Bəxtiyar Vahabzadə xatırlanarkən
Tanınmış şair Yusif Nəğməkar türk dünyasının böyük sənətkarı, milli istiqlalımızın yorulmaz carçısı xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə haqqında iri həcmli “BƏXTİYAR” poeması yazmışdır. Hazırda həmin əsər “Yazıçı” nəşriyyatında nəfis tərtibat və böyük tirajla çap olunur. Bu, Azərbaycanın mütəfəkkir şairi haqqında ilk bədii əsərdir. Fevralın 13-ü B.Vahabzadənin anım günüdür. Bu ərəfədə həmin əsərdən bəzi parçaları ixtisarla oxucularımıza təqdim edirik.
Azərbaycanın ünlü istiqlal şairi, böyük mütəfəkkir, ustad Bəxtiyar Vahabzadənin unudulmaz xatirəsinə
Yaşamaq yanmaqdır, yanasan gərək,
Həyatın mənası yalnız ondadır.
Şam əgər yanmırsa, yaşamır demək,
Onun da həyatı yanmağındadır.
B.Vahabzadə
BƏXTİYAR
(Poema)
(Əvvəli ötən saylarda)
Şair düşünür...
Yurdunun dərdini salıb eyninə,
Bəxtiyar düşünür, düşünür yenə:
Dağlıq Qarabağı işğal etdilər,-
Bu şəri
söyləmək asan deyil ki!
Əsil həqiqəti
kar, lal etdilər -
Bu
körük erməni basan deyil ki!..
Bu
işin baisi - bir qəzəb əli,
Əvvəli
məlumun görünmür sonu...
Millət
şairini sarsıdır xeyli
SSRİ
riyası, sovet qanunu...
Bəxtiyar
düşünür bir loğman kimi,
O
çarə axtarır - qana qan kimi:
Qəribə
zamanda yaşadıq, oğul,
Bilmədik maskayla üzün fərqini.
Vallah,
seçilmədi hiylədən ağıl,
Bilmədik əyriylə düzün fərqini.
Yaşadıq
birtəhər, yazdıq birtəhər,
Zaman bizim üçün müstəbid oldu.
Dil -
açar olmadı, ağla gələnlər
Dildə kilidləndi, dil - kilid oldu.
Ağlın
dediyini demədi dillər,
Bizi
bağışlasın gələn nəsillər
İzlədi
hamını qorxu, təhlükə
Haqqın, ədalətin öldü anası.
Oldu başdan-başa o boyda ölkə
Məhkum millətlərin həbsxanası.
“Bərabər
olmalı - dedilər - hamı”,
Yasa döndərdilər toyu, bayramı.
Bərabər
tutuldu od-alov suya -
Yaxşılar yamana, oğru doğruya.
Hər şey alt-üst
oldu, qarışdı aləm,
Bağının barını el dərəmmədi.
Varlını
yoxsula döndərən qələm
Yoxsulu varlıya döndərəmmədi.
Hər
şey öz əksiylə yerbəyer oldu,
Hamı bir-birinə bərabər oldu.
Bəzən
sındırılan, şəxsiyyətimiz,
Mənlik sürgün oldu, yad oldu bizə.
Nə
simamız qaldı, nə sifətimiz,
Hamımız bənzədik bir-birimizə.
Yalan
zurnasına oynadı ölkə,
Yalan əqidəyə mərama döndü.
Sinəmiz
altında ürək yerinə
Yalan dilə gəldi, yalan döyündü.
Halal
torpağa da yalan əkdilər,
Yalan əkilmişdi, yalan dərildi.
Dünyaya
dəmirdən pərdə çəkdilər,
Millət əsarəti səadət bildi.
Qaranın
üzündə bəzən ağ ləkə!
Vaxtın ələyində hər şey ələndi.
Qəribə
aləmdir, qalib bir ölkə
Məğlub etdiyinə əl çalır indi.
Azadlıq,
səadət haqqımdır mənim,
Allah çox görməsin bu haqqı bizə.
