Şam, Şaməxi, Şaman dünyanın ilk ən qədim toponimləridir

Dünyanın ilkin toponimi "Şam" olmuş, bütün dünya toponimləri şəcərə adlarını buraya bağlamaqla sonda Amerikada Şamanlarda tamamlamışdır.

Toponimlər dünyasına üz tutduqda, istər-istəməz belə bir sual doğulur: dünyanın ilkin toponimii harada olmuş, öz şəcərə yollarını, adlarını haradan başlamışdır? Əgər toponimlər bir dünyadırsa, onun ilkin qapısı haradan açılmışdır? Dünya toponimşünaslığında bu sual qoyulmamışdır, ona görə də ilkin sivilizasiyanın beşiyi sual altında qalmışdır. Suriya Şamı, yoxsa Şaməxi tarixi baxımdan öndədir. Bəli, bu sualdan da açar bir sual doğulur, Nuhun üç oğlü Yafəs, Sami, Hami qardaşları nifaqla bağlı olaraq (arvadları tərəfindən) haradan üç istiqamətə istiqamət alıb səpələnmişlər? İlkin olaraq bu nöqtədən doğulan şəcərə yollarını cızmaq lazımdır, əlbəttə, təkzibedilməz əlamətləri ilə.

1) Yafəs oğlu Türk (Nuhun özünün sevçdiyi vəliəhd) üz tutdu Türkmənistan vəhdətində Türküstana.

2) Sami nəsli üz tutdu Təbrizə, Misirə və Hindistana.

3) Hami nəsli üz tutdu Dağıstandan Sibirə, sonra Alyaskaya. Qışda Berinq donanda adladılar Alyaskaya, Amerikaya.

Budur dünyanın ilkin şəcərə yolları, əks arqumentlə digər bir nöqtədən bu üç yol cızılsın. Əlbəttə, cızıla bilməz.

Qabıssan qayalarındakı yeddi min işarə və bu işarələrdən doğulan yeddi işarə sübut edir ki, Nuhun tufanı buradan başlamış, yeddi gün neçə saatdan sonra tufan qurtardıqdan sonra tufandan salamat çıxan səkkiz nəfər (Nuh, arvadı, üç oğlu və üç gəlini) sivilizasiyamızın ilk insanları olmuşlar. Daha doğrusu, bəşəriyyətin əcdadı olmuşlar. Bunlara da Muği, yəni səkkizlər demişlər. Şair Bilal Şirvaninin dili ilə desək:

Tarazlıq mərkəzin qoşa aləmdə,

Səkkizlik yaradır, damğasın vurur.

Şüurlu aləmdə başqa gu görmə?

Nuru çıraq edən bilki onundur.

Gu(y) - de, söylə, danış, deyən, söyləyə,n danışan (bax: ə.f. lüğ. səh. 303).

Bəli, bu səkkizlik dünyanın zatı olmuşdur. Bax, buradan məntiqi nəticə doğulur ki, Muğlar bəşəriyyətin əcdad qövmü (nəsli), vətəni isə Qabıssan (Qobustan) olmuşdur.

Muğ-Müğ atəşpərəst deməkdir. Zərdüşt dininə mənsub olan, yol göstərən, öndə gedən deməkdir (bax: ə.f. lüğ. səh. 405).

Udin, əslində odi (lərin) dilində səkkiz və ya səkkizlik deməkdir. Bunların maddi sübutunu isə Qabıssan qayalarında və xalça işarələrində praktik şəkildə görmək olar. Hansılardır bu işarə və rəsmlər?

1.Əyri qayıq başında günəş şəkli, ortada quş (sual olunur: hansı quşdur bu? Məntiqi təhlilini vermək şərti ilə), qayığın altında səkkiz xətt, xaç, qövs və ağac. Bu işarə tənlikləri dediklərimizə açmaları ilə tam təsdiq gətirir. Həmin bu nəsillər öz təkanını qədim Qabıssandan götürmüşdür. İbrahim dininə mənsub olmuşlar.

Zərduş (Zərdüşt)

Tarixi mənbələr Zərdüşt sözünün və ya adının mahiyyətini kölgəli şəkildə açmışlar. Zərdüştün nəyə və ya kimə mənsub olması tam açıqlanmır. Bu adı müxtəlif forma və mənalarda hallandırmışlar.

Qoca kişi, ulduza sitayiş edən, peyğəmbər və s. formalarda on cür hallandırmışlar ki, bu mahiyyət Zərdüştün həqiqi ad mahiyyətini ortaya qoymamışdır. Necə deyərlər, kompassız gəmi kimi hara istəyiblər, oraya da aparıblar. Bu baxımdan, Zərdüşt adını lüğəti terminlərlə açmağa istiqamətlənək.

Zərdüşt

Bölünən söz olub, iki hecada öz əksini tapır.

1) Zər - qızıl (ilk dəfə qızıl taxıla deyilib).

2) Zər - tarlaya toxum səpmə, səpilmə; əkmə, əkilmə. 2-ci əkilmiş, əkin.

3) Zər - 107 sm. bərabər uzunluq ölçüsü, yəni taxılın 107 sm-dən yerə səpilməsi (bax: ə.f. lüğ. səh. 215).

Düst

Düşt - xəyal mənası ilə zərə bağlanmır, əslində, bu söz düşt deyil, "duş" olmalıdır.

1) Duş - çiyin.

2) Duş - keçən gecə, dünənki gecə.

3) Duş - sağım, sağma (bax: ə.f. lüğ. səh. 158).

Sistemləşdirdikdə, duş - çiyin mənası ilə taxılın torbadan çiyindən asılmaqla əkilməsinə işarədir.

Duş - gecə, dünənki gecə işarəsi, taxılın dəmyə şəraitində gecə torpağa əkilməsinə olan işarədir.

Duş - sağım, sağma isə heyvanların axşam sağılmasına işarədir.

Beləliklə, Zərduş sivilizasiyaya bağlanan sözdür. Bu nəsil isə, yəni muğlar həm də Zərduşlardır batlantısı ilə sivilizasiyanın öndə gedənləri deməkdir: Muğlar və Zərduşlar vəhdəti. Beləliklə, Zərduşlar sivilizasiya və sivilizasiyanın varisləridirsə, bəs onların peyğəmbəri kim olmuşdur? Əlbəttə, peyğəmbərlərin imamı İbrahim.

İstər Avestada, istərsə İncildə, istərsə də Quranda Kəyana mühacir edən Zərdüst və İbrahim eyni şəxs olmuşdur. Zərdüştü, İbrahimi mühacirət etməsinə səbəbkar məhz Muğlar olmuşdur. Səbəb isə içkiyə qarşı çıxmağı olmuşdur. Hər üç kitab istər Zərdüşt adı ilə (Avesta), istərsə də İbrahim adı ilə (Quran və İncildə) arvadlarından birini, oğlanlarından birini götürüb Kəyana (Kəyan qədim Azərbaycanın şahlıq, həm də dünyanın şahənşah məkanı olmuşdur). İbrahim Saranı və İsakı məhz Qubadan kəsə yolla aparmışdır. Həcər və İsmayılı isə Qəblə (Qəbələ) və İsmayıllıda (Gərdman) qoyub getmişdir. Əlbəttə, onların təkidi ilə. Kəyanda Daranın babası gəctəb (tərs xasiyyətli deməkdir) onu qəbul etmiş, dinləmiş, sonda onun dinini qəbul etmişdir. Bundan sonra onun dini dünyaya, yəni o zamankı yeddi dövlətə və yetmiş iki xalqa qəbul etdirilmişdir. Buna görə də Zərduşlar bel kəmərini yetmiş iki ipdən ağ və qara ipdən (gecə və gündüz rəmzi kimi) toxutdurub dini ayinlərdə bellərinə bağlayardılar. İbrahim dini qəbul olunandan sonra Muğların ikinci adı Parslar adlanmışdır. Pars(ilər) - yəni zahidlər, abidlər məkanı. İlkin zahidlər və dərvişlər İbrahim dinindən doğulmuş və bu dini qapı-qapı gəzib təbliğ etmişlər. Bu xanəgahlar ilkini Hacıqabulda, Mərəzədə iki xanəgah, Qəblədə, Qubada və Şəkidə olmuşdur ki, dünya adamları bura həm ziyarətə, həm də hacılığa gəlmişlər. Muğlar və Parsilər atəşpərəstlər nəsli kimi tarixdə öz əksini tapmşlar. Bunların dili isə tat dili olmuş, xalqları isə parslar olmuşlar.

