Oruc Səda yaradıcılığının sənətkarlıq xüsusiyyətləri

Artıq ədəbi aləmdə öz sözünü yetərincə demiş, sayca beş kitabın müəllifi və Respublika Yazıçılar Birliyinin üzvü Oruc Səda geniş oxucu kütləsinin sevə-sevə oxuduğu şairlərimizdəndir. ömrünün və yaradıcılığının müdrik çağlarını yaşayan bu səmimi insan, qaynar təbiətli, gənclik həvəsilə coşub-çağlayan bir şair-vətəndaşın yaradıcılığının bəzi məqamlarına, xüsusən sənətkarlıq keyfiyyətlərinə nəzər yetirməyə çalışacağam.

Oruc Səda heca vəznində yazılan müasir Azərbaycan şerinin, demək olar ki, bütün növlərində qələmini sınamışdır. Onun mövzu dairəsi o qədər genişdir ki, bəzən onun həssaslığına, müşahidə etdiyi hər bir obraza vətəndaş mövqeyindən yanaşmasına heyrət edirsən.

Şairin hər zaman müasir səslənən, vətənpərvərlik mövzusunda yazdığı, şüar kimi, çağrış kimi səslənən şeirləri torpaqlarının iyirmi faizini itirmiş hər bir azərbaycanlını ürəkdən mübarizəyə səsləyir. "Vətən oğlu, insaf elə", "Vətən oğlu", "Yatmış pələng, ayağa dur", "Xocalı - dünyanın ən ağır yası" kimi şeirlər bu qəbildəndir.

"Vətən oğlu, insaf elə" şeirindən bir bəndə nəzər salaq:

Qeyrətimiz çayxanada, meyxanada aşıb-daşır,

Gülməyi də bacarmırıq, hamı birdən qaqqıldaşır.

Əsgər getmək deyən olsa, elliyimiz hıqqıldaşır,

Girov düşən qızlarımız indii görən harda qalıb?

Vətən oğlu, insaf elə, axı vətən darda qalıb.

Səriştəsizlik, vəzifə və pul hərisliyi üzündən torpaqlarımızı satan bir ovuc vətən xainləri şairin əsas tənqid hədəfləridir.

"Bazar dünya" xalqımızın milli varlığını nəsil-nəsil yaşadan kişilik qürurunu, onun əzəmətini, kişi sözünün dəyərinin ucuzlaşdığı, insan mənəviyyatının pulla ölçülməsi tənqid olunur. Şeirdən misralara diqqət edək:

Niyə papaqsatan dedin sən mənə?

Hərdən bir belə iş tutmağım olur.

Kişi papaqları azalan gündən

Tək-tək papaq tikib satmağım olur.

Humanist fikirləri ön plana çəkən şair bazara bənzətdiyi bu dünya haqqında fikirlərini belə yekunlaşdırır:

Qanmağı sən özünə qandır,

Az qala satılır "azar" dünyada.

Kimisi mənimtək papaqsatandır,

Kimi Vətən satır bazar dünyada.

Oruc Sədanın bütün ictimai-siyasi şeirlərində vətənpərvərlik, Qarabağ dərdi, xalqın vahid bir cəbhədə birləşməsi, ölkənin tərəqqisi naminə konkret tədbirlərin görülməsini arzu edən şeirlərlə yanaşı, tənqidi münasibətini də kəskin şəkildə ifadə edən şeirləri də çoxdur.

Oruc Sədanın əsas bədii keyfiyyətlərindən biri də obrazlı fikrin yerli-yerində oxucuya çatdırılmasındadır. Təsadüfi deyildir ki, şair həm ifadə gözəlliyinə, həm də məna gözəlliyinə eyni mövqedən yanaşaraq, özünəməxsus deyim tərzi, bədii təsvir vasitələrindən bol-bol faydalanmaq, özünü və başqalarını təkrar etməmək kimi yaradıcılıq xüsusiyyətləri də şairin sənətkarlıq məziyyətlərindəndir.

Belə ifadə və deyimi şairin "Sel basar", "Odumu odunla söndür", "İki gül yarpağı" və sair məhəbbət şeirlərindəki tapıntı kimi səslənən deyimlər, emosional fikirlər oxucu qəlbini ehtizaza gətirən elə aurani hisslər yaradır ki, sənətkarın məharətini alqışlamaya bilmirsən.

"Sel basar" şeirində qoşma janrının bütün tələblərinə riayət etməklə cinaslı qafiyələrdən istifadə etmişdir. Təcnisdə bütün bu ənənə saxlanılmış, orijinal bir sənət nümunəsi yaratmışdır.

Şeirdən son bəndə diqqət edək:

Söyləmə ki, nə həvəsdi şaxtada,

Oda düşüb könlüm közdür şaxtada,

Baxıb bizə həvəsiyər şaxta da,

O da sənin yanağına gül basar.

Oruc Sədanın geniş yaradıcılığını bir qəzet məqaləsində əks etmək çətindir. Yazının sonunda onun bir çox obrazlı fikirlə zəngin şeirlərinin bəzilərinə nəzər salaq.

"Yaxşıdır" şeirində deyilir:

Məhəbbətin yollarında qüssədən,

Səadətdir saçlarıma düşsə dən,

Məhəbbətsiz ömür sürən kimsədən

Bir aşiqin məzar daşı yaxşıdır.

Şair sanki müasirlərini bir daha mənalı fikrə, obrazlı tapıntıya səsləyir. Onun "Hələ bu dünyanın "Araz" dərdi var" və "Aramıza Araz atan dünyadı" şeirlərində obrazlı fikrin dərinliyinə və şairin orijinal deyim tərzinə valeh oluruq.

ümid ilahəsi gülməzmi bir az?!

Zamanın hökmündən çox xardı Araz.

Bağrı çatlayardı, daşardı Araz,

ürəyi dənizə boşalmasaydı.

Qeyd etdiyim kimi, obrazlı fikir, düşündürən dərin məna Səda yaradıcılığının əsasını təşkil edir. Bayatı, gəraylı, qoşma və qəzəllərində olduğu kimi, qəmli-kədərli həyatın özündən gələn həlli çətin problemlərindən yazanda da qəlbinin həssaslığı, səmimiliyi və milli qeyrətə söykənən kövrəkliyi özünü büruzə verir.

Şair nikbinliklə yanaşı, dərin kədər hissini də inandırıcı verə bilir. Onun "Qəm harayı", "Leyli andı" poemalarında həssas şair qəlbinin döyüntüləri sanki eşidilir, duyulur.

Bu gün gənclik həvəsilə yazıb-yaradan Oruc Səda hələ neçə-neçə oxucu qəlbinə yol tapan sənət əsərlərilə qələm dostlarını və geniş oxucu kütləsini sevindirəcək.

Xəlil Vəliyev,

Təzadlar.- 2009.- 14-17 fevral.- S.15