Cavad Heyət məfkurəsi - vahid Azərbaycan!

(Əvvəli ötən saylarda)

...Məhəmməd Xiyabani 1920-ci ildə Güneydə Azad Azərbaycan Cümhuriyyəti quranda Rza şah İranın hərbi naziri idi. O, xüsusi amansızlıqla Xiyabaniyə və onun tərəfdarlarına qanlı divan tutdu. O, şahlığı ələ keçirdikdən sonra İranda Azərbaycan türkcəsi ilə danışmağı qadağan etdi, nəinki Azərbaycan ədəbiyyatı susduruldu, Azərbaycan türkcəsində olan orta və ali məktəblər də bağlandı. Rza şahın yarı türk mənşəli olduğunu, Naxçıvanda doğulduğunu, hansı çirkin yollardan keçdiyini Cavad Heyətin atası “İttigadı İslam” cəmiyyətinin yaradıcısı Mirzəli Heyət gəzəl bilirdi. O, Rza şah Pəhləvi haqqında oğlu Cavad Heyətə belə deyərdi: “Oğlum, Azərbaycan türklərinə və türkcəsinə qənim kəsilən Rza şah əslində rus nökəri, rus gədasıdır. O, ingilislərin əli ilə deyil rusların əli ilə hakimiyyəti ələ keçirdi, lakin onu taxtdan ingilislər saldı və onun sərvətini ingilislər qamarladı”.

Tarixdən bəllidir ki, Seyid Cəfər Pişəvəri Stalinin göstərişilə Quzey Azərbaycanında qətlə yetirilsə də, Pişəvəri hərəkatının fəallarına da Rza şah Pəhləvi qanlı divan tutmuşdur. Seyid Cəfər Pişəvərinin sevimli şairi Gülsorxini Rza şah asdırarkən əmr edir ki, Gülsorxinin bütün əsərlərini yandırandan sonra onu assınlar. Bu acı səhnəni seyr edən qorxmaz şair Gülsorxi son sözünü rus gədası Pəhləviyə və onu seyr edənlərə şeirlə belə demişdir:

Dayan demə,

Dur demə,

Düşmən qanından qızarmasa,

Qüruruma qürur demə.

Qan tökülsün gərək, qan,

Qan tökülməsə,

Qan tökülməsə

Zülmət qalacaq Gündoğan,

Vahid olmayacaq Azərbaycan.

Bəli, ölməz şair Gülsorxi də Azərbaycanın bütöv olması uğrunda qan tökülməsinin vacibliyini deyir. Bəs nə üçün Vahid Azərbaycan uğrunda zaman-zaman qanımız tökülsə də, Azərbaycan türklərinin haqq səsini boğurlar, nəinki Şimali Azərbaycan Cənubi Azərbaycanla birləşə bilmir, əksinə, Şimali Azərbaycan əriyə-əriyə daha da kiçilir. Bunun üçün Cavad Heyət Vahid Azərbaycan ideyasını əməli ilə başa çatdırmaq üçün silaha sarılan Səttarxanın Məşrutə hərəkatını önə çəkir. Səttar xanı, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə kimi çox yüksək qiymətləndirən Cavad Heyət Səttar xanın mübarizə apardığı 1908-1914-cü illəri tariximizin ən qızıl səhifəsi adlandırırdı!

Cavad Heyət tarix boyu xain və məkrli ermənilərin Azərbaycan torpaqları hesabına “Böyük Ermənistan” yaratması ideyasını da tarixi əsərlərində qələmə almışdır. Cavad Heyət bu əsərlərində Quzey Azərbaycanın tarixçilərindən fərqli olaraq təkcə Quzeydə deyil, həm də Güneydə ermənilərin türklərə qarşı törətdiyi qırğınlar haqqında müfəssəl söhbət açmışdır. 1918-ci ildə Guney Azərbaycanında ermənilərin törətdiyi qırğınlar, qətli-qarətlər barədə Cavad Heyət yazırdı: “1918-ci ilin əvvəlində ermənilər ingilislərin, fransızların, rusların, fitvası və yardımı ilə Cənubi Azərbaycanda qırğınlar törətməyə başladı. Azərbaycan türkləri çox çıxılmaz vəziyyətdə di. Həmin vaxt Osmanlı imperiyası tarixinin ən ağır dövrünü yaşayırdı. Buna baxmayaraq, Osmanlı ordusu Cənubi Azərbaycana köməyə gəldi. Müsəlmanları - türkləri qırmaq istəyən və iki müsəlman dövləti arasında xristian dövləti qurmaq istəyən erməniləri - assuriləri geri oturtdu. Belə olanda, ermənilər - assurilər kürd silahlı dəstələrinin başçısı İsmayıl Simitkonun yanına gedib dedilər: “Bizim müsəlmanlar və türklərlə döyüşməyə atlı dəstəmiz yoxdur, sən bizə atlı dəstə ver, biz əcəmiləri (Azərbaycan türklərini) qırıb öz ərazilərimizə sahib duraq, sonra kürdlərlə burda öz dövlətimizi quraq”. Bu sözlər İsmayıl Simitkonun islam qeyrətinə toxunur. Onların (ermənilərin və assurilərin) hamısını qırırlar. Bu xəbər yetişir Urmiyanın kilsəsinə, kilsə iki gün soyqırım elan edir: ermənilər və assurilər birləşib azərbaycanlıların evlərinə hücuma keçir, camaatı qırır, evlərini qarət edirlər. Bu vaxt Xoydan on min könüllü bunlara qarşı çıxır. Yenə də Qacar vəliəhdi Osmanlılardan yardım istəyir. Şərq Ordusunun komandanı Əli Həsən Paşa topla, tüfənglə gəlib erməni - assuri birləşmələrini mühasirəyə alır. Bu döyüşdə 130 min adam ölür, müsəlman və qeyri müsəlman... Andranik də o arada Arazı keçib gəlir asurrilərə və ermənilərə köməyə. Amma onların topları olmadığına görə məğlub olurlar və onların bir hissəsi mühasirəyə düşür. Bu vaxt Əli Həsən Paşa Cavad Heyətin atası “İttigati-İslam” cəmiyyətinin qurucusu Mirzəli Heyətə deyir ki, gəl, erməni və assurilərin hamısını təmizləyək ki, başınız bəlada olmasın. Amma buna Mirzəli Heyət və Vəliəhd razı olmur, humanistlik göstərirlər. Bu humanistliksə sonra Azərbaycan türklərinə baha başa gəlir. Yenə də ermənilər öz məkrliliyindən və xəyanətindən geri qalmırlar”.