1) Parsi - Pars ölkəsi (fars).

2) Parsa - zahid, abid (bax: ə.f. lüğ. səh. 493).

Soldan-sağa yazı ilk dəfə Qabıssanda yazılmışdır.

Mixi yazıları özü də soldan-sağa yazılmışdır. Qabıssanda bunun nümunələri vardır. Əsərlərimdə şəkillərlə bunu vermişəm.

Mixi

1) Mixi - mıx şəklində, qədim pars əlifbası (fars).

2) Müxləb - caynaq, dırnaq (bax: ə.f. lüğ. səh. 390).

O zamanlar indiki farslardan əsər əlamət olmamışdır. Bunlar qarışdırıldığı üçün tarix zənci tükləri kimi qarışmaya məruz qalmışdır.

İbrahim dininin yaranması, dünyanın ilkin dini ideologiyasını meydana gətirmişdir. Hansılardır bu dini ideologiyanın maddi və mənəvi nümunələri?

1) Qabıssan qayaları və bu qayaların yeddi min işarəsi. Bu işarələr antik dünyanın tarixi tərcümeyi-halı olmuşdur. İndiyə qədər dünya alimləri bunları oxuya bilməmişdir. Oxuya bilsəydilər, tarix bu şəkildə eybəcər hala salınmazdı.

2) Xalçalar, xüsusən, Qabıssan qayaüstü işarələrinin sivill davamı olan Qabıssan xalçaları.

Xalçaların adları fikrimizi tam təsdiq edir.

1) Gəbə - Gəbr - atəşpərəst (Muğlar).

2) Sumağ - Su - tərəf (bax: ə.f. lüğ. səh.571), Mağ-Muğ-Müğ atəşpərəst (yəni Muğların kəşfi).

3) Xalça - xaliq, ça isə məkan mənasındadır. Yəni məkanın xalq yaradıcılığı Qabıssan muğlarına bağlanır.

4) Pəlas (palaz) - dərvişlərin üst paltarı, ev məmulatı mənaları ilə yenə də Muğ və Parslara bağlanır.

"Palaza bürün, elnən sürün" məsələsi ilkin olaraq məhz dərvişlərə bağlı el məsələsidir.

5) "Dədə Qadir" dastanı (Qorqud) (bax: Ş.Qabıssanlı əsərlərinə).

6) Zənd Əvəsta (ilkin od) (Avesta).

7) Muğam. Muğ - atəşpərəst, amm - kütlə, xalq, qara camaat.

Muğanə - atəşpərəstlərin, zərduşların ələmi, ağısı.

Baxın, bunlardır ilkin sivilizasiyanın maddi və mənəvi atributları. Bunlardan arxaya tarix olmayıb, bunu dünya bilsin. Müəyyən qism isə bunu bilir və gizlədir. Fikrimizi təsdiq etmək üçüq "Qurani-Kərim"ə müraciət edək.

Bəqərə 140

"Deyirsiniz ki, İbrahim, İsmail, İsak (Yəqubun nəvələri olan) əsbat yəhudi və ya xaçpərəst olublar. De: Siz daha çox bilirsiniz, yoxsa Allah? (ki onların yahudilik və xaçpərəstlikdən uzaq olduğuna şəhadət vermiş və siz bunu bilir və gizlədirsiniz)? Allah tərəifndən yanında olan (hər hansı bir şəhadət gizlədəndə daha çox zalım kim ola bilər? Allah etdiyiniz əməllərdən əsla qafil deyildir".

(Əsbat - əslində Əsbənd olmalıdır) Əsbənd - yersiz özünü ortaya atana deyilir (bax: ə.f. lüğ. səh. 194).

Hədid 26

"Həqiqətən biz Nuhu və İbrahimi göndərdik və peyğəmbərlik (məqamını) və (səmavi) kitabı o ikisinin nəslində qoyduq. Beləliklə, onların bəziləri doğru yola düşdülər, çoxu isə itaətsiz idilər".

