"Ürəyimdə bircə narahatçılıq var..."

Xanəndə Arif Babayev söhbəti Qarabağla başlayıb, Qarabağla bitirdi

Arif Babayevlə "Dostluq" kinoteatrının qarşısında görüşməli idik. Kinoteatrın qarşısına çatanda qapının ağzında Arif Babayevi yox, Qulu Ağsəsi gördüm. Qulu müəllim məni görüb, "Boy, Qızılgül səniymişsən?" deyə səslənəndə bildim ki, məsələdən halidir. "Bəs Arif müəllim hanı?"

Yuxarıya qalxdı:

- Müsahibə götürəssən?

- Lent.az-ın "Yol yoldaşı" layihəsinə dəvət eləmişəm.

- Gəzməyə gedəcəksiniz? Vallah, adına söz çıxardacaqlar.

Qulu müəllimin zarafatlarına öyrəncəliyəm.

- Fevralın 20-də kişinin 71 yaşı tamam olur.

...Qulu Ağsəsi görən kimi Arif müəllimin dərdi açılır.

- Qızım, bax, deyirəm, sən də biləsən. Bu gülablılar var ha, Ağdamın içində elə bil ayrıca bir mafiyadır. Kim olursan ol, içərilərinə buraxmırlar.

- Arif müəllim, vallah, qaza görə oldu.

- Ay Qulu, bu sarımsaqqatığın kələmdolmasına nə dəxli var axı?

Arif müəllim söhbətdən heç nə anlamadığımı görüb, hadisəni danışır. Sən demə, Ukraynanın Energetika nazirinin müavini Gülablıdan imiş. Arif müəllimə söz veriblərmiş ki, onun 70 illik yubileyini Ukraynada yüksək səviyyədə qeyd eləsinlər.

- Hətta internetdə də getmişdi.

- Mən vermişdim də, internetə - Qulu Ağsəs etiraf eləyir - Amma vallah, elə oldu ki, o ərəfədə Rusiya qazı dayandırdı. Yuşşenkoynan da Timoşenkonun arası dəydi...

Arif müəllim Qulunun izahını qəbul eləmir.

- Bax, hər yerdə də deyəcəm. Söhbət yubileydən getmir ey... Mən bir adama söz versəm, o sözə görə başımı da verərəm. İndi o boyda nazir mənim gözümdə büzüldü-bürüşdü, (əliylə göstərir) oldu bircə belə...

Qulu Ağsəs mənə tərəf çönür:

- Bunu yazmaszan, yaxşı?

Arif müəllim inad eləyir.

- Yox, qəzetdə də gedəcək, büzüldü, bürüşdü.

Gülüşürük.

..Birtəhər, sürüşə-sürüşə kinoteatrın qarşısındakı buzlaqdan keçirik.

- O gün Allah saxladı, elə pis yıxılacaqdım. - Arif müəllim deyir. - Qarovulçu oturub boş-bekar, pilləkənlər buz, gələn-gedən sürüşür, yıxılır. Deyirəm, ay oğlum, nolar əlinə lapatka götürüb buzu təmizləsən? Təmizlə, bir-iki manat verərəm. Bizim millətdə xoşməramlı fəaliyyət çatışmır.

Söhbətə Qarabağla başlayır...

- Qarabağda yaxşı kişilər olub, sözünə düz, əhdinə vəfalı insanlar olub. Süfrəsi açıq, ürəyi açıq, mərd. Amma get-gedə mən baxıb görürəm ki, cırlaşma gedir. Onu da qınama, neyləsinlər, torpaq gedəndən sonra belə oldu. Hərdən mənim gözlərim dolur. O kişiləri ki mən görmüşəm, onlar ta qurtarıb, yoxdu. Mənim doğulduğum kənd -Ağdam rayonunun Sarıhacılı kəndi gözəl kişilər, gözəl insanlar , gözəl də səslər yetişdirib. İndi o torpaq yoxdu. Hərdən ürəyim pis olur, özüm də bilmədən görürəm gözümdən yaş gəlir.

- Kənddən nə vaxt çıxmısınız?

- Kənddən çıxmışam, 1961-ci ildə. Burda İncəsənət İnstitutuna qəbul olmuşam. Neçə medal almışam. Onun içində bir qızıl medal da varıydı. Onu da apardım zərgərə yoxlatdım, məlum oldu ki, qızıl döyül.

- Neynirdiniz yoxlatdırıb?

