İnsanlıq ucalığı, dahilik zirvəsi 

Hər dəfə Mehdi müəllimin adı çəkiləndə, unudulmaz xidmətləri xatırlananda çoxları üzünü belə görməyənlər, səsini eşitməyənlər, amma mərhəmətini, alicənablığını hiss edənlər ayaq üstə durur, onun müqəddəs ruhuna dualar oxuyurlar. Yaxından tanıyanlar, birgə işləyənlər, pedaqoji fəaliyyət göstərənlər isə insanlıq zirvəsinə müsbət əməllərinə, elmi xidmətlərinə görə ucalan dahi şəxsiyyəti - ömrü, fəaliyyəti ərzində haram tikə yeməyən, əlinə zəhmətsiz gəlir dəyməyən Mehdi müəllimi yadlarından çıxara bilmirlər. İşıqlı obrazı gözlər önündən çəkilmir, əziz xatirəsi yaddaşlarda yaşayır. Alimlər, elm xadimləri, qədirbilən insanlar tanıyıram, hələ də Mehdi müəllimin aramızda olmamasına inanmırlar.  

Bəzən əyanilik, peallıq kimi onun xəyali obrazı ilə üz-üzə dayanıblarmış kimi danışırlar. Onu yenə min-bir həvəslə eşidirlər, tövsiyələrinə əməl edirlər. Bax, belə yerdə deyiblər: "Xoşbəxt o kəsdir ki, dost-tanışdan, işıqlı dünyadan əbədi ayrılandan sonra da unudulmur, vaxt-bivaxt ehtiramla yad olunur, dönə-dönə urvatla anınır". Elə xalqımızın vətənpərvər, görkəmli ziyalısı Mehdi müəllim kimi.

Sonsuz hörmətlə, məhəbbətlə yad etdiyim, ilk dəfə 1972-ci ildə məktəbimizdə keçirilən olimpiadada özünü gördüyüm, səsini eşitdiyim, indi də müqəddəs ruhuna gecə-gündüz Tanrıdan dinclik, rahatlıq istədiyim, arzuladığım Mehdi Məmməd oğlu Mehdizadə ötən əsrin əvvəlində Cəbrayıl qəzasının Daşkəsən obasında dünyaya göz açmışdı. Təsadüfə bax, hazırda nə Mehdi müəllim var, nə də tarixi el-obamız, təskinlik tapdığımız torpaqlarımız. Birini Əzrail – əcəli apardı, digəri quduzlaşmış ermənilərin tapdağı, zülmü, əsarəti altında qalıb. Amma Daşkəsən - o oba intizarlı xatırlananda da Mehdi müəllim yenə bizimlədir. çünki doğmalarına, rayon camaatına gərgin əməyi, axtarışları, elmi yaradıcılığı, ictimai-siyasi fəaliyyəti, sağlam əqidəsi, amalı ilə baş ucalığı gətirmiş, özünə isə əbədilik, sevgi-məhəbbət, unudulmazlıq qazanmışdı. O, 18 yaşında pedaqoji kurs bitirmiş, məzunu olduğu kənd məktəbində əmək fəaliyyətinə başlamışdı. Eyni zamanda ali təhsilini də davam etdirmiş, Bakı şəhərində ali pedaqoji kursda oxumuş, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun fizika-riyaziyyat fakültəsini uğurla başa vurduqdan sonra yenidən doğma diyara qayıtmışdı. Az keçmiş istedadlı, hərtərəfli bilgiyə malik müəllim kimi tanınmışdı.

Gərgin əməyi, elmi axtarışlarının bəhrəsi onun üzünə gülmüşdü. 1930-cu ilin yazında Respublika Xalq Maarifi Komissarlığının dəvəti ilə Bakıya gəlir, qurumun Tərbyə Baş İdarəsinin elmi katibi, qısa vaxtdan sonra isə Komissarlığın birinci müavini Ayna Sultanovanın müavini təyin edilir. Bir il sonra Elmi-Tədqiqat Pedaqogika İnsitutunun aspiranturasını bitirir, Pedaqoji İnstitutda müəllimlik fəaliyyətinə başlayır. 1941-ci ildə elmlər namizədi, 1956-cı ildə elmlər doktoru, professor elmi ad almışdı. Sıravi əməkdaşlıqdan, müəllimlikdən institutun rektoru vəzifəsinə yüksəlmişdi. Qəribədir, titullar, nüfuz qazandıqca özü adidən-adi, sadədən-sadə olar, hər bir müəllimin, tələbənin qayğısına qalarmış. Onların dolanışıqları, necə təhsil almaları ilə maraqlanar, müəllimlə tələbə arasında etik normalara uyğun mehribançılıq, səmimiyyət yaradarmış. Elə bu baxımdan da hazırkı Pedaqoji Universitetin binasını görənlər M.Mehdizadənin ruhuna dualar oxuyurlar. çünki o, burada rektor işlədiyi müddətdə ən əsas, vacib şərt halal əməyə, bilgiyə qiymət verilib. özü kimi müəllimlər, tələbələr də sağlam, saf əqidə ilə çalışıblar, oxuyublar, gələcəyə inamla, ümidlə baxıblar. 25 ilə yaxındır o, dünyasını dəyişib, amma bir nəfər də olsun onun ünvanına gileylənmir, əksinə, əbədi ünvanına dualar oxuyurlar.

