Söz adamı Məmməd İlqarla bir gün

Məmməd İlqar: “Şair də 60 yaşdan sonra şeir yazarmı?”

(Bu yazını xəstəliyə qalib gələndən sonra sağlamlığını yavas-yavaş bərpa edən şairin evindən reportaj adlandırmaq, bəlkə də daha doğru olardı...)

...Şairlərin indiki “defisit” vaxtında eşitdik ki, dəyərli şairimiz, ağır taxtalı söz ustadı Məmməd İlqar beyin insultu keçirib. Mütəxəssislərin söylədiyinə görə beyin insultu iki cür olur. Biri beyinə qan sızma, o biri isə, beyinə qanın işləməməsidir. İkinci variantda, səhhətində ciddi problemlər yaratmaqla yanaşı, xəstənin beynində yaddaş pozğunluğu da əmələ gəlir. Ünlü şairimiz Məmməd İlqarı məhz ikinci xəstəlik haqlamışdı. Bu səbəbdən həkimlər müalicə dövründə şairin effektli müalicəsi baxımından, onu narahat etməmək, həyacanlandırmamaq üçün, hətta ən yaxınları ilə belə görüşlərə məhdudiyyət qoymuşdular. Ancaq buna baxmayaraq, yaxın dostum, şairin bacısı oğlu Rasimdən və oğlu Babəkdən Məmməd İlqar barədə mütəmadi məlumatlar alırdım. Onu da öyrənmişdim ki, Şairin məşhur “...Sən gülün üstündə arıya bir bax, Gör gülün nazını nə gözəl çəkir...” təcnisində dediyi kimi, oğlu Babək də xəstəliyinin böhranlı anlarında atasının başına pərvanə tək fırlanaraq, onun bütün nazını, qayğısını yoruldum- demədən çəkib.

İndi şükürlər olsun, çətinliklər arxada qalıb. Yaranmış cüzi yaddaş zəifliyi də aparılan intensiv müalicələr nəticəsində artıq aradan qalxmaqdadır.

Odur ki, şairlə çoxdan arzuladığım görüşə yollandım. Məmməd İlqara tez-tez baş çəkən, maraqlı söhbətləri ilə onu darıxmağa qoymayan gənc həmyerlisi və həmkarımız Həmid Ormanlı da mənimlə birlikdə şairin görüşünə gəlmişdi. Sumqayıtdakı evinin həyətində, təzəcə qızarmağa başlamış albalı, yetişmiş ağ və qara tut ağaclarının əhatəsində gözəl bir görüşümüz alındı. Artıq bir balaca yaddaş zəifliyi olmasa, sanarsan ki, Məmməd İlqar elə əvvəlki duzlu-məzəli, sözlü-söhbətli Məmməd İlqardır. Düzü əvvəldən qərara gəlmişdim ki, şairi yormamaq üçün yazını müsahibə janrında hazırlamayacağam. İstədim hər şey təbii olsun. Ona görə də Məmməd İlqarın ömür-gün yoldaşı, xəstə vaxtlarında bir an da olsa, yanından çəkilməyən Fatma xanım birinci çayı gətirən andan diktafonu işə salıb, stolun üsyünə qoydum. Bununla da diktafonun varlığını unudub, çay və yemək süfrəsi arxasında Məmməd İlqar, oğlu Babək, həmkarımız Həmid Ormanlı ilə birlikdə müxtəlif mövzularda çox maraqlı, yadda qalan söhbətlər edərək, deyib, güldük. Bəli, həmin gün ömrə yazılan mənalı günlərdən biri oldu. İnanıram ki, yemək-içmək süfrəsi arxasında şairlə olan söhbətimiz həm Məmməd İlqarı, həm də bütün poeziya sevərlərin ürəyincə olacaq.

-Məmməd müəllim, xoş gördük. Bəs mən eşitmişdim xəstələnmisən, amma görürəm, maşallah, elə əvvəlki Məmməd İlqarsan, nə var, nə yox?

- Canın sağ olsun, çox sağ ol, yaxşıyam.

Həyətdə qoyulmuş stolun arxasında yerbəyer olarkən yaranan sükutu şair pozdu:

-Ayə, nə var, nə yox, niyə danışmırsınız?

- Məmməd müəllim, indi danışacağıq, özü də nə qədər desən... Sən hələ de görüm, özünü necə hiss edirsən?

- Mən özümü “vışşı” hiss edirəm.

- Bax bu, mənim xoşuma gəldi, afərin. Deyirlər xəstədir, əşi, belə də xəstə olar?

- Olanda olur...

Həmkarımız Həmid Ormanlı söhbətə qoşulur:

- Üç nəfər xəstə var. Xəstə Qasım, xəstə Bayraməli...

Məmməd müəllim onun sözünü kəsir:

- Biri də xəstə Məmməd...

