Canlı həyat lövhələri

...Şeirlərini isti nəfəsi ilə qızdıran, mayası və qanı canlı həyatdan yoğrulan Ramiz Məmmədzadə şeirləri öz təravətli ətri və siqləti ilə poeziyamıza yeni ərmağan, yeni töhfə və stimul verir.

Bu baxımdan şairin bu günlərdə KİV-də çap olunmuş “At kimi dördnala”, “Qaratelin ölümü”, “Qəzənfərin istəyi”, “Varlı adam”, “Oğlan uşağı”, “Mən gəlirəm çox uzaqdan”, “Cənnət sorağında” və “Bəxtəvər başına, ay çiçək dərən” şeirləri səciyyəvidir. Bir-birindən maraqlı olan bu şeirlər şairin canlı müşahidələrinin, həyatda təsadüf etdiyi hadisələrin və eləcə də reallıqların nəticəsi kimi göz önündə canlanır.

Şairin həyatının əsas qayəsini şeirə bağlılığı təşkil edir. O hər zaman şeir yazmaq istəyir, sevincli anında da, kədərli günündə də. Belə bir yol onun əbədi və sönməz sevgi çırağıdır. Şair ürəyi həmişə təlatümlər içərisində kükrəyir və öz parlaq işığı ilə səmaları nura qərq edir:

Söz onu

qatıb qabağına

At kimi dördnala çapır...

“Qaratelin ölümü” şeiri oxcunu az qala sarsıdır. Şeir bir insanın keçdiyi enişli-yoxuşlu ömür yolunu və onun qəmli bitən acı taleyini bizə çatdırır. Şeirin əvvəllində müəllif Qaratelin bədii sözlə portretini çəkir. Onun necə yaraşıqlı, füsünkar biz qız olduğunu təsvir edərək deyir:

Qaraşın bir qızıydı

Saçları burma-burmaydı.

Qaşı-qaranquş qanadı,

Baxışı, gülüşü-aydın.

Daha sonra müəllif Qaratelin yaxşı vəzifə sahibi və “inqilabçı nəvəsi” olduğunu, sayılıb-seçilən nəslin nümayəndəsi kimi təqdim edir. Ancaq Qaratel cavanlığında, vəzifədə olarkən ona elçi gələnlərin hərəsini bir bəhanə ilə özündən uzaqlaşdırmış və ailə qurmamışdır. Həmin vaxtdan illər ötmüş, artıq cavanlıq dövrü arxada qalmışdı:

Və bir yay səhərində

Ən vəfalı elçisi

Əzrail

Bir qırpım kirpriklə

qaş arasında

Onu oturduğu

əlil arabasından

Qopardı getdi...

Şeirin axırında Qaratelin nakam taleyi R.Məmmədzadəni kədərləndirir və o bu hadisədən təəssüflənərək sözünü belə yekunlaşdırır:

Getdi

Bir əlində pendir

qırığı,

Bir əlində

Qaxaca dönmüş

“Zavod çörəyi”...

“Qəzənfərin istəyi” şeirində Ramiz Məmmədzadə xalqımızın sadə bir nümayəndəsi olan Qəzənfər, onun xanımı və qızı yad edilir. Qəzənfər işə gedərək daş hasarlar çəkməsi, daşla işlədiyinə görə ona müqəddəs bir əşya kimi baxması, maaş alan kimi bazara qaçması, dostlarını yığıb başına onlara “noxudlu pivə” qonaqlığı verməsi xatırlanır. Ancaq uzun illər zəhmətkeş bir insan olmasına baxmayaraq sovetlər dövründə zavodda işləyərkən ona verilən bir otaqlı darısqal mənzildə üç nəfər yaşadıqlarından çox sıxılır. Ürəyindən “ikigözlü” mənzil almaq keçir. Üç nəfər bir otaqda qalmaları Qəzənfəri çox çətinə salmışdı. O gözünü göylərə zilləyib nağıllarda olduğu kimi göydən “üç alma” yerinə “Göydən ikigözlü mənzilin açarları düşəydi” xülyası ilə yaşayır. R.Məmmədzadə Qəzənfər kimi insanların çətin yaşam tərzinə məyus olur. Göylərdən ona pay gələcəyinə heç bir ümidi olmadığını söyləyir:

Göylərin göz var-

görür,

Qulağı var-

eşidir

Qəzənfəri...

R.Məmmədzadə “Varlı adam” şeirində xalqımızın ulu ata-babalarımızdan qalan xeyirxah əməllər yaşatmağı varlı insanların qarşısında bir önəmli məqsəd kimi qoyur. Onun fikrincə varlı şəxslər öz mülkündən xalqının müəyyən xeyirxah işlərinə sərf etməsi savabdır. Buna görə də “Varlı adam” şeirində müəllif belə bir məsələni çözməyə çalışmışdır. Şair söyləyir ki, mən həmən varlı adamı tanıyıram. Həmin adam varlandıqdan sonra tamamilə dəyişib və varına görə məşhurlaşıb. Müəllif üzünü həmin varlı adama tutub deyir:

Allaha min şükür

Aşbazın İstanbuldan,

Qulluqçun Rostov tərəfdən,

Yağın, balın-Daşkəsəndən.

Sonra sözünü davam edərək bildirir ki, sənin var dövlətin:

Cənnətlik Hacı Zeynalabdindən

Maşallah, bəlkə də çox olar

malın-pulun.