M.Mehdizadə 23 il Respublikanın maarif naziri vəzifəsində işləmiş, elm, təhsil quruculuğu işlərinin inkişafına can yandırmış, xoşbəxt sabahlarımız uğrunda mübarizə aparmış, gənc nəslin təlim-tərbiyəsinə var gücü ilə çalışmışdı. ötən əsrin 70-80-ci illərində onun təşəbbüsü, ulu öndər Heydər Əliyevin diqqət-qayğısı sayəsində respublikamızdan xarici ölkələrdə təhsil almağa 10 min nəfərdən artıq gənc göndərilmişdi. İndi onların xoş soraqları Amerikadan, Türkiyədən, Almaniyadan və başqa xarici ölkələrdən gəlir. Bacarıqlı fəaliyyətləri, istedadlı qabiliyyətləri ilə millətimizi dünyada tanıtdırır, sevdirirlər. Mehdi müəllim sabir SSRİ məkanında şəxsi nümunəsi, elmi mövqeyi, təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə sayılıb-seçilmişdi. O, SSRİ Pedaqoji Elmlər Akademiyasının təşkilatçılarından biri olmuş, akademiyanın fəaliyyətə başladığı ilk vaxtdan – 1967-ci ildən ömrünün sonuna kimi həmin ünvanın görkəmli nümayəndəsi kimi tanınmışdı.

Akademik M.Mehdizadə dünyanın nüfuzlu təşkilatlarından biri YUNESKO-nun təhsil üzrə komitəsinin üzvü olmuş, inkişaf edən ölkələrdə xalq maarifi quruculuğu təcrübəsinin yayımlanmasında, həyata keçirilməsində fəal iştirak etmişdi. Rusiya, Belorusiya, Ukrayna, Qazaxıstan, özbəkistan, Türkmənistan, Gürcüstan, Moldaviya və başqa respublikalarda da yüksək hörmət qazanmış, görkəmli pedaqoq alim, təhsil təşkilatçısı kimi tanınmış və hər ünvanda məhəbbətlə qarşılanmışdı. O, 1930-cu ildən ömrünün sonuna kimi elmi-pedaqoji tədqiqatlar aparmış, pedaqoji fikrin və təhsilin inkişaf tarixi, təlim-tərbiyə nəzəriyyəsinin aktual problemləri üzrə fundamental elmi əsərləri ilə ad-san, şöhrət qazanmışdı. Onun bu gün də müasir olan, elm-təhsil yolunda gur işıq kimi yanan "Azərbaycanda məktəb tarixi haqqında oçerklər", "Azərbaycanda xalq maarifinin sürətli inkişafı", "Məktəb təhsili yeni yüksəlişdə", "Məktəbdə təlim-tərbiyə prosesinin təkmilləşdirilməsi yolları" və başqa əsərləri çap olunmuşdu. Akademikin yüzlərlə qəzet-jurnal məqalələri çağdaş dövrümüzdə də mövzu aktuallığına görə dəyərli, gərəkli bilinir. O, onlarla yüksək ixtisaslı alimin yetişməsində bilavasitə iştirak etmişdi.