Cavad Heyətə erməni-rus, fars-yahudi, yunan, ingilis-fransız kimliyi bəlli idi. Cavad Heyət Fransada təhsil almağa gedərkən onu fransızların necə qarşılaması barədə belə söhbət edirdi: “Fransızlar məndən soruşdular ki, hardansan?. Dedim, İran türklərindənəm, azərbaycanlıyam”. Mənə məsləhət bildilər ki, “deməyin türkəm, biz türkləri sevmirik, elə deyin İranlıyam”.

Baxın, Qarabağ hadisəsi canlı soyqırım tarixi olduğu halda, dünya hələ də xristian-müsəlman dünyasıdır. Erməniləri niyə ruslardan əlavə, fransızlar, ingilislər və digər xristianlar bu qədər dəstəkləyirlər. Deməli, bu mənfur məxluqlar qarşısında biz Azərbaycan türklərinin iki günahı var: biri müsəlmanlığımız, biri də türk olmağımız. Amma biz hər ikisi ilə fəxr edirik!”

Sözünü yüz ölçüb, bir biçən Cavad Heyət biz Azərbaycan türklərinə nə gözəl vəsiyyət edib: “Biz Azərbaycan türkləri türkçülüyümüzlə, müsəlmanlığımızla fəxr edirik!” Hərgah, biz bu vəsiyyətdən düzgün nəticə çıxarsaq, erməni-rus məkrini, qəsbkarlığını dəf edə bilər və Vahid Azərbaycan dövlətimizi qura bilərik.

Doğrudur, Vahid Azərbaycan dövlətinin qurulmasını gözü götürməyən Fransa və ABŞ dövləti də var. Amma yetişməkdə olan yeni tarixi mərhələdə onların başı öz varlıqlarını qorumağa və rus məsələsini həll etməyə qarışacaq. Bəli, indi bəşəriyyət qarşısında ən vacib məsələ rus məsələsidir. Çünki qlobal rus məsələsi öz həllini düzgün taparsa, ayrı-ayrı xalqlara indi çox ağır görünən digər xırda məsələlər şifahi olaraq (asanlıqla) öz həllini tapacaq.

Deməli, bəşəriyyət indi olduqca ağır durumdadır, fəlakət qarşısındadır. Bəs bəşəriyyətin nicatı nədədir? Varmı? Varsa, nədir? İndi də bu suallara qısa və yığcam cavab verək.

Bəşəriyyətin nicatı dünyanın yeni xəritəsində Vahid Azərbaycan dövlətinin öz yerini tutmasıdır. Bəs Vahid Azərbaycan dövləti öz əbədi təsdiqini necə tapa bilər? Bəşəri türk demokratiyası ilə! Elə isə indiki mövcud Qərb demokratiyasının aqibəti necə olmalıdır? Laxlamış, ərpmiş Qərb demokratiyasının... Bəllidir ki, indiki Qərb demokratiyası öz başlanğıcını quldarlıq ABŞ demokratiyasından götürüb. Bu demokratiya quldarlıq quruluşunun “istehsalı” olduğundan ya özü məhv olmalıydı, ya da bəşəriyyəti məhvə sürükləməliydi. İndi bəşəriyyət iki yol ayrıcındadır. Ya rus-ingilis eqoizminin qurbanı olmalıdır, ya bəşəri türk demokratiyası yolunu tutmalıdır. Bəşəri türk demokratiyası əbədi azadlıq və sülh demokrasiyasıdır. Bu demokratiya qədim quldarlıq yunan demokratiyası kimi çox Allahlı və dinsiz demokratiya olmayacaq. Bu demokratiya XVIII əsr ABŞ dinsiz demokratiyası da olmayacaq. Bu demokratiya İbrahim millətinə Məhəmməd hümmətinə əsaslanan bəşəri türk demokratiyası olacaq! Bu bəşəri türk demokratiyasından qürur duyuram və bunu türk dünyasının sonuncu korifey oğlu Cavad Mirzəli oğlu Heyətin ruhuna bağışlayır və bunu Adəm övladlarına müjdə verirəm.

Fəzail İsmayıl Böyükkişi

Təzadlar.- 2014.- 30 sentyabr.- S.15.