“Aprel döyüşü”nün qəhrəman qardaşları - biri şəhid oldu, o biri şahid

Vətəni qibləgah edən şəhidlər

- Ana, mənə pul ver, dükandan nəsə alıb gətirim, evdə heç nəyimiz yoxdur...

- İntiqam 40 qəpik pulumuz var, al sənin olsun...

İntiqam 40 qəpiyi anasından aldı, kəndə çıxdı, axşam evə qayıdanda həmin pulun 20 qəpiyini medalyon şəklinə salıb, yadigar saxlayacağına qərar verdi...

Sonra əsgər getdi, əsgərlikdən qayıdandan sonra, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrdə gizir kimi xidmətə başladı. Özündən 5 yaş kiçik olan qardaşı Nurlan Əsgərli hər dəfə qardaşının məzuniyyətə gəlməsini həvəslə gözləyirdi. Böyük qardaşına bir qəhrəman kimi baxırdı. Anasının nağıllarda danışdığı qəhrəman kimi...

Ziba və Bayram Əsgərovlar ailə quranda dünyanın düz vaxtı deyildi. 1990-cı ildə İntiqam dünyaya gəldi. Sonra da övladlarının sayı 4-ə çatdı. Zibanın adını atası Böyük Vətən Müharibəsində qəhrəmanlıq göstərən Ziba Qəniyevanın adına uyğunlaşdırıb qoymuşdu. Bir tərəfdən də mayın 9-da Qələbə günündə doğulmuşdu. Ziba elə uşaqlığından dəftərə, kitaba meyilli oldu. Adının mənasını dərindən bildiyindən döyüş, müharibə kitablarını oxuyar, daha çox belə süjetli filmlərə baxardı. Uşaqları ondan nağıl istəyəndə, özünün düzüb-qoşduğu nağıllardan danışardı. Qızları Nahidə və Səfurənın igid qız qəhrəmanları var idi, oğlanları üçün isə bir balaca qəhrəman əsgər uydurmuşdu. Bu “Balaca əsgərin nağılı”na ən çox Nurlan inanmışdı:

“... Balaca əsgər bir gün ata-anasının sözünə baxmadı. Kəndin yoluna çıxdı. Yolun böyük döngəsində əlində torba gəzdirən erməni onu torbaya qoyub apardı... Balaca əsgər nə qədər qışqırdısa, səsini kimsə eşitmədi. Lakin torbada olan deşikdən yollara baxırdı. Axşam vaxtı, qışın soyuğunda erməni balaca əsgəri bir qaranlıq dərəyə apardı. Onu torbadan çıxardı... O, ətrafına baxanda kəndlərindən olan bir neçə dostunu və tanımadığı uşaqları gördü. Onlar çirkin içərisindəydilər. Bir çoxunun üstü-başı qan idi. Uşaqların əlləri-üzləri də qapqara idi. Həm də soyuqdan donurdular... Saqqallı, lopabığ, dişləri yekə, qorxulu və vahiməli, beli donqarlı erməni kişi onlardan üşüyüb-üşümədiklərini soruşdu. Uşaqlar qorxa-qorxa “Üşüyürük”, -dedilər. Saqqalllı erməni gülə-gülə: “Dayanın, indi sizi bir ocağa qatıb isidəcəyəm”- dedi.... Uşaqlar bir səslə qışqırıb ağlamağa başladılar. Erməni kişi yanındakı küpəgirən qarı ilə birlikdə uşaqlara qışqıraraq, “kəsin səsinizