Onu mələklər apardı...

Zəlimxan Yaqubun əziz xatirəsinə (2-ci yazı)

İlk dəfəydi ki, boynubükük gəlirdim Zəlimxan sarayına. İlk dəfəydi orada ürəyim mən deyəni demirdi. İlk dəfəydi taybatay açıq olan darvaza qapıları qırılmış qartal qanadlarına dönmüşdü. Və bu qapılardan içəriyə də, dışarıya da ələm yağmış, qəm səpələnmişdi. Hər dəfə onu görən insanların qaynayan qanı bu dəfə öləzimişdi. Hər kəs suruğvat olmuşdu.

Hər gələndə məni bu qapının eşiyində qarşılayıb bağrına basan Zəlimxan bu dəfə mənə tərəf heç baxmadı da. “Xoş gəldin, Osman əfəndi! Borçalıda nə var, nə yox?” sözlərinin mehrinə sarılammadım. Evinə tərəf boylandım. Elə bil qos-qoca saray xəcalətindən gecənin qaranlığına daldalanmışdı. Evdə də, həyətdə də qurulu olan hər iki çadırda da müdhiş bir səssizlik hakim kəsilmişdi. Ağlaşmadan da əsər-əlamət yox idi sanki. Bilmirəm. Bəlkə mənə elə gəlirdi. Bəlkə mən özümdə deyildim. Amma bu beləydi. Kölgə kimi dolaşan adamlar göz yaşı tökməyə cəsarət edə bilmirdi sanki. Bəlkə də onun ölümünə inanmırdı, inana bilmirdi heç kəs. O isə öz bəmbəyaz örtüyünə - ağ libasına bürünüb şirin bir yuxuya dalmışdı. Əbədi oyanmayacağı bir yuxuya. Və bu yuxu illərlə çəkdiyi ağrı-acılardan, əzablardan biryolluq qoparmış, başqa bir aləmə aparmışdı onu. Bu yuxu hər kəsin görəcəyi bir yuxuydu. Bu yuxu Qadir Allahın qədər yuxusuydu. Bir alın yazısının son nöqtəsiydi.

...O gecə son gecəsiydi bu fani dünyada. O gecə sonuncu dəfə “ağırlanırdı” öz ocağında. Ruhu isə ilk dəfə bağır basdığı Məkkənin, Mədinənin, bir ömür səcdə qıldığı Təbrizin, İstanbulun, Doğu Türküstanın, Orta Asiyanın, Baxçasarayın, Dərbəndin, Göyçənin, Borçalının və Turan ellərinin göylərində dolaşmadaydı. Fəqət, o gecə adı çəkilən, çəkilməyən bütün ellər, obalar şair Zəlimxan “kökünə” köklənmişdilər. Hər anlayan kəs “Zəlimxan” deyirdi. Başıqarlı dağlar, göy yaylaqlar, buz bulaqlar sızım-sızım sızlayırdı.

...Mənə nələr oldusa, anlaya bilmədim. Və özümü ələ ala bilmədim, dəli bir oynamaq keçdi içimdən. Qol açmaq, meydan sulamaq, ağır-ağır hərlənmək istədim və onu da çağırmaq istədim öz “Şəbi-Aruz”unda səma rəqsinə. Onun öz toyunda da qol açmışıq aram-aram Kəpənəkçidə. 50 yaşın təntənəsində də, qara zurnada çalınan “Urfanı” havasına dalğalanmışıq. Bu oyun havası qara zurnada çox möhtəşəm səslənir bəzən. “Urfanı”ya bu dünyada hamıdan gözəl Zəlimxan oynayıb həmişə. Ondan sonra da mən oynayıram.

Bilmirəm... Bilmirəm, bəlkə də bir qara zurna və ya bir qara saz həmin “Urfanı”nı eydirə-eydirə başlaya bilsəydi oyanardı Zəlimxan! Və... qol açıb bu dünyaya meydan oxuyardı, fəqət, cəsarətim çatmadı. Çünki heyim qalmamışdı. Elə ona görə də oynaya bilmədim. Oyada bilmədim onu yuxudan. Amma mələklər gəlmişdi o gecə. Onlar öz gözəgörünməz bəy havasını çalmağa gəlmişdilər şair Zəlimxana! Çünki dan açılandan sonra onu öz “bəy odası”na aparmağa hazırlaşacaqdılar. Çünki sabah o öz sevgilisinə qovuşacaqdı. Onun düyününə el gələcəkdi, mahal ağlayacaqdı. Bütün millət və məmləkət gələcəkdi. Padşah gələcəkdi. Onun söz urvatına bir vəfa borcu varıydı. Elə ona görə də bir az uzaqdan boylanmaq, bu on dörd gecəlik ayın bədrinə-şoxuna uzaqdan baxmaq daha yey olardı.

