“Xəzərin nəğmələri”…

Mərakeş poeziyası şərqşünas alimin tərcüməsində

Tərcümə sənətinin özünəməxsus cazibəsi var. Hər hansı bir xalqın nümayəndəsinin öz dilində qələmə aldığı, duyğu və düşüncələrinin məhsulu olan yaradıcılıq nümunəsini tərcüməçinin öz ana dilinə çevirərək yad bir insanı öz dilində danışdırmaq hünəridir bu sənət!Bu hünər tələb edən işdə tərcüməçinin, əsərini tərcümə etdiyi sənətkarın yalnız danışdığı, yazdığı dili gözəl bilməyi hələ işin lap başlanğıcıdır. Əsl hünər o dilin daxili qatına hopan yazıçı mənəviyyatını, onun ruh dünyasını dərindən duymaq, o sənətkarın “dilini tapmaq”dadır. Tanınmış rus yazıçısı Korney Çukovski nin sözləri ilə desək, “tərcüməçinin yaradıcılıq ilhamı yalnız o vaxt səmərəli ola bilər ki, o, orijinaldan ayrılmasın, amma hərfən, yəni sözbəsöz, kəlmə-kəlmə tərcümə üsulundan yaxasını qurtarsın, təbəssümü təbəssümlə, musiqini musiqiylə, səmimiliyi səmimiliklə təcəssüm etdirsin, fikrin kəskinliyini, hissin dərinliyini, obrazın parlaqlığını, rənglərin və səslərin füsunkarlığını, intonasiyanın ahəngdarlığını oxucuya çatdırsın.” Bu mənada, bədii tərcümənin, yəqin ki, ən çətin və eyni zamanda, ən cazibədar növü olan poetik tərcümələri ilə seçilən gənc tərcüməçi, AJB-nin üzvü, ərəbşünas, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Mahir Həmidovun yaradıcı fəaliyyəti xüsusi qeyd olunmalıdır.

Son illər poetik tərcümə sənətində imzası tanınan gənclər arasında bir imza da diqqəti çəkir. “Mahir Həmidov”, “Mahir Həmid” imzalı tərcümə nümunələrini, şeir və hekayələri ardıcıl olaraq qəzet və jurnallardan, internet səhifələrindən (“Ədəbiyyat”, “525-ci qəzet”, “Kaspi” qəzetləri, “Azərbaycan”, “Ulduz”, “Mütərcim” jurnalları və b.) oxuyuruq. Mahir bəy tərcüməçi olmaqla yanaşı, həm də şərqşünas alimdir. Altı il əvvəl Türkiyədə, Ankara Universitetində “Mixail Nuaymənin ədəbi-tənqidi görüşləri və şeirləri” adlı dissertasiya işini uğurla müdafiə edib. Hal-hazırda AMEA Şərqşünaslıq İnstitutunun böyük elmi işçisidir. Ərəb məhcər ədəbiyyatının tədqiqatçısı olan bu istedadlı gəncin 2014-cü ildə çapdan çıxan “Kipriklərin pıçıltısı” adlı şeirlər kitabının “Ön söz”ünün müəllifi olmuşam.Mixail Nuaymənin Azərbaycan dilində bu ilk şeirlər kitabından sonra Mahir Həmid bu yaxınlarda ərəb ədəbiyyatından ikinci bir tərcümə kitabını – “Xəzərin nəğmələri”ni oxuculara təqdim edib. Müasir Mərakeş ədəbiyyatının nümayəndəsi olan Mərakeş Krallığının ölkəmizdəki sabiq səfiri, yazıçı, şair, siyasi elmlər doktoru Həsən Haminin (Hassan Hami) “Xəzərin nəğmələri” adlı şeirlər kitabı Azərbaycan dilində işıq üzü görüb. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Yanında Bilik Fondunun tərəfindən “Mütərcim” nəşriyyatında çap edilən kitaba yazdığı “Ön söz”də Həsən Hami bu üçüncü şeir divanını Cənubi Qafqazın göz bəbəyi olan Azərbaycanda, Xəzər dənizindən ilham alaraq yazdığını qeyd edir. Azərbaycanın fərqli etnik və dini tərkibinin olmasına baxmayaraq, burada tolerant cəmiyyət nümunəsinin canlı örnəyinin olduğunu vurğulayan, öz ölkəsi ilə Azərbaycanı müqayisə edən H.Hami, çoxçeşidli mədəniyyət və din mənsublarının qardaşcasına birlikdə yaşadığı Azərbaycan və Mərakeşin ortaq tərəflərinin olduğunu ifadə edir.

