Şəms Təbrizi və sufiliyin qırx qızıl qaydası

Başlanğıcı ötən sayımızda

Sufiliyin bir cərəyan olaraq meydana çıxdığı ilk çağlardan bir çox ünlü sufi şeyxləri “sufi necə olmalıdır?”, “sufi necə düşünməli, necə davranmalıdır?”, “sufi hansı özəlliklərə sahib olmalıdır?” və digər bu kimi suallara cavab verməyə çalışmışlar. Ayrı-ayrı sufi mürşidlər öz çıxışlarında bu sualların cavabını ümumi və ya bəndlər şəklində cavablamışlar.

24. Bir halda ki, insan məxluqatın əşrəfidir, yəni varlıqların ən şərəflisidir, deməli atdığı hər addımda Tanrının yer üzündəki xəlifəsi olduğunu xatırlayaraq ona yaraşan şəkildə hərəkət etməlidir. İnsan yoxsullaşarsa, iftiraya uğrayarsa, həbsə girərsə, hətta əsir olarsa belə, yenə başı dik, gözü tox, könlü əmin bir xəlifə kimi davranmaqdan vaz keçməməlidir.

25. Cənnəti və cəhənnəmi əsla gələcəkdə arama. İkisi də bu an mövcuddur. Nə zaman bir insanı təmmənnasız, qarşılıqsız və bazarlıq etmədən sevməyi bacarsaq o zaman cənnətdəyik əslində. Nə zaman biriylə qovğa etsək, nifrətə, həsədə və kinə bulaşsaq kəlləmayallaq cəhənnəmə düşmüş oluruq.

26. Kainat tək vücud, tək varlıqdır. Hər şey və hər kəs görünməz iplərlə bir-birinə bağlıdır. Əsla kimsənin ahını alma, bir başqasının, özəlliklə səndən zəif olanın canını yandırma. Unutma ki, dünyanın o başındakı bir insanın kədəri bütün insanlığı qəmgin edə bilər. Və bir insanın səadəti hər kəsin üzünü güldürə bilər.

27. Bu dünya bir dağ kimidir, ona necə səslənsən, o da sənə eyni səsləri əks etdirər. Ağzından xeyirli söz çıxarsa xeyirli söz əks olunar, şər söz çıxarsa sənə şər əks olunacaq. Eləsə kim ki, sənin haqqında pis danışır, sən o insan haqqında qırx gün qırx gecə sadəcə gözəl sözlər danış. Qırx günün sonunda görəcəksən hər şey dəyişmiş olacaq. Sənin könlün dəyişərsə dünya dəyişər.

28. Keçmiş, zehinlərimizi qapayan dumandan, buluddan ibarətdir. Gələcək isə başlı başına bir xəyal pərdəsidir. Nə gələcəyimizi bilə bilir, nə də keçmişimizi dəyişdirə bilirik. Sufi daima bu anın həqiqətini yaşar.

29. Qədər, tale həyatımızın öncədən yazılmış olması deməkdir. Bu səbəbdən “nə edək, həyatımız belədir” –deyib boyun bükmək cəhalətin göstəricisidir. Qədər yolun tamamını deyil, sadəcə yol ayrımlarını verir. Keçilən yollar bəllidir, amma bütün döngə və yolun ayrımları yolçuya aiddir. Eləsə, nə həyatının hakimisən, nə də həyat qarşısında çarəsizsən.

30. Həqiqi sufi elə biridir ki, başqaları tərəfindən qınansa, ayıblansa, dedi-qodusu edilsə, hətta iftiraya uğrasa belə, ağzını açıb kimsə haqqında tək bircə kəlmə pis söz danışmaz. Sufi qüsur görməz, qüsur örtər.

31. Haqqa yaxınlaşa bilmək üçün ipək kimi bir qəlbə sahib olmalısan. Hər bir insan bu və ya digər şəkildə yumşalmağı öyrənir. Kimisi qəza keçirir, kimisi ölümcül xəstəlik, kimi ayrılıq acısı çəkir, kimi də maddi sıxıntı... Hamımız qəlbdəki qatılıqları çözməyə fürsət verən təhlükəli durumlardan keçirik. Amma kimimiz bundakı hikməti anlar və yumşalar, kimimiz isə nə yazıq ki, daha da sərtləşərək çıxar.

32. Aranızdakı bütün pərdələri tək-tək qaldır ki, Tanrıya saf bir eşqlə bağlana biləsən. Qaydaların (kuralların) olsun, ancaq qaydalarını başqalarını uzaqlaşdırmaq, yaxud mühakimə etmək üçün istifadə etmə. Özəlliklə bütlərdən uzaq dur, dost... Və əsla doğrularını bütləşdirmə. İnancın böyük olsun, amma inancını böyük görmə!