Ancaq sən xalqın üçün heç bir xeyirxah iş görmürsən, su və yol çəkdirmisən. R.Məmmədzadə ona müraciət edərək deyir ki, imkansız, çarəsiz, xəstə insanlara əl tutmağa çalış. Şair varlının “Santa-Kruz adasında villası” olmasını da istəyir. Məqsədi, məramı odur ki, belə varlı adamlar irəli durub, xeyirxah işlərə imza atmaqla “adını tarixə yazdır”sın:

Sən-cənab, ay bəy,

ay ağa,

Kişi kimi

Sinəni ver qabağa

Adını tarixə yazdır!...

Mövzu həyatda olmuş hadisədən götürülən “Oğlan uşağı” şeirini müəllif bizə canlı həyat lövhəsi kimi təqdim edir. Şair “qapıbir” qonşuları olan Sultanəhməd kişidən söz açır. Onunla bir süfrədə oturub yeyib-içdiklərini, gözəl bir kişi olduğunu yada salır. Bir yay gecəsi Sultanəhməd kişi qəflətən vəfat edir. Onu ata-babası uyuyan qəbirstanlıqda onların məzarlarının yanında dəfn edirlər. Həmin gün məhəllədə qadınların qaynaşdığını gördüm, -deyir şair. Demə bu qaynaşma ona görəymiş ki, qonşu Əzizağanın oğul nəvəsi dünyaya gəlib. R.Məmmədzadə həyatın öz axarında getdiyini, yəni bir yandan boşaldığını, o biri yandan dolduğunu söyləyir. Biri ölür digəri doğulur. Bu həyatın əbədi və pozulmaz qanunu və məhənk- daşıdır. Böyük şairimiz Səməd Vurğun demişkən: “Bir yandan boşalır, bir yandan dolur” və “Sirrini heç kəsə vermir” dünya. Müəllif belə bir məntiqlə də fikrini tamamlayır.

“Mən gəlirəm çox uzaqdan...” şeiri lirik duyğuları özündə ehtiva edən ürək çırpıntıları ilə yoğrulmuşdur. Həsrət dolu bir görüşün vüsalına çatmaq üçün bədii sual şəklində söylənilən fikirlər səmimi hisslərin ecazkar təravəti kimi qəlbləri rişələndirir. Bəndlərin sonunda işlənən “Sən quş olub uçarmısan?...”, “Sən yüyürüb açarmısan?” və “Qucağıma qaçarmısan?..” deyimləri şeirə xüsusi ahəng bəxş edir. Şeirin son bəndində deyilir:

Ömrü-günü vermə yelə.

Sən eləsən,

Mən də belə...

Məni görsən, gülə-gülə

Qucağıma qaçarmısan?..

“Cənnət sorağında” şeirində müəllif uzaq bir yerdə , xoş nəfəsli bir yaz gecəsində sevgilisi ilə “bir otaqda” qalarsa, “fələyin səsi”nin batacağını deyir. Gölgələr onları izləmədiyini, bir yerdə olsaq, pəncərəmizdən güllər sallanar söyləyir. Elə xislətli insanlar var ki, onların cənnətə gedən yolları bağlanmışdır. Ona görə ki, onlar yalanlarla nəyəsə nail olmaq istəyirlər. Yaradan isə bunların hamısını bilir: “Fəqət Yaradanı aldatmaq-çətin”dir. Şair həqiqət uğrunda mübarizə aparmağı məsləhət görür:

Günəşə boylanan ruhumuz-təmiz.

Ülvi sevdaların büllur səsiyik.

Adəmin, Həvvanın arxasınca biz

Güman var,

Cənnətə yol gedəsiyik...

Maraqlı motivlər əsasında qurulan “Bəxtəvər başına, ay çiçək dərən” şeiri öz deyim tərzi ilə seçilir. Şair yazın ilk nişanəsi olan dağ yamacında bitən “gül-çiçəyi” yığan gözələ müraciət edərək şoruşur ki, o,”gül-çiçəyi” kimin üçün yığırsansa, həmin şəxs “xoşbəxt”dir. Ancaq həmin şəxsin adını çəkməyi məsələhət görmür. Sənin dərdiyin dağ çiçəklərinin ətri barmaqlarına hopmuşdur. “Sən bəxtəvər və xoşbəxtsən, ay çiçək dərən”, “Sən bu çiçəkləri kimə dərirsən”sə, onun “sağ əli mənim başıma” deyir:

Bəxtəvər başına,

ay çiçək dərən

O xoşbəxt kim ola,

çıxıb qarşına

Sən bu çiçəkləri

kimə dərirsən-

O kəsin sağ əli

mənim başıma,

Bəxtəvər başına,

ay çiçək dərən...

Xalq dilinin bütün incəliklərini özündə əks etdirən bu şeirlər öz milli koloriti ilə oxucuda yeni əhvali-ruhiyyə yaradır. Ümumiyyətlə R.Məmmədzadənin şeirlərinin hər birində həyatımızın canlı ilıq nəfəsi duyulur. Orijinal xarakterik cəhətləri, dilinin şirinliyi, fikirlərinin yığcamlılığı və konkretliliyi, təbii deyim tərzi, poetik gözəllikləri insan ruhunu oxşayır. Daha konkret şəkildə desək, Ramiz Məmmədzadə poeziyasının hər bir yarpağı real həyatın canlı lövhgələri olduğu üçün oxucuları özünə yaxından bağlaya bilir və onların ovqatını oxşayır.

Sabir Rüstəmoğlu,

AMİ-nin Ağcabədi filialının dosenti.

Təzadlar.- 2015.- 29 yanvar.- S.10.