Çox durmadım, daha doğrusu, durammadım orada. Bir anlıq vahimə basdı məni. Demək, daha bitdi hər şey. Demək, onsuzluq mövsümünü də yaşamalı olacağıq. Heyhat! Sabahı dirigözlü açdım.

...Heç kəs qohum-əqrəbasını, övladlarını, anasını gəzmirdi Zəlimxanın. Onlara başsağlığı vermirdi heç kəs. Və nə də kimsə özünü göstərməyə çalışmırdı “mən burdayam” demirdi. Hamı bir-birinə sarılırdı. Hamı bir-birinə başsağlığı verirdi. Hamının gözlərindən oxunurdu: “Belə ucalasan, ucalanda da”. “Belə güc alasan, güc alanda da”. Bu nə hikmətiydi, bu nə urvatıydı, İlahi!

...Al-əlvanıydı Fəxri Xiyaban. Ora sel gəlmişdi, ümman gəlmişdi. İnsan dənizinə qərq olmuşdu qoca qəbiristan. Və həm də qürur günüydü o gün. Hər kəsin kədərinin çox dərin qatlarında bir qürur hissi də özünü büruzə verirdi və sanki hamının içindən “Belə köç edəsən, köç edəndə də” misrası səslənirdi. Səda gəldi: - Tehran, Təbriz, Sulduz, Ərdəbil, Urmiya və digər şəhərlərdə hər kəs “Zəlimxan” - göynəyir. Türkiyənin hər guşəsindən “Zəlimxan” haykırılır. Dünyanın çeşidli məmləkətlərindən ona sevdalılar ismarıclar göndərir və mənə də gəlməyə imkanı olmayan yüzlərlə Zəlimxan sevdalısı başsağlığı ismarıcı göndərirdi.

Bir haqq aşiqi dünyasını dəyişmiş, bir döyüşçü əsgər haqqına qovuşmuşdu. Söz meydanının bir cəngavər pəhlivanıydı şair Zəlimxan. O, özünün söz ordusuyla qoruyurdu vətəni. Sazla qoruyurdu!

Mənəviyyatımızın sədaqətli şeir komutanıydı. Qalibiyyət simgəsiydi saçından-dırnağına. Necə ki, ulu Füzuli demiş:

“Hər sözüm bir pəhləvandır kim, bulub təyidi həqq,

Əzm qıldıqda tutar təcrid ilə bəhri-bəri”.

...Qəbr evinə qoyulanda üstünə bir ovuc torpaq atammadım. Fəqət yurd çeşməsinə dönən gözlərimdən axan su damızdırdım əlimdəki boynu bükük qərənfillərə.

Sanki söykəndiyi səmtdən “Bu yaşıl ağacın altı bizimdir” - deyirdi. Və meydan verildi saza, sözə. Məclisi özü idarə edirdi sanki. Bir divan qurulmuşdu - “ərəsət divanı kimi”.

“Həzrəti-Pir” - deyə tanıdığımız mürşidimiz Mir Həmzə Nigarinın oğlu Türkiyənin Amasya şəhərində dəfn olunur. Fəqət, bir əhli haldan.

Göndərib ki, Qarabağa,

Oğlunun bir köynəyini

Dəfn eləsin o torpağa,

“Əslimizi soruşsalar,

Nəslimizi nişan versin!”

(Nəriman Həsənzadə)

Və belə də olur. Orda və burda ruhlar dincəlir. Özü Amasyada, köynəyi Qarabağda dəfn olunur pir övladının.

Zəlimxan Yaqubun heç olmasa, bir köynəyi, bir əlbisəsi də Borçalıda - özünün dədə-baba qəbiristanlığına gömülsə yeydi.

Dədə Qorqudun, Yunus İmrənin, Xoca Nəsrəddinin, Pir Sultan Abdalın, Qaracaoğlanın neçə yerdə qəbri var. Xalq şairi Zəlimxan da onlardan biri!

Dərviş Osman Əhmədoğlu,

Borçalı

Təzadlar.- 2016.- 16 fevral.- S.15