İstiqlal
yolunda qurbanlar verib
Axır yetişmişik istəyimizə.
İplər
qırılsa da, bilmirəm hələ
İpin ucundakı o
qarmaq nədir.
Uzaqdan
qurulur bizə min tələ,
Şeytanın barmağı evimizdədir.
Ey
xırda millətlər, ayıq olun siz
Hələ çalxalanır bulanıq dəniz.
Verdiyi vədini
tez unudan var,
Bulanıq sularda balıq tutan var.
Girib
qılığına, alıb könlünü
Saçı
sığallayıb başı vuran var,
Atı torbasıyla vuruşduran var.
Xırda
millətləri “ayır, buyurla”
Bir-birinin üstə salışdıran var.
Odlu
nöqtələrdə səngiyən odu
Püfləyib təzədən alışdıran var.
Çıxsa
da əlindən xalqlar, ölkələr,
Ölməyib o iblis, o Şeytan hələ.
Hələ
ümid verir ona bəlkələr,
Düşməyib amirlik taxtından hələ.
Üç
yüz il dünyaya qan udduran taxt
Çürüyüb, sahibi inana bilmir.
Ondan
üz döndərib bu dövran, bu vaxt
Bu böyük gerçəyi o qana bilmir.
Həqiqət,
ədalət məhkəməsinə
Qol çəkir, qolundan utana bilmir.
Tərgitmək
istəmir köhnə
vərdişi,
Anlaya bilmir ki, qırılıb dişi.
Kiçik
balıqları üyüdə bilməz,
Daha
köhnə yolla o, gedə bilməz,
Yoğrulub
İblisin mayası kindən,
İblis ləzzət alır öz pisliyindən.
Ölüm
anında da əl çəkən deyil,
Onlar vərdişindən - iblisliyindən.
İndi
ki, belədir...
Nə deyim artıq?!
Budur
durumumuz, budur halımız;
Bizi məhv
eləyər arxayınçılıq,
Əgər
qorunmazsa istiqlalımız!
Ruh
işığı
Şair
eldən gedir, ellər, ağlayın!
Sel olub
çağlamaq gəlir eynimə...
Azər, İsfəndiyar, bir əl saxlayın.
Qaldıraq tabutu mənim çiynimə.
Dalğalı
saçının bircə tükünün
Gümüş cəngisində süngüləşərəm.
Onu
çiynimdəki sənət yükünün
Üstünə götürüb yüngülləşərəm.
Mərdin
tabutuna mərd girməyənin
Ürəyi, nəfəsi diri bilinməz.
Ustada
çiynində yer verməyənin
Heç
ayaq altda da yeri bilinməz...
Görənlər
bu köçə çəkər çox həsəd,
Hər kəsin içindən bir haray qopar.
Vətənin
dərdiylə yüklənən cəsəd,
Millətin
çiynində dirilik tapar!..
Qəlbimiz nisgildən yanıb talana.
Ruhumuz, təbimiz darda görünür.
Haqqı
çiynimizdə böyük olana
Haqq üçün çiynimiz xırda
görünür.
Məsləki
yuxuya bürünməyənin,
Əbədi
yuxusu yandırıb-yaxar...
Yoxluğu
gözümdə görünməyənin
Varlığı
çiynimdən gözümə baxar!
Həsrət
dodağıyla gərək içilə,
Bəbəyimdə bu yaş bulağım indi.
Səsini
uzaqdan eşitsəm belə,
Çiynimdən
eşitmir qulağım indi...
İndi
heç nə dinləyib,
Heç nə duya bilmirəm.
Bu
ölüm nidasının
”əlvida”
xitabına
bir
an uya bilmirəm.
Karvan əyləmək
hədər;
Əl etməyim çətindir.
Eşidilməyim
qədər
Eşitməyim
çətindir...
Aləm
sükut içində,
Qəlb ayrıdır odundan.
Heç
nə eşitmək olmur
Sükutun fəryadından.
Karvansa
öz yolunda;
Şairin
son karvanı...
