhim drevnöö istoriö Azerbaydjanskoy SSR".

Hummelin aşkara çıxardığı arxeoloji tapıntılar, təəssüflər olsun ki, indiyə qədər muzeylərin bir küncündə qalmış, kataloqlaşdırılmamış, bəziləri isə hətta Berlin muzeylərinə gəlib çıxmışdır.

Mən Y.Hummelin arxeologiyasını toplayıb ortaya çıxarmaq, ayrıca kataloq və ya sərgi yaratmaq, alman arxeoloqunun böyük əməyini əbədiləşdirmək və bu proyektə dəstək olmaq haqqında artıq Almaniyanın bir çox rəsmi orqanlarına, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasına, Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutuna məktubla müraciət etmişəm. Bu barədə isə almanlar, demək olar ki, xəbərsiz idilər.

- Siz 15 ilə yaxındır ki, Qafqaz Amazonlarını tədqiq edirsiniz. Tarixi roman yazmağı, tarixi film çəkməyi, Amazonlar Muzeyi açmaq məsələlərini qaldırırsınız. Dünyada yunan qadınları kimi qəbul olunmuş Amazonları, necə deyərlər, mifalogiyadan çıxarıb Qafqazın, Azərbaycanın tarixinə salmaq iddiasına qalxırsınız. Sizcə, Amazonlarla bağlı tədqiqatınız Azərbaycanın dünyada tanınmasına xidmət edə biləcəkmi?

- Bilirsiniz, mövzu çox maraqlıdır, yenidir. Qafqaza olan beynəlxalq maraq hazırda çox böyükdür. Dünyanın nəzərlərini bununla Azərbaycana yönəltmək mümkündür. Mənim əlimdə Amazonların Qafqazda, Azərbaycanda, xüsusilə, Qarabağda yaşadıqlarını dünyaya sübut edə biləcək minlərlə tarixi, arxeoloji, elmi faktlarım var. Bu, çox önəmli bir məsələdir. Mən Azərbaycanda Amazonlar Muzeyinin yaradılması təklifini artıq yazılı olaraq vermişəm. Amazonlar haqqında tarixi bir filmin çəkilməsi, sərgi və beynəlxalq bir elmi konfransın keçirilməsi çox zəruridir. Bütün şərq dünyasının milli bayramı olan Novruz bayramının Amazonların bizə birbaşa mirası olaraq, dünya mədəni irsinə aid olan Qobustanı dünyada amazonların ilk və yeganə mağarası, zağası kimi dünyaya sübut etmək Azərbaycanın adına, əlbəttə, çox böyük şöhrət gətirər. Bu həm də dünya turizmini Azərbaycana çəkmək baxımından ölkəyə xeyir gətirər. Bu proyektin dünya mədəniyyəti, tarixi üçün də əhəmiyyəti çox böyükdür, ona görə də mən bir çox Avropa televiziyaları, rejissorları tərəfindən çox maraqlı təkliflər alıram. Mənim üçün ən önəmlisi öz ölkəmin dünyada təbliğidir, buna görə də hələlik heç bir qərar vermirəm. Yalnız tədqiqatımı davam etdirirəm. Dünyaya çıxarılacaq filmin, əsərin məsulliyyəti də çox böyükdür.

- Sizcə, bu proyektinizi reallaşdıra biləcəksinizmi?

- Təəssüflər olsun ki, beton beyinlər hər zaman və hər yerdə var. Onlara əhəmiyyət vermək lazım deyil. Yaxşı ki, bu beton kafalar xalqın mədəniyyətində, tarixində yalnız qonaq olurlar. Mən isə ev sahibiyəm. Buna görə də ev sahibi olaraq öz məsuliyyətlərim və borclarım var xalqımın qarşısında. Və yalnız bu borclarımı, vəzifələrimi yerinə yetirməyə çalışıram. Mümkün qədər peşəkar, ciddi və əzmkar. Mənim işim yazmaqdır, gücüm çatanları təkbaşına həyata keçirirəm, çatmayanları isə yazıb qoyuram, gələcək nəsillər həyata keçirəcək, buna əminəm.

- Nuridə xanım dəyərli vaxtınızı bizə ayırıb suallarımızı cavablandırdığınıza görə sizə təşəkkürümüzü bildiririk və gələcək işlərinizdə uğurlar azru edirik.

- İnanın ki, mənə çox böyük zövq oldu sizinlə söhbətləşmək. Bütün oxucularımıza salamlarımı yetirirəm.

Elnur Eltürk

Təzadlar.- 2012.- 22 may.- S.12.