33. Bu dünyada hər kəs bir şey olmağa çalışırkən sən HEÇ ol. Mənzilin yoxluq olsun. İnsanın saxsı qabdan fərqi olmamalı. Necə ki, saxsı qabı tutan çölündəki biçimi deyil, içindəki boşluqdusa, insanı da ayaqda tutan mənlik zənni deyil, heçlik bilincidir.

34. Haqqa təslim olmaq nə zəiflik, nə də süstlükdür. Tam tərsinə, belə bir təslimiyyət son dərəcə güclü olmağı tələb edir. Təslim olan insan çalxantılı və burulğan sularda çırpınmağı buraxır, əmin bir məqamda yaşayır.

35.Bu həyatda yalnız təzadlarla irəliləyə bilirik. Mömin içindəki münkirlə tanış olmalı, Tanrıya inanan insan isə içindəki inananla tanış olmalıdır. Kamil insan qatına yetişənə qədər insan addım-addım irəliləyər. İnsan yalnız təzadları qucaqlaya bildiyi qədər olqunlaşar, kamilləşər.

36. Hiylədən və fırıldaqdan əndişə etmə. Əyər biriləri sənə tələ qurur, zərər vermək istəyirsə, Tanrı da onlara zərər vurur. Çuxur qazanlar o çuxura özləri düşər. Bu sistem qarşılıqlar əsasında işlər. Nə bir qətrə xeyir qarşılıqsız qalır, nə bir qətrə şər. Onun bilgisi xaricində yarpaq belə əsməz. Sən sadəcə buna inan!

37. Tanrı qılı qırx yararaq dəqiqliklə çalışan saat ustasıdır. O qədər dəqiqdir ki, sayəsində hər şey tam zamanında olur. Nə bir saniyə tez, nə bir saniyə gec. Hər insan üçün bir aşiq olma zamanı vardır, bir də ölmək zamanı.

38. “Yaşadığım həyatı dəyişdirməyə, özümü dönüşdürməyə hazırammı?”- deyə sormaq üçün heç bir zaman gec deyil. Hansı yaşda olursaq olaq, başımızdan nə keçmiş olursa olsun, tamamən yenilənmək mümkündür. Tək bircə gün öncəki günün tam təkrarını yaşayırıqsa yazıq olur. Hər an, hər nəfəsdə yenilənməli. Yepyeni bir yaşama doğmaq üçün ölmədən öncə ölməli.

39. Nöqtələr sürəkli deyilsə də bütünlüklə eynidir. Bu dünyadan gedən hər oğru üçün bir oğru doğular. Ölən hər dürüst insanın yerini bir dürüst insan alır. Bütün, heç bir zaman pozulmaz, hər şey yerli yerində qalır, mərkəzində... Həm də bir gündən digər bir günə heç bir şey eyni olmaz. Ölən hər sufi üçün bir sufi doğular.

40. Eşqsiz keçən bir ömür hədər yaşanmışdır. “Əcaba, ilahi eşq ardınca getməliyəmmi, məcazimi, dünyəvimi, yoxsa səmavimi, cismanimi?” – deyə sorma. Ayrımlar ayrımları doğurur. EŞQin isə heç bir əlavə özəlliyə və tamlamaya, bütünləşməyə ehtiyacı yoxdur. Başlı başına bir dünyadır eşq.

Ya tam ortasındasan – mərkəzində,

Ya da çölündəsən – həsrətində...

İstifadə edilmiş qaynaqlar;

1.Şəms Təbrizi “Makalat”, çeviri:M.N.Gençosman (Ankara – 1973).

2. “Evliyâlar Ansiklopedisi”, (İstanbul – 1993).

3. “Yeni Rehber Ansiklopedisi”, (İstanbul – 1993).

4. Mehmet Önder, "Mevlana Celaleddin-i Rumi", (Ankara 1986).

5. Eflaki, "Ariflerin Menkıbeleri", (İstanbul, 2006).

6. Aydın Yaşar "Şems-Mevlana buluşması...", (Milli Gazete, 30 Nisan 2009).

7. B. A. Çetinkaya, "Mevlananın Tebrizli Güneşi Şems"

8. Ahmet Küçükakkaş, "Mevlana ve Şems", (Mavi Rüya Kültür Sanat ve Düşünce Dergisi, Aralık - 2005, Sayı:2).

Saytlar;

1. tdvislamansiklopedisi.org

2. sufiarastirmalari.com

3.somuncubaba.net

4.sabah.com.tr

Türküstan.- 2015.- 12-18 aprel.- S.15.