Onun ən
kövrək şeiri,
Ən dərin sözü
hanı?!
Tezcə tapıb gətirin.
Gətirməyin nəzərə.
Şair
torpaqda yatar,
Sözü sığmaz məzara.
Şairi
nəzər tutur-
tale
budur yazara...
Şairin
son karvanı
Keçir Xiyabanlardan,
Yollardan, dalanlardan.
Qol
açır Universitet
Ona bir ana kimi.
Danışa
bilmir heç kəs
Sözünü
sona kimi...
Vida mərasimində
Çağlamayan könül yox.
Ağı deməyən dil yox.
Mühazirə
zalları
Qəribsəyir elə bil.
Salonlar
insan kimi
Qara geyir elə bil.
Sarı
simtək çəkilir
Duyğularım tarıma.
Şairin
səsi gəlir
Bu dəm
qulaqlarıma:
“Yaşarkən
həyatı sevirəm, nə qəm,
Öləndə
ölümlə sevişəcəyəm!..
Bu da
ölümə sevgi,
Bu da
sevgiyə ölüm...
Yox,
ölümsüz axışır
Sevgidən gələn elim.
Bu da On üç fevralın
Yaddaşını
göynədən
Ünvan
- Fəxri Xiyaban.
Sanki
ağır buludlar
Üfiqdən aralanır.
Gözlərimdə
gündüzün
Gün üzü qaralanır.
Burda
qışın nəfəsi
Qarışır yaz çağına.
Torpağın
divanəsi
Qovuşur torpağına.
Ölüm-sirr
olayların
olmazın incəsidir.
Ancaq bu
ölüm deyil,
Bir həyat
öncəsidir!..
Ürəklər
çırpınsa da
Alışıb
yana-yana,
Dəfn
olunan cismdir,
Can
qovuşub cahana.
Vidaya gələn
axın
Yurdun
çinarları tək
Sıx sırada dayanır.
Qızılgül
yağışında
Məzar od tutub yanır.
Torpaq
qabardır sanki
qəbri-sinə dağını.
İsladır
göz yaşları
məzarın torpağını.
Yan-yana
duranlar da
Sükuta
üz tutaraq
səsə, ünə yanaşmır.
Sözün
ziyarətində
heyrətdən dili bağlı
izdiham
söz danışmır.
Odlara
tutuşurkən
Közərib sönmək çətin.
Söz əhli
sussa belə,
Önündə
dinmək çətin...
Birdən
sükut köçündə
bu
susqunluq içində
atəş dəyən buz kimi
açılır eşqin dili;
özündə güc toplayıb,
məftun
qəlbin hökmüylə
dinir
Asif Mərzili:
- Rahat
uyu, ey ustad!
Ey hər
zaman narahat!..
Ömrünün
işığında
zülmətin qaranlığı
ömür sürə bilmədi.
Heç kim səni dünyada
rahat
görə bilmədi!..
bir
vaxtlar belə yazdın:
“mən haqq-hesab istəyirəm
Gecələr gündüzümdən.
Narahatam,
narazıyam
ömrüm boyu özümdən...”
Sənin
narahatlığın
qəlbimizi çulğayır.
bu
gün sənin şeirinlə
ellər
səni ağlayır...
qəhər boğur Asifi,
səsi
titrəyir müdam.
Gəlir
gözü önünə
Bir dəstə
doğma adam,
Onların
arasında
Şairlə
alim qoşa -
Bəxtiyarla
Xudunun
Söhbəti
bir tamaşa!
Alim
xalılardakı
Sehirli ilmələrdə
Şeirin
dilini açır,
Şairin
baxışları
Ziya tutub, nur saçır.
Alim Xudu
inamla
quş
dilindən danışır...
Şairin
heyranlığı
Kükrəyir,
aşıb-daşır...
Bu duyum
birliyini
Yaşatdı
aylar, illər...
Onların
dostluğunu
Alqışlayır
aqillər!..
Diksinib xəyalından
Bir də titrəyir Asif.