(Sual olunur: haradadır bu kitab, harada axtaraq bu kitabı?)

Təbii ki, bu kitab Avesta adlanan Zənd-Əvəstadır, yəni ilkin od(lar) mənasında. Bu kitabın digər bir adı, Pəhləvi dilinə tərcüməsi olan Pazənddir.

Pazənd - atəşpərəstlərin müqəddəs kitabı olan "Zend-Avesta"nın bir adı (bax: ə.f. lüğ. səh.494).

(Fikir verin subyektiv təhrifə. Zənd-Əvəsta kobud şəkildə Zend-Avesta kimi yazılır. Zənd sözü Avestaya deyil, məhz Əvəstaya bağalınır) Bu kitab bütpərəstlik dövründə deyil, təkallahlığa keçidlə ilkin dinin, ilkin ideologiya nümunəsidir. Dünyanın da ilkin dini İbrahimin dini olmuşdur. Zənd-Əvəsta Azərbeycanın (Azərbaycanın yox), onun xalqına məxsus kitabı olmuş, beşiyi Qabıssan olmuşdur.

Bəqərə 142

"Tezliklə səfeh insanlar deyəcəklər: "Onlar (müsəlmanları üz tutduqları qiblədən (Beytülmüqəddəsdən Kəbəyə tərəf) nə döndərdi?"

De: "Şərq və Qərb Allahındır, istədiyi şəxsi (bəşər cəmiyyətinin xeyrinə olan) doğru hidayət". "Bir Qüdsə üz tutmaq məsləhət idi. Ondan sonra isə Kəbəyə üz tutmaq məsləhətdir".

Bəli, bu ayə İbrahimin dininə işarə etməklə fikrimizə bir daha təsdiq gətirir. Deməli, müsəlmanların iki qibləyə namaz qılmağı tarixi baxımdan olmuşdur. Qədim Kəbə olmuş, özünün həqiqi adı ilə.

1) Beytülətiq - qədim ev, Kəbəyə verilən ad.

2) Beytülhəzan - hüzn evi. Yəqub peyğəmbərin öz oğlu Yusif peyğəmbərin həsrəti ilə qapılıb yaşadığı ev.

3) Büytüllah - Alalhın evi (Kəbə və Məkkəyə verilən ad).

4) Beytülmüqəddəs - (müqəddəs ev) (Qüds Yerusəlim) şəhərinə verilən ad.

5) Beytülhəram - Məkkəyə (Kəbəyə) verilən ad (bax: ə.f. lüğ. səh.39).

Kəbə cədvəli bunlardır. Hər birinin ayrı-ayrılıqda öz tarixi və tarixi məkanları olmuşdur. Bunları qarışdırmaq nə dərəcədə düzgündür? İbrahim p.ə. məhz Beytüllətiqdən, yəni qədim Kəbədən Kəyana (Kənan) getmişdir. Zənd-Əvəsta İncil və "Qurani-Kərim"dəki işarələrə görə, İbrahimin dini məkanı Girdman deyil, Gərdman olmuşdur.

1) Gərd - toz, torpaq, dərd, hüzn, ələm.

2) Gərd - gəzən, dolanan (fələk).

3) Gərd(un) - dolanan, dönən; fələk, tale, məcmu, göy (bax: ə.f. lüğ. səh. 299).

Udin məbədinin (kilsə) giriş qapısında nəfis lövhədə təhrif olunmuş formada (kobud şəkildə) "Godari" yazılıb. Heç kim diqqət yetirməyib ki, bu ad kobud və savadsız şəkildə təhrif olunub. Əslində bu ad Godari deyil, Gərdari olmalıdır (yəni qədim arilərin hüzn, ələm evi).

(Davamı var)

Bakı İdarəetmə və Texnologiya Kollecinin tarix-fəlsəfə müəllimi,

"Qızıl qələm" və Avropa Nəşr Mətbuat Evinin "Qızıl medal" mükafatçısı

P.S.

Ş.Qabıssanlının toponimlərlə bağlı yazılarını qəzetimizin həftənin ikinci və üçüncü günləri satışa çıxan saylarında oxuya bilərsiniz.

Şakir Qabıssanlı

Təzadlar.- 2012.- 8 may.- S.13.