- Yox, yaman günnük üçün yox, elə-belə maraq üçün yoxlatdırdım ki, görüm həqiqi qızıldırmı? Dedilər yox, elə adı qızıldır.

Arif müəllimin ləhcəsinə diqqət edirəm. Bir söz belə dəyişməyib, qarabağlılar necə danışır, eləcə də qalıb ləhcəsi. Mən ümumiyyətlə, kişi xeylağına yaraşdırmıram ləhcəsini dəyişməyi. Əlbəttə, əgər ciddi zərurət yoxdursa. Təbiilik, səmimiyyət qarabağlıların ən gözəl cizgisidir, zənnimcə. İndi də yol-yoldaşım olan hündürboylu, qarabuğdayı qarabağlı kişisinin "gəlif-gedif", "gələjək-gedəjək", "ta, innən belə" kimi doğma ləhcəli kəlmələri məni bu qarın-çovgunun içindən uzaq, doğma, isti diyara aparır.

Dərdim dəbərir.

- Arif müəllim, Qarabağ məsələsinin axırı nətər olacaq görən?

- Nətər olacaq, ay bala. Qarabağ məsələsi hasat məsələ döyül axı... Bilsəm ki mənim torpağım alınacaq, mənim bir oğlum var, onu da götürüb, birinci gedərəm. Torpaq anadan irəlidir. Amma indi bizim gücümüz çatmır bu torpağı geri almağa. Gücümüz çatmayandan sonra da mənasız yerə milləti qırğına verməyin adı yoxdu. Torpaq məsələsi çox çətin işdi. Ona gücümüz çatsa nə vardı?

- Neçə övladınız var?

- Qoy sayım görüm... Demək bir oğlum, iki qızım, altı nəvəm var. Hamısı da öz istəkləriynən peşə seçiblər - biri həkimdir, biri müəllimədir, biri... institutu qurtarıb..

- Pedaqoji institutu?

- Yox, yox, pedaqoji döyül... hə, iqtisadiyyatı qurtarıb.

- Arif müəllim, siz deyirsiniz, bir muğam məktəbi var, vəssalam, bunun Bakısı, Şamaxısı yoxdur. Amma iş orasındadır ki, Bakı xanəndələri qəzəliyyata fikir verirlər, sözlərin aydın tələffüzünə, qarabağlılar səsə.

- Yox, səs lazımdır. Amma qəzəliyyat da lazımdır. Bax, bir şeiri götürüb oxuyursan. Nə qədər yaxşı oxusan da, ona kənardan bir kamança da verəndə, balaban da verəndə şer güclənir.

- Siz hansına üstünlük verirsiniz?

- Səsə, səsə...Onda mən elə çoxlu qəzəl əzbərləyərəm, vuraram qoltuğuma gəzərəm.

- Axı deyirsiniz ki, bir məktəb var - muğam məktəbi. Nə Qarabağ məktəbi var, nə Bakı, nə Şamaxı. Əgər belədirsə, nəyə görə onda bakılılar məhz qəzəliyyata fikir verirlər, qarabağlılar səsə? Deməli, ayrıntılar var?

- Yox, bilirsən nətərdi? Mən saa deyim. Bakı camaatı qəzəli xoşlayır, həm də qəzəlin deyilişini də bilirlər. Vəzni də düzgün bilirlər, tələffüzü də düzgün bilirlər, yalanı yoxdu.

- Deməli, ayrıntı var da?

Böyük muğam ustası mübahisəyə son verir.

- Mən gənə də öz sözümün üstündə dururam ki, xanəndə xanəndədir. Bir məktəb var - o da muğam məktəbi. Əslində səs Qarabağdan gəlir, bunu heç kim inkar eləmir. Cabbar, Seyid hardan gəlib? Qarabağdan gəlib də.

- Burda da söz yox ki, Qarabağın suyu, havası rol oynayır.

- Əlbəttə, indi Bakıda maşın da çoxdur, hava da, su da təmiz döyül. O gün Bərdədə mənim yubileyimi keçirtdilər. Bir az soyuqlamışdım, gecə səhərə qədər yatmamışdım. öz-özümə deyirdim ki, ay Allah, mənə qüvvə ver, oxuya bilim. Allah mənə orda bir qüvvə verdi ki, cavan oğlan kimi oxudum. Allah haqqı.

- Arif müəllim, Bərdədə sizin başınıza belə bir hadisə gəlib cavan vaxtı - maşınınız qəzaya uğrayıb...

