Sözün incisini ruhunun incisinə düzən Qulu Məhərrəmli

Çağdaş Azərbaycan jurnalistikasının flaqmanı haqqında dost sözü

Çoxlarının bu gün ekrandan, radiodan və qəzetlərdən, univeristet auditoriyasından yaxşı tanıdğı, təmkinli səsi ilə, aram-aram danışan, fikirlərində sanki redaktə edirmiş kimi düşüncələrini bölüşən bir insan, yəni Qulu Məhərrəmli mənim uşaqlıq dostumdur. O, mənim üçün bu həyatda ən çox dəyər verdiyim bir şəxsiyyətdir. Onun hər bir uğurunu öz qələbəm kimi qəbul etmişəm. İllərin zamanın axarında necə sürətlə ötüb keçdiyinin indi-indi fərqinə varıram. Bu gün çox dəyər verdiyim insanların yaşının 60-ı haqlamasını heç cürə sindirə bilmirəm. Çünki uşaqlıq dostlarımla elə bil ki, Şuşadakı illərimizdə qalmışıq.

Şuşalı illərimiz

Azərbaycanın başqa bölgələrini deyə bilmərəm, ancaq Şuşada uşaqlıq illərini yaşamış insanların düşüncəsi, baxışları, həyat fəlsəfəsi tamamilə fərqlidir. Şuşa bizim üçün, sadəcə, dünyanın və Qarabağımızın ən füsunkar guşəsi deyil, buranın havası, mühiti hər şeyə zərifliklə yanaşma tərzini erkən yaşlarımızdan ürəyimizə, duyğularımıza həkk edib. Şuşada böyüyən insanların hamısı belədir. Burada bir internat məkətbi var idi. Əsasən Qarabağın hər yerindən imkansız və ya çoxuşaqlı ailələrin övladları təhsil alırdı. Mən də, bu gün Azərbaycan jurnalistikasının ünlü isimlərindən biri olan Qulu Məhərrəmli də burada böyüdük. Beləliklə, illərin dostu olaraq qaldıq. Ona görə ki, Şuşa mühiti bütün ruhu ilə bizi beləcə ağuşuna almış bir ana kimi bəsləyib. Bizlər bundan heç zaman şikayət etmədik. Onu da xatırlatmaq istəyirəm ki, bu gün özlərini zəngəzurlu sayanların hamısı qarabağlıdır. Buna şübhə edənlər Qarabağın tarixini bir də diqqətlə oxusunlar. Sovetlər Birliyi imperiyası Ermənistanın ərazisini böyütmək üçün Qarabağın Zəngəzur qəzasının yarısını Ermənistana birləşdirməklə bu iki adın arasında fərqli baxışların formalaşması siyasətini aparıb. Qulu Məhərrəmli ilə birgə böyüdüyümüz mühit özlərini qarabağlı sayanların son nəsli sayılırıq. Şuşanın hər qarışı bizim üçün bir cənnət guşəsi olub. Özümüzü ailə durumumuza görə imkansızlar sırasında saysaq da, bu mühitdən heç zaman doymadıq. Dözümlü və iradəli olmaq, əfəndicəsinə həyatı, dünyanı dərk etmək sanki Şuşanın bir parçası idi. Buranın hər qarışında Nəvvabın, Üzeyir Hacıbəylinin, Əbdürrəhim Bəy Haqverdiyevin, Nəcəf Bəy Vəzirovun ruhu şəhərin üstündə ilişib qalmışdı. Bu ruhun aurasında yaşamaq və böyümək mənə görə dünyanın ən ulu müqəddəslərinin şəfqətidir. Sevgi ilə yoğrulmuş şəfqəti.

Qarabağımızın ruhunu Bakıya daşıdıq

Qulu Məhərrəmli məndən dörd yaş böyük olmasına baxmayaraq, sonralar Bakıda tez-tez görüşürdük. Elə Şuşada olduğu kimi. Qulu bəy Bakı Dövlət Universitetini, mən də İncəsənət İnstitutunu bitirdik. Harada çalışmağımız bizim üçün heç bir önəm daşımadı. Biz elə Şuşadakı kimi münasibətlərimizi daim mehriban və səmimi şəkildə saxladıq. İndi ötən illərimizi xatırladıqca Qulu Məhərrəmli ilə daha çox öyünürəm. Biz həyatda nələri qazandıqsa, hamısını alın tərimizlə əldə etdik. Onun necə zəhmətkeş olduğunu çoxları hələ də bilmir. Azərbaycanda ilk dəfə 1989-cu ildə “Radiodramaturgiya dili” mövzusunda namizədlik, 2004-cü ildə “Televiziya dili” haqqında doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib. Bununla yanaşı, Televiziya və Radio jurnalistikası üzrə professordur. Düz 29 il AzTV-də müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. Bu illər ərzində efirdə, mətbuatda öz sözü və fikri ilə imzasını möhür kimi təsdiq etmişdir. Bu gün Azərbaycanın dövlət müstəqilliyində əməyi olan insanların siyahısında onun da adını qürurla çəkmək olar. Çünki, sadəcə, vətəndaş kimi deyil, həm də çalışdığı sahədə çoxlarının qorxub səsini çıxartmadığı bir dönəmdə Qulu bəy özünəməxsus üslubda hər zaman açıq şəkildə sözünü deməyi bacarmışdır. Onun düşüncələrinin çəkisini və yükünü duymaq üçün Qarabağın və Şuşamızın əfəndicəsinə sözünü ifadə etmək, ritorikasının poetik məzmununu və xarakterini bilmək lazımdır.

Amsterdamdan Bakıya salam

Tale elə gətirdi ki, hələ Sovetlər Birliyi dağılmamışdan öncə Avropaya mühacirət etmək məcburiyyətində oldum. Qulu Məhərrəmli ilə əlaqələrimiz və münasibətlərimiz uşaqlıq illərində olduğu kimi qaldı. Hətta deyərdim ki, daha da genişləndi. Qarabağla bağlı həqiqətlərin Avropada tanıdılmasında onun sayəsində çox işlər gördük. Səssiz-səmirsiz. Kimsənin xəbəri olmadı ki, bu nəhəng işin arxasında Qulu Məhərrəmli dayanıb. Tarixin adsız qəhrəmanları kimi ötən illər ərzində bu gərgin işi həyata keçirdi. Dünyanın 60-dan çox ölkəsində olan Qulu Məhərrəmli səbrlə və təmkinlə hər yerdə Qarabağ həqiqətlərini tanıtmaq kimi çox çətin və məsuliyyətli iş görmüşdür. Bunu da cəsarətlə deyə bilərəm ki, bu yöndəki çalışmalarının şahidlərindən biri də mənəm. Azərbaycan diplomatlarının görmədiyi işi o, təkbaşına həyata keçirmişdir. Qulu bəy Avropa səfərinə gələndə elə bil ki, biz mühacirlər üçün toy-bayram olur. Çünki biz çox yaxşı bilirik ki, o, Azərbaycanın xeyri üçün gərəkən hansısa xoşniyyətli bir missiyanı həyata keçirəcək. Hər zaman bunu arzulamışıq ki, Azərbaycandan Avropaya gələn ziyalılar, millət vəkilləri, məmurlar təmsil olunduğu dövlətin maraqlarına söykəmli ən kiçik bir işi görsünlər. Bunu qətiyyətlə deyə bilərəm ki, biz belə şeylərin şahidi olmadıq. Kim gəldisə, öz şəxsi maraqları çərçivəsində hərəkət etdi. Milli diaspor adına bizləri birləşdirmək əvəzinə, ayrımçılıq xəstəliyinin toxumlarını əkmək istəyənlərin sayı daha çox oldu. Qulu Məhərrəmli isə elə bil bütün dərdlərimizə dərman olmaq üçün o müqəddəs missiyanı öz üzərinə götürərək hamını toparlamaq bacarığını məharətlə ortaya qoyub. Buna görə də ona milli diasporumuzun arasında daha çox böyük sayğı var, nəinki iri çəkili, titullu məmurlara və ya ziyalılara.