“Xəzərin nəğmələri”ndə ilk şeir Bakı haqqındadır:

Nə qədər möhtəşəmdir

Onda əzəmət,vüqar!

Bakı!- O, gündüz-gecə

Nə yorular, nə yatar!..

(“Bakı”)

Bakını böyük bir şövqlə vəsf edən şair burda “Xəzərin nəğmələrilə Qafqazın baş-başa verib pıçıldaşması”ndan, “Şərqlə Qərbin qovşağı” adlandırdığı bu sirli,əsrarəngiz şəhərin “üfüqlərə nəğmə deməsi”ndən bəhs edir.

Kitabda “Əsatir”, “Fərqli baxış”, “Cürət”, “Xəritələrim”, “Vaxt”, “Yun köynək”, “Ən gözəl səfər”, “Gül”, “Bağışlayın!..”, “O olmasaydı…” və b. şeirlər öz fəlsəfi tutumu, eləcə də poetik ifadə tərzinə görə xüsusilə diqqətəlayiqdir.

“Axına qarşı üz ki,bəlkə, şiddətli rüzgar

Ram edə səni, ya da sən edəsən onu ram!

Sən axına qarşı üz!Cəhd et!Demə,qorxuram!

…Əgər bilmək istəsən, ibrət nədir, qulaq as:

İbrət – öləndən sonra geridə qalan miras!”

(“Cürət”)

Bir məsələni də qeyd etmək lazımdır ki, Həsən Haminin poeziyasında sözlər və ifadələr daşıdığı məna yükü, sətiraltı anlamı, dərin fəlsəfi düşüncələrlə zəngin olması ilə seçilir. “Xəritələrim” adlı şeirində şair özü də poeziyasının bu mühüm xüsusiyyətini etiraf edir: “Mən sözlə oynayanam, eyhamla danışanam.”

Şairin ana məhəbbətinə həsr olunan “O olmasaydı…” adlı şeiri isə müqəddəs varlıq olan anaya sevginin gözəl, səmimi bir ifadəsidir:

“Mənə sərhədlər aşan bir nəğmədən söz aç sən!

Odur bütün dillərdə həm sevilən,həm sevən!-

Anam!..”

(“O olmasaydı…”)

Həsən Haminin “Xəzərin nəğmələri” kitabının bir özəlliyi də ondadır ki, tərcüməçi bundan əvvəlki tərcümə kitabında olduğu kimi, bu kitabda da oxuculara şeirlərin orijinalını da təqdim etmişdir. Bu isə ərəb dili və ədəbiyyatı mütəxəssisləri , eyni zamanda bu istiqamətdə təhsil alan tələbə gənclər üçün faydalıdır. Ümidvarıq ki, M.Həmidovun bu təşəbbüsü ilə gələcəkdə bizi Mərakeş şeir antologiyasının Azərbaycan dilində, Azərbaycan şeir antologiyasının isə ərəb dilində nəşr olunması, eyni zamanda, digər ədəbi növlər üçün də geniş imkanlar açılması gözləyir. Son olaraq, bizə gənc tərcüməçi-alimə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulamaq qalır.

Şəlalə Ana Hümmətli,

Ədəbiyyatşünas-şair, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

Türküstan.- 2017.- 14-20 fevral.- S.13.