- Vallah, mənim adıma o qədər lətifə uydurublar, biri deyir, gözü çıxıb, biri deyir...

Bu vaxt bizə ağsaçlı bir kişi yaxınlaşır. Ləhcəsindən bilinir ki, o da qarabağlıdır.

- Kamran müəllim mənim əlli illik dostumdur. Bir yerdə oxumuşuq. çox şey onun yadında daha yaxşı qalıb.

Kamran müəllim soruşur ki, nə məsələdir? O dəqiqədə yaddaşını vərəqləyir.

- Hə, Bərdədə elə bir şey olmuşdu. İsbən kişinin barısına dəymişdi maşın...

- Hə, hə, İsbən kişinin barısına, bax, mən o əhvalatı deyirəm. Deyirdilər orda sizi birtəhər çıxardıblar maşından.

- Yox, bir balaca alnım cızılmışdı. Amma elə hadisə olmuşdu, bəli. Nişanlıydım onda, Şuşaya getmişdim. Ordan qayıdıb, Şəkiyə qastrola gedirdim. Yolda böyük bir maşın çıxdı qarşıma, ya vurmalıydım onu, ya da kənara çıxmalıydım. Mən də bir az sola çəkdim, maşın girdi barıya.

- Şuşalı qızıyla evlənmisiniz?

- Yox, mən xalis ağdamlıyla evlənmişəm. Babaşoğlu Mamed deyirlər, onun qızıdır, nöyütçü İzzətin nəvəsidir.

- Sizin adınıza bir lətifə də danışırlar. Deyirlər, imkanlı adamlardan birinin toyunda hirslənib demisiniz ki, tərifləyəndə məni tərifləyirsiniz, amma pulu qadın müğənninin cibinə basırsınız.

- (Gülür) Hə, o düzdür. Olub elə bir şey. İmkanlı adamlardan birinin toyunda idik...(Duruxur, fikrə gedir) Sən Allah, bağışla, sən də mənim balam. İndi ta söz gəlib, danışıram. Bir rəqqasə də gətirmişdilər. Mən də beş-altı mahnı oxudum. Oturub çörək yemək istəyirdim. Yaxşı da kabab çəkmişdilər. İndi bu rəqqasəni çıxardıblar oynayır, mən də istəyirəm yeməyimi yeyəm. Bu kişi gedir-gəlir, pulu aparır qoyur rəqqasənin yaxasına, gəlir məni öpür. Yemək qalıb qarşımda, imkan vermir, yeməyimi yeyəm. Gedir, pulu qoyur, gəlir məni öpür, İmkanlı adamdı də, pulu çoxdur. Axırda dedim, a kişi, sən deyəsən bizi səhv salmısan. Pulu kimə verirsən, get onu da öp də, nə istəyirsən mənnən, qoy çörəyimi yeyim.

- Arif müəllim, toya gedəndə qiymət danışırsınız, yoxsa nə versələr qane olursunuz?

- Vallah, mən qiymət danışmıram. Beş yüz də versələr "sağ ol" deyirəm. Amma indi gərək adamın özünün insafı olsun də, mənim gözümün qabağında orta səviyyədə oxuyan müğənniyə gətirib min beş yüz manatı, min manatı sayıb verirsə, nəzərə ala ki, bu da Arif Babayevdir. Hər şey cəhənnəm, birdən elə ölüntü pul qoyurlar adamın cibinə, yanıb-tökülürsən ki, azdır-azdır, heç olmasa, şax pul ver də.

- Arif müəllim, bir neçə il öncə tələbələrinizlə birgə böyük bir konsert proqramı hazırlamışdınız. Orda bircə Könül Xasıyeva kənardan idi, hamısı qarabağlılar yığışmışdı. Konsertdən sonra bir az söz-söhbət də gəzdi ki, Arif Babayev qarabağlılardan kənar xanəndələri qəbul etmir. Yəni hesab edir ki, yaxşı xanəndə ancaq Qarabağdan çıxa bilər.

- Yox, qətiyyən qarabağlı məsələsi yox idi ortada. Onlar səsli uşaqlar idi də, oxuduq, yeddi lad muğamın dördünü işlədik, səhnələşdirdik, camaat da bəyənmişdi. Qızıl fonda daxil oldu. Allah rəhmət eləsin, Ramiz Mirzəyev kömək elədi bizə. Mənimçün fərqi yoxdur, qarabağlı olsun, bakılı, şəkili olsun, yaxşı oxusun. Aygünün, Nəzakətin oxumağına kim nə deyə bilər ki?

