O, bir dastan kimidi...

Elxan Məmmədli - 70

Elxana bir dastan kimi baxmışam həmişə, hər zaman. Duruşunda, yerişində, cah-cəlallı söz-söhbətində bir dastan urvatı görmüşəm onun. Özünün sanballı sözünün sanbalıyla tən gəlib hər zaman. Sərrast düşüncüləri, hədəfə dəyən fikirləri onu köklü-köməcli bir tamlıq simgəsi kimi tanıdı bəhli-urfan aləmində. “Zər qədrini zərgər bilər” - demiş atalar.

Onun duruş gətirə bilmədiyi söz oyununa rast gəlmədim onu tanıyalı və biləli. Və əslində uzun bir zamana ehtiyacı var onu başdan-ayağa oxumağın. Çünki bir dəfəyə oxunan və dərk olunan kitaba və ya bir tənliklə həll olunan məsələyə-misala bənzəyən deyil ElxanMəmmədli.

O, elə bir təcnisə bənzəyir ki, cinasları hələm-hələm açılmaz, çözülməz. O, elə bir saz havasıdır ki, hər barmaqla köklənməz, hər sinədə bərqərar olmaz. Və o, elə bir ustadnaməyə bənzəyir ki, hər dinləyicidən “bərəkallah” alar.

Mən ona dastan qəhrəmanı demədim, bütöv bir dastan dedim. Bu fikrin hardan gəlib, hara getdiyini qoy sərraflar söyləsin. Və bir-bir yurd kimi də baxıram Elxan Məmmədliyə. Özü də bütöv bir yurd kimi! Başdan-ayağa hamar deyil yolları. Düz-düzəngah deyil gen sinəsi. Güllü-gülüstan da deyil yazı-qışı. Çox-çox enişi-yoxuşu var Elxanın. Nal tökən zirvəsinə aparan yollarının nə qədər məşəqqətləri var. Çınqıllı daşlarla, qayalarla yüklü bir keçilməz aləmdi o. Fəqət onu səmti-səmtinə addamağa çalışsan görərsən ki, bir cənnət-məkandı onun dünyası. Abi-kövsərdəndi çox-çox dərin qatlardan sızıb gələn duyğuları.

O, elə bir sərvət mənbəyidir ki, ondan bəhrələnməyə dəyər!

“O bir vətən kimidi” - söylədik az öncə. Tamamilə doğrudu. Sağından baxanda Borçalıya daha çox oxşarı var. Solundan baxanda o ürəyində Azərbaycan döyünər. Bir tərəfi Sulduz qoxuyur, Təbriz qoxuyur. Nəfəsindən Qorqud hənirtisi gəlir.

Dünyaları Turan dünyasıdı.

Bir yönü də dərviş yönüdü Elxanın. Gəzər-gəzər yorulmaz. Dədə Veysəlin söylədiyi kimi:

...Gediyirom gündüz-gecə ,

gündüz-gecə.

Səsi-sədası haralardan gəlməz bu tərəkəmə oğlunun.

Hər sözü, hər söhbəti ayrıca bir məclis olub həmişə. Dadından doyulmayan bir məclis.

Və kökündə bir “Sarıtel” havası çalınar peydər-pey.

Nə ki düzü-düz daha çox “Urfanı” saz havasına bənzədirəm Elxanı. İnsanı saçından-dırnağına qədər etkiləyər.

Əli qələmdi, sinəsi dəftər Elxanın. Çox-çox dərin qatların itən-batan və ya itməkdə-batmaqda olan el boxçasını bir zərgər həssaslığıyla arayar-axtarar, düzər-qoşar və yenidən onları el xəzinəsinin sabahlara gedən karvanına qatar.

Durna səfinə bənzəyən neçə-neçə dastanı, nağılı, düzməcəni, bilməcəni üzə çıxarıb. Hələ neçələri də yol gəlir.

“El gözü tərəzidir” söyləyib ulular. Onun təmənnasız can fəda elədiyini görən əhli-hallar da var olsun.

El yaradıcılını - folklor xəzinəmizi tədqiq eləməklə yox, öz yaradıcılığını təbliğ eləməklə məşğul olsaydı, indii çoxdan ya xalq şairi, ya da xalq yazıçısıydı Elxan Məmmədli.

İnsan kimi insan, dost kimi dostdu Elxan. Mən onu az qalır ki, yarım əsrdir tanıyır, bilir və öyrənə-öyrənə gəlirəm. Və hələ də onun çox dərin qatlarına varmaqdayam. Və görürəm ki, nə mutlu mənə! Nə mutlu ki, dogma Borçalımın və Halal Türkümün Elxan adında bir şərəfli övladıyla haqqı-salam kəsmişəm, kəsirəm və kəsəcəm. Faxralı təki ağır elin yetirib millətimizin başucalığına təqdim elədiyi Hüseynqulu müəllim kimi atası, Əli Səngərli kimi əmisi olan bir kişidi o.

Əzmi, dözümü, iradəsi, gücü haqqa-həqiqətə bağlıdır.

Tək yalana, yaltaqlığa, ikiüzlülüyə və satqınlığa dözmür. Belələriylə barışmazdı ömrü boyu.

...Bir Borçalı məclisində eşitdimki, 70 yaşı tamam olur Elxan Məmmədlinin. Bir az qımışdım dodaqaltı. Sonra onun mən bilən ömür yoluna xəyali bir səyahət elədim və qürur duydum. Və sonra da “Səni verənə şükür” - dedim, qardaş!

Sənə yüz yaş-filan arzulamıram. Yaşı verən Allahdır.

Mən sənə bundan sonra da bir dastan ömrü - Elxan ömrü arzulayıram .

...70 il öncə səni dünyaya bəxş eləyən ata-anaya min rəhmət!

Kökün dərində, başın Haqqın göylərindədir.

Osman Əhmədoğlu,

Borçalı

Təzadlar.- 2016.- 6 yanvar.- S.15.