Hayqıran
kədərilə
sınıb, yarımçıq qalan
sözünü deyir Asif:
-bu
torpağı bizlərə
tapşırardın hər an sən...
bizsə
səni torpağa
tapşırırıq bu gündən...
torpaq-ana,
sən-övlad;
ana-oğul birləşir.
Səni
bu ana torpaq
Qucub, bəxtəvərləşir!..
Şair əbədiləşir,
Torpaq da
tarixləşir!..
Deyərdin
babaların
ruhu
qorunmalıdır.
Sevinci, qələbəsi,
Ahı
qorunmalıdır...
Şeirə
keşik gərəkdir,
Sözə mizan-tərəzi.
Söz də
torpaq kimidir,
Götürməz
hər qərəzi...
Hər kəlamın
nəsihət,
Müqəddəs bir vəsiyyət.
Ey
ölümsüz narahat,
Rahat uyu,
ey ustad!..
Sonra pərişan
hallı,
Həm
nisgilli, xəyallı
Sənət
xəzinəsinə
bələd Misir müəllim
silib nəmli
gözünü
deyir
ürək sözünü:
- Eldən
getdi bəxtiyar,
Bu elimiz itirdi.
İldən
getdi nur, bahar,
Bu ilimiz itirdi.
Düşməzdi
dilimizdən,
Bu dilimiz itirdi.
Torpaqla
görüşdü o,
Bir nəsildən
ayrıldı,
O nəslimiz
itirdi,
Söz
bağı uralandı,
Şeirimiz
yaralandı,
Təhsilimiz
itirdi...
Seyrəldi
saf incimiz,
Nazildi
güvəncimiz,
Gözdən qaçdı röyamız.
Söz
köhləni büdrədi,
Sındı könül ziyamız.
Hikmət
açarımızı
son
qapı açmaq üçün
son mənzilə
ötürdük.
Kim bilir,nə çəkirik,
Kim bilir, nə itirdik!..
Çox ağırdı yaramız.
Səbr
etməkdi çaramız,
Gəlir
xəbər-ətərsiz
Ölüm-o qara pərdə.
Çəkilir
nur üzünə;
Dözməliyik bu dərdə.
Onsuz da
itirilən
nədir
- bu torpaq bilir.
Onun torpaq
eşqini
Tanrı
bilir, Haqq bilir!..
Fəqət
ustadımızı
İtirməyimiz çətin.
Qəddi əyilə
bilməz
Bəxtiyarlı
millətin!..
Nazirin bu
sözləri
sanki
yetişdi dada;
İzdiham
sükutunda
Təkrarlandı
bu nida:
Şair,
heç zaman ölməz
Sənin
qayən, illətin,
Qəddi əyilə
bilməz
Bəxtiyarlı
millətin!
Son ün
Bir
ömür düşünüb mətləb anlatdı,
İdrakdan mərama gəldi Bəxtiyar.
Öncə
öz nəfsini sıxıb ağlatdı,
Sonra göz yaşına güldü Bəxtiyar...
Qeyrət
cizgiləri nurlu üzündə,
Ağ günlər işığı qara gözündə.
O qədər
yanıb ki, fikir közündə
Sönməz atəş cəmi-küllüdür Bəxtiyar.
Məğrur
qalxanıdır zülmün, zillətin,
Zati-Alisidir zirvə illətin.
Yüz
illər boyunca qədim millətin
Qəlbində tapdığı ləldir Bəxtiyar.
Uçuş
meydanıdır sənət aləmi,
Qanadlı xəyalmı, dərdmi, naləmi?!
Allahın əlindən alıb qələmi
Allah eşqi yazan əldir Bəxtiyar.
Solmayan
“Gülüstan”, “Şəbi-hicran”lar,
“Qiymət”,
“Atılmışlar”,
“Etiraf” anlar;
“Şəhidlər”
- haqq yolda tökülən qanlar;
Ruhu qandan bitən güldür, Bəxtiyar.