Boyat xatirələri yenidən yad etmək bəzən acı-qüssəli, kədərli, bəzən də şirin olur. Yazımda onların vacibini hörmətli oxucuların diqqətinə çatdırmağı mənəvi borc bilirəm. Nəcəf NƏCƏFOV uzun müddət Maarif Nazirliyinin kadrlar şöbəsinin rəisi işləyib, Mehdi Mehdizadənin ən inandığı şəxslərdən biri olub. Hazırda "Azərbaycan müəllimi" jurnalının baş redaktoru vəzifəsində çalışır. Onun xatirələri unudulmaz şəxsiyyətin - akademikin böyüklüyünə, ucalığına, qüvvəsinə, qüdrətinə ayna tutur, müsbət obrazını bir daha göz önündə, xəyallarda canlandırır:

- Mərhum Mehdi müəllim milli dəyərlərimizin, təhsilimizin, elmimizin vicdanı, abır-həyası, ləyaqəti, şərəfi olub. O, nazir idi, mən şöbə rəisi. İnanın, bir dəfə də olsun ondan soyuqqanlılıq, biganəlik, laqeydlik, özündənrazılıq görmədim. Eşitsəydi ki, Kəlbəcərdə, Laçında, Yardımlıda bir müəllimin ürcahına təbii fəlakət çıxıb, vallah, onun ağrı-acısını öz canında çəkər, hiss edərdi. ölkəmizdə bütün məktəbləri gəzər, müəllimlərlə, azyaşlı şagirdlərlə doğması, əzizi kimi görüşər, imkan daxilində onların qayğısına qalardı. O, dünya şöhrətli elm xadimi, akademik idi. İnanın, özünü adi müəllim kimi aparar, böyüklüyünü, ucalığını, nazirliyini üstün tutmaz, öyünməz, hikkəli, ədalı, zəhmli olmazdı. Nazirliyin kollegiya iclasında bir rayonun Maarif şöbəsini işdən azad etdilər. Səhəri gün məni kabinetinə çağırıb dedi: "Get, onu başa sal ki, qəbahətinin ucbatından vəzifədən uzaqlaşdırıldın. Amma biz sənə ögey deyilik. Ailəni, uşaqlarını nəzərə alıb, məktəblərin birinə müəllim göndəririk..."

İllər boyu onunla birgə işlədik. And içirəm, təhsilimizin inkişafında, formalaşmasında onun maddi marağı olmayıb. Xalqımızı canı, varlığı qədər sevərdi. Həmkarının, dostlarının uğurlarından uşaq kimi kövrələrdi. O, nümunə göstəriləsi elm xadimi, təşkilatçı, qurucu, ilham, həvəsverici şəxsiyyət idi. Əməyi, bacarığı, istedadı da vaxtaşırı layiqincə qiymətləndirilərdi. "Əməkdar elm xadimi" fəxri ada layiq görülmüşdü. Dəfələrlə Respublika Ali Sovetinə deputat seçilmişdi. Dövrün ən dəyərli mükafatın – Lenin ordeni, 3 dəfə Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni, başqa mükafatlar, təltiflər almışdı. O, 25 ildən artıqdır ki, dünyasını dəyişib, əbədi ünvanı Fəxri Xiyaban olub. Lakin çoxları kimi şəxsən mənim üçün də Mehdi müəllim yaşayır, müstəqil Azərbaycanımızın elm xadimi kimi bizimlə birlikdədir. Ən azı alicənab insan, görkəmli elm xadimi Mehdi müəllimin ruhu dinclik tapıb ki, ölkəmizi iqtisadi-sosial inkişafına görə bütün dünya tanıyır.

...Çox hörmətli Nəcəf müəllim bir az tələsdi. Kaş o, deyəydi ki, dünya şöhrətli elm xadimi haqq dünyasına qovuşsa, behiştlik tapsa da, indi də ruhu atası Məmmədin məzarından nigarandı. Axı, torpaqlarımızın 20 faizi – füsunkar Qarabağımız, tarixi şəxsiyyətlər yetirən Daşkəsən kəndi də düşmən amansızlığı, əsarəti altında inildəyir, doğmalarının yolunu gözləyir. Elə burda akademik Mehdi Mehdizadənin təxminən 70 il əvvəl yazdığı fikri xatırladım: "Yaradanımız bəşər boyu haqqı uca tutub". Əbədi ünvanınız behiştlik olsun, insanlıq ucalığı, dahilik zirvəsi qazanmış unudulmaz şəxsiyyət! Fikrinizin qüdrətinə inanıb əmin oluruq ki, tezliklə ata-baba yurd yerlərimiz işğaldan azad ediləcək. Buna xalqımızın hüquqi səlahiyyəti, dövlətimizin maddi-mənəvi, fiziki imkanı da var.

Səfər BAYRAMLI,

Kimya-biologiya təmayüllü

Respublika liseyinin dil və ədəbiyyat müəllimi

Təzadlar.- 2009.- 29 sentyabr.- S.15.