H.Ormanlı:

- Yox, xəstə Dəmirçioğlu.

E.Məmmədli:

- Rəssam Məmməd Dəmirçioğlunumu deyirsən?

H.Ormanlı:

- Hə, onu deyirəm. Məmməd əmi bir təcnisinin axırında “xəstə Dəmirçioğlu, onu arı göndər”- deyərək müraciət edib, onu nəzərdə tuturam. Məmməd əmi şükür allaha, lap yaxşıdır.

E.Məmmədli:

- Məmməd müəllim, yaradıcılığın nə yerdədir? Təzə nəsə yaza bilirsənmi?

- Nə bilim, olanda olur, olmayanda olmur.

- Sənin şeirlərindən bəzi məclislərdə, müəyyən dairələrdə əzbər söyləyirəm və hamınin çox xoşuna gəlir. Yadındadırmı, əvvəllər tez-tez müxtəlif məclislərdə olurduq və orada mən çox sevdiyim Məmməd Arazdan, Məmməd İsmayıldan, Söhrab Tahirdən şrirlər deyərdim. O zaman məndən soruşardılar ki, bəs Məmməd İlqardan niyə demirsən? Cavab verərdim ki, Məmməd İlqar nə vaxt öz kitabını avtoqrafla mənə versə, onun da şeirlərindən söyləyəcəyəm. Bu tənqiddən nəticə çıxarıb, növbəti tədbirlərin birində “Quzey qönçəsi” kitabını mənə verdin.

- Vermişəmmi sənə o kitabdan?

- Bəli!

- Hə, nə yaxşı, canın sağ olsun sənin.

-İndi yeri gələndə o kitabdan həm lirik şeir, təcnis, həm də digər ictimai əhəmiyyət kəsb edən şeirlərindən çox həvəslə söyləyirəm. Elə indi yol gələndə oğlun Babəkə, həmkarım Həmidə həmin şeirlərdən maşında söyləmişəm.

- Çox sağ ol, çox sağ ol!

Oğlu Babəkə üz tutur:

- “Quzey qönçəsi” ikinci kitabdır, eləmi?

Babək:

- Bəli, ata! “Qaratel” də üçüncü kitabdır.

-Yəqin o kitabdan mənə verəcəksiniz, eləmi?

M.İlqar:

- Əlbəttə! Babək, həm “Quzey qönçəsi”ndən, həm də “Qaratel”dən bir neçəsini ver Elçin müəllimə, qoy dost-tanışlara da hədiyyə etsin.

- Çox sağ olun, təşəkkür edirəm. Amma mən belə başa düşdüm ki, Məmməd İlqarın indiyə qədər cəmi üç kitabı çıxıb. Bəs niyə?

Babək:

- Şeirləri çoxdur, amma atam kitab çıxartmağa həvəsli olmayıb. Sadəcə özünü reklam etməyi xoşlamır.

- Çox təəssüf edirəm ki, Məmməd İlqar kimi bir söz ustadının az kitabı çıxıb. Şeirin bölgüsünü, hecasını, hətta sözün şəkilçisinin yox, kökünün qafiyyələnməli olduğunu bilməyənlər ildə 3-4 kitab çıxarıb, Beynəlxalq Mətbuat Mərkəzində də təqdimat mərasimi keçirirlər.

- Atam hələ 40-45 yaşında deyirdi ki, adam da 60 yaşdan sonra şeir yazar?

(Hamımız gülüşürük)

Mən isə əlavə edirəm:

- Babək bəy, sən mütləq oğul kimi yox, müasir dillə desək, bir prodüsser, ya menecer kimi Məmməd İlqarın şeirlərini toplayıb, bir neçə kitab çap etdirməlisən.

( Yenə gülüşürük)

Babək buna söz verir və üzümü Məmməm İlqara tuturam:

- Məmməd müəllim, Məmməd Araz son ana qədər şeir yazıb, Məmməd İsmayıl 75-ni aşırıb, amma hələ də gözəl şeirlər yazır. Yeri gəlmişkən deyim, Məmmədlər arasında mənim üç sevimli şairim var. Məmməd Araz, Məmməd İsmayıl və Məmməd İlqar. Məmməd Aslanı bura aid etmək istəmirəm.

M.İlqar:

- Mən isə aid edirəm. Məmməd Aslan yaxşı şairdir.

- Əvvəla, Məmməd Aslan yaxşı şair olmaqdan çox yaxşı danışır. Danışanda da özündən başqa heç kəsə imkan vermir. İkincisi isə, Məmməd Aslanın şeirlərində şeirin bütün qanunauyğunluqları yerli-yerində olsa da, içində dövrümüzün ictimai- siyasi həyatı, kəsərlilik, oxucunu düşündürən məntiq, bir sözlə fəlsəfə yoxdur. Məmməd İsmayılın şeirlərində nə qədər desən fəlsəfə var. Məmməd İlqarda ondan az olsa da, var. Amma qoy heç kəs inciməsin, Məmməd Araz isə başdan- ayağa fəlsəfədir.

H.Ormanlı:

- Elçin müəllim, sən bizi topun ağzına verirsən haa..

- Həmid bəy, mən Sovet dövründən, yəni 1983-cü ildən mətbuatdayam və özüm şeir yaza bilməsəm də, şeirdən az-maz da olsa, başım çıxır. Üzdə olub, özünü təsdiq etmiş şairlərin şeirlərindən bir çoxunu əzbər bilirəm. Məmməd Aslanın məndə hələ Sovet dövründə aldığım kitabları var. Əgər o kitablardan bir dənə də olsa, şeiri əzbər bilmirəmsə, deməli, orada heç nə yoxdur. Burada şair olan Məmmədlərdən söz düşdüyünə görə Məmməd Aslandan danışdım. Amma tanınmış, şeirlərində isə, məntiq, fəlsəfə olmayan belə şairlərimiz çoxdur. Həmid bəy, qulaq asın, mən sizə elə qonağı olduğumuz Məmməm İlqarın “Qara camaat” şeirini söyləyim. Şair televizordan bir sənətçi xanımın dilindən bu sözü eşidib və görün təsirlənərək nə yazıb:

Qara camaat

Bu ifadəni teleekrandan, çox məşhur bir sənətçi xanımın dilindən eşitdim

Qara camaatıq biz, xanım-

Anadan olduqmu - qaragünlərik!

Bizim bundan ayrı adımız olmur...

Biz də gül açırıq - qara güllərik-

Bizim qırmızımız, ağımız olmur!..

Niyəsə hey seçir, sinçələyirsiz-

Talelər fırlanır ələyinizdə.

Siz ağlar belə ki, ağ eləyirsiz-

Qara qanlar axır ürəyimizdən.

Daşlara çırpıldı çiliklənmədi,

Sitəmli sevdalar boy atmadımı?

Atdıq zülmətlərə Məlikməmmədi-

Qara qoç belində qayıtmadımı?!

Daşır peymanamız, dolur onda ki,-

Kökünü görmürük çox bəlaların.

Qaraca balalar ölür öndə ki-

Ağ olsun günləri ağ balaların.

Dözürük dağına qara yellərin,

Alıb getdiyini sağ gətirincə..

Çözürük ağını qara yolların,

Qara gözlərimiz ağ gətirincə.

Haqqa həsr edirik ömrü, həyatı,

Qara canımıza hər divan olur!..

Taxta qaldırırıq ağ camaatı-

Qara başlarımız nərdivan olur.

Əşşi, nə dəyişər bu güzar-giley-

Qara camaatıq, xanım əfəndi!

Bizim baxtımıza ağ deyilən şey,

Bir yol qismət olur-o da kəfəndi!!

Həmid bəy, bu şeirin fəlsəfəsini açmağa saatlarla vaxt lazımdır. Məmməd Aslanın şeirlərinin içərisindən buna bənzər bircə dənə şeir tapa bilərsənmi? Əlbəttə yox.

M.İlqar:

- Şeirimi söylədiyinə görə çox sağ ol. Canın sağ olsun. Amma Məmməd Aslan çox gözəl şairdir, çox gözəl də şeirləri var.

- Məmməd müəllim, mənim dediklərim bir oxucu kimi subyektiv fikirlərimdir, etalon ha deyil.

Bayaqdan bizə bir neçə dəfə dadlı, ətirli çay gətirən( Bir də ki, yayın istisində çay nədir, say nədir?) şairin ömür-gün yoldaşı Fatma xanım yemək-içmək dəstgahının əlamətləri olan boşqabları, çəngəl-qaşıqları və badələri stola gətirməyə başladı. Deməli, yemək-içmək süfrəsi arxasında Məmməd İlqarla daha qızğın söhbətlər olacaq.

Artıq Fatma xanımın bir neçə növ dadlı, ləzzətli xörəkləri süfrəni bəzəyir. Elə buradaca məlum olur ki, həkimin səlahiyyətli nümayəndəsi, evin komandiri Fatma xanım şairə araq içməyi qadağan edib. Yəni Məmməd İlqara səhhəti ilə bağlı hələ ki, araq içmək olmaz. Amma Qazaxdan gətirilmiş və təmiz çəkilmiş çaxıra qadağa yox idi. Təbii ki, badə qaldıraraq, ilk sağlığı, işığına yığışdığımız, söz ustadı Məmməd İlqar söylədi və aldı görək nə dedi?

(Davamı növbəti sayda)

Elçin MƏMMƏDLİ

Təzadlar.- 2014.- 14 iyun.- S.10.