Göytürk
Səməndəri, məslək qanında,
Turan zirvələnər
zirvə sanında.
Qartal xəritəmin
yurd dəhanında
Azərbaycan adlı dildir Bəxtiyar.
Ən son
ün
Bu
xalqı oyatmağa
Şeirin olub-xalq bilir.
Bu sənət
aləmində
yerin
olub - xalq bilir.
Millət
qalxanda qalxdın,
Millət
dolanda doldun,
Dilək
açanda açdın,
Millət
solanda soldun.
Millət dərdini çəkdin.
Millətçi şair oldun.
Sən nəyi
söylədinsə
hər
vaxt düzünü dedin.
Xalqın
övladı kimi
Xalqın
sözünü dedin.
Öyrəndin
babalardan,
Öyrəndin dədələrdən.
Sən məsləkin
yolunda
Qorxmadın
qorxulardan,
Tənədən,
hədələrdən...
Şüarın
belə oldu:
Seçək yaxşını pisdən.
Ağrılı
nəyimiz var
dedin Ali
məclisdən.
İnadınla
dəyişdin
Çox adların adını.
Çıxardın
doğma dildən
Fikrin, sözün yadını.
Belə
olur qeyrətlə
birləşəndə istedad,
Bu gün
görünməkdədir
Sənin
yerin, ay ustad...
Sən
dedin: dərd bilməkçün
Dərdin
altına gir, çək...
Bu
boşluğu sabah da
görəcəyimiz gerçək...
Razı
qala bilmədin
Ömrün boyu özündən.
Xalqınsa
razı qaldı
Sənin müdrik sözündən.
Övladı
olduğun xalq
Müstəqil
olmasaydı,
Qəlbiqan
olacaqdın,
Sən
şair olmasaydın,
Qəhrəman olacaqdın.
Cəsur ola bilməyir
Şeir yazan hər şair.
Sənsə
şair doğuldun
Məğrur, igid, ər şair.
Ad var,
xalq yaddaşında
Bir an da yaşamayır.
Xalq
şairi də var ki,
Xalq ruhu
daşımayır...
Sənsə
xalqın nəfəsi,
Ruhu, qanı, canıydın.
Yurdumun Bəxtiyarı,
Xalqın tərcümanıydın.
Mənəm
- mənəm deyərək
Heç
döşünə döymədin,
Başını
uca tutub,
Hər
başa baş əymədin...
Bir əlin
öz işində,
Bir əlin
eldə idi...
El-oba da həmişə
Dərdini
sənə dedi.
Əl
uzatdın əlsizə,
Dilmanc oldun dilsizə.
Könlündən
od payladın
Çox
könlü könülsüzə...
Sən
yandıran yananlar,
Sən
qandıran qananlar
Oyandı
oyananlar -
Özünü
dərk edənlər,
Öz
kökünü ananlar...
Səni
itirmək ağır,
Tapmaq da
ondan çətin!
İtirib,
tapmamağı-
Müsibəti
millətin!..
***
Gərək
daha elliklənə
İndi bu el Bəxtiyarsız.
Təki
yaxşıya diklənə
Dikələn
yol Bəxtiyarsız!..
Uzana qeyrət
boyunda,
Qıvrıla mərdlik soyunda...
Yurdun
odunda, suyunda
Əriyə
lil Bəxtiyarsız.
Dil naminə
cürət dedi,
Keçmişinə
hörmət dedi...
Bəxtiyara
rəhmət dedi
Bu Ana dil, Bəxtiyarsız.
Becərib
idrak zəmini,
Yaşat
hikmət aləmini,
Ürəyin
sarı simini
Ürəklə
çal Bəxtiyarsız...
Bulud kimi
dolan xalqım,
Hər haqqa yar olan xalqım.
Bəxtiyarsız qalan xalqım,
Bəxtiyar ol, Bəxtiyarsız!..
2009-2014-cü illər,
Bakı
Yusif Nəğməkar
Təzadlar.-
2014.- 18 fevral.- S.4;11.