- İran səfəriniz necə keçdi?

- çox gözəl keçdi. Tələbələrimlə getmişdim İrana. Dörd min tamaşaçı gəlmişdi konsertə. Muğamın da Maykl Ceksonu yoxdu ki? Bizi də belə sevirlər də... Konsertimizə gəlirlər, qiymətləndirirlər. çəkib gətirmişik, hələ efirə getməyib.

- Ən çox istədiyiniz tələbəniz kim olub?

- Tələbələrim hamısı mənimçün əzizdir. Başqa oxuyanlar da yaxşı oxuyursa, mənimçün əzizdir, fərqi yoxdur, mənim tələbəmdir, yoxsa başqasının. Mənim tələbələrimə gəlincə, Nəzakətdir, Aygündür, Səbuhidir, Cabirdir, Könüldür...o biri Könül də çox istedadlı qızdır...

- Könül Kərimova?

- Hə, amma o bir az başqa yol tutdu...

- Heyif oldu...

- Həm heyif oldu, həm də bir az özündən razı oldu. Amma o da mənimçün əzizdir.

- övladlarınızdan səsi olan var?

- Yaşarın uşaq vaxtı yaxşı səsi vardı. Böyüdükcə korlandı səsi. Amma böyük istedadı, musiqi duyumu var. Elə heyfim gəlir onun istedadına, deyirəm, kaş səsi bütöv olaydı. Elə-belə oxusa, oxuyar. Onu da mən istəmirəm, orta səviyyəli oxuyan nəyə lazımdır, gərək səs bütöv olsun.

- Qardaşınız Şahin Babayevinsə gözəl səsi var. Amma mən onun bircə mahnısını eşitmişəm. Niyə oxumur?

- O ayrı yol seçdi. Bizneslə məşğuldur. Aliəsi böyükdür, ailəsini saxlayır. Mən ona çox yalvardım ki, gəl, kömək eləyim, burda məktəb bitir, sənin gözəl səsin var. Gəlmədi. çox yanıram onun səsi üçün. Bir dəfə İrana getmişdim, bir nəfər gətirdi Şahinin səsi olan kaseti qoydu, qulaq asdıq. Qeyri-ixtiyari olaraq gözümdən yaş süzüldü. Dedilər, bilsək ki, sizə belə pis təsir edəcək, oxutmazdıq onun mahnısını. özü də görürsünüz, səsi mənim səsimdən zərrəcə geri qalmır. çox istəyərdim ki, iki qardaş çıxaq, oxuyaq, çox maraqlı alınardı. Neyləyim, istəmədi. Şahinin səsi mənim səsimdir. Sadəcə, mən gör-götür aləmində olmuşam, böyük xanəndələrdən öyrənmişəm, bayaq yadımdan çıxdı adını çəkmədim, Mütəllim Mütəllimovdan öyrənmişəm. Onun adını çəkməsəm, çox böyük günah olar. Mütəllim Mütəllimov bir "Bayatı-Qacar" oxuyurdu, göydə uçan quş qanad salırdı. Məsələn, Yaqub Məmmədov Xanda nə var, hamısını götürüb. Amma səsinin çaları ayrıdır. Yaqub özü həmişə deyirdi ki, Xana qurban olum, ona dəyməyin, onu Allah göydən yetirib.

Söhbəti yenə də Qarabağa çəkir.

- Mən hökumətimizin həm özümə, həm də bütün sənətkarlara qayğısından razıyam. Prezident təqaüdü alıram, sözüm keçir, sayırlar, hər bir məsələdə hiss eləyirəm bu qayğını. Amma ürəyimdə bircə narahatçılıq var, o da Qarabağımızla bağlıdır. Hərdən ürəyim yarpaq kimi əsir. Yadıma düşür, payızda gedirdim, darvazada maşını saxlayırdım, düşüb xəzəli təmizləyirdim, qapı-baca dolu olurdu xəzəllə. Valideynlərimin qəbri də ordadır - Qarağacı qəbiristanlığında... Möcüzə bir torpaq idi Qarabağ. Mən dünyanın çox yerini gəzmişəm. Dörd dəfə Amerikada olmuşam, Avropa ölkələrində olmuşam. Helə torpaq, helə su heç yerdə yoxdur...

Qızılgül Abdinova

Təzadlar.-2009 .-9 yanvar.- S.9.