Altın təri ilə qazanılan alim adı

Qulu Məhərrəmlinin Azərbaycan jurnalistikasının inkişafı yolundakı xidmətlərini görmək istəyənlər onun əsərlərinin siyahısına baxsalar, bütün həqiqətlərin bir daha canlı şahidi olar bilərlər. “Radiodramaturgiya dili”, “Televiziya haqqında etüdlər”, “Televiziya və radio tamaşaları”, “Televiziya nitqi və ədəbi tələffüz”, “Radio dalğalarında”, “Ekran və ədəbi dil”, “Audiovizual nitq”, “Televiziya dili. Spesifika: funksiya və struktur”, “Kino, televiziya, radio terminləri. İzahlı lüğət”, “İctimai televiziya: tarix, gerçəklik və prinsiplər”, “Kütləvi kommunikasiya və dil”, “Televiziya jurnalistikasının əsasları”, “Azərbaycan efiri: Tarix və müasirlik”, “Radio dərsləri. Tarix, nəzəriyyə, təcrübə”, “Jurnalistikanın əsasları”, “Mediada işlənən alınma sözlər”, “Radio jurnalistikası”, “Radio jurnalistikası: təməl biliklər”, “Zamanın rəngləri” kimi çox ciddi və fundamental elmi əsərlərin müəllifidir. Bu əsərlər, sadəcə, jurnalist peşəsi üçün deyil, ümumilikdə ekran və efir siyasətimizin doktrinası sayılır. Bu əsərlər Qulu Məhərrəmlinin uzun illər əldə etdiyi zəngin təcrübə, dərin mütailə və yorulmaq bilmədən araşdırmaları sayəsində başa gəlmişdir. Bu əsərləri bilmədən müasir jurnalistikamızın inkişafı da yox kimidir. Çünki ekran-efirin linqvistik sistemini tanımadan və onu araşdırmadan, teleradio dilinin funksional və struktur təhlili də mümkün deyil. Bu gün mətbuat azadlığı uğrunda peşəkarcasına mübarizə aparan mütəxəssislərin siyahısında Qulu Məhərrəmlinin adı fəxrlə çəkilir. Onun “Vətəndaş mediasının dəyişən paradiqmaları” və “Yeni medianın humanitar aspektləri” konsepti həm də virtual medianın inkişafı üçün vacib şərtlərdən biri sayılır. Çünki virtual aləmin, yəni internetin inkişafı bu gün çox sürətlə irəli getməkdədir. Bununla yanaşı, virtual aləmdə peşəkarcasına davranmaq, etika qaydalarını bilmək də çox vacibdir. Bu gün dünyanın harasında jurnalistika ilə bağlı toplantılar keçirilirsə, Azərbaycanı təmsil edənlərin sırasında Qulu Məhərrəmlinin də səsini bu yüksək tribunalardan eşitmək hamı üçün xoş olsa da, mənim üçün bu ikiqat bayram deməkdir. Jurnalistikaya adi reportyor kimi başlayan Qulu Məhərrəmli bu gün Azərbaycan mediasının flaqmanına çevirilib. Bu da talenin ona nəsib etdiyi uğurlardan biridir.

Ömrün uzun yolu

Qulu Məhərrəmli 20-yə yaxın sənədli televiziya filminin ssenari müəllifi kimi hər zaman yaddaşlarda qalacaq. Ekran drmaturgiyasının psixoloji özəllikləri əsasında çəkilmiş bu filmlər beynəlxalq festivallarda nümayiş etdirilib və mükafatlar da qazanıb. “Azərbaycan dünya meridianlarında”, “Azərbaycan qaçqınları”, “Qobustan”, “Okean üzərindən körpü”, “Müstəqil Azərbaycan”, “Terrorla üz-üzə”, “Alman Yunus”, “Antropoloji sənəd”, “Məyusluq”, “Üç dəniz əfsanəsi”, “Azərbaycana namus və sevgi ilə”, “Dəvətnamə” və başqa filmlərini buna örnək göstərmək olar.

Qulu Məhərrəmli 30 ilə yaxındır ki, Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində müəllim kimi də fəaliyyət göstərir. Faktiki olaraq müasir jurnalistika sahəsində çalışan əksəriyyətin müəllimi olmuşdur. Onun tələbələrinin də etiraf etidiyi kimi, jurnalistikanın ekran dilini məhz Qulu müəllimdən öyrənirlər. O, başqaları kimi xəsis deyil. Çünki təkcə öz kitablarını deyil, başqa müəlliflərin də dərs vəsaitlərini öyrənməyi tələbələrindən tələb edir.

Bu gün Azərbaycan jurnalistikasının ağsaqqalına çevrilmiş Qulu Məhərrəmlinin 60 yaşa çatmasını heç cürə özümə sindirə bilmirəm. Ancaq bunun özü də bir həqiqətdir ki, artıq illərin üstündən zamanın öz təsiri yel kimi ötüb keçir. Mən hər dəfə onu yada salanda və ya görüşəndə Şuşalı illərimizdən savayı heç nəyi düşünmürəm. Elə bil ki, keçmişimizdə necə var idik, beləcə, bütün həyatımızı yaşayacağıq. Şuşada həyat və mühit bizim üçün tamamilə fərqli idi. Ona görə ki, doğrudan da ötən illər ərzində biz heç dəyişməmişik. Sadəcə zamanın özü dəyişib.

Elman Mustafazadə,

“Avropa-Azərbaycanın Dostları Cəmiyyəti”nin sədri

Təzadlar.- 2014.- 13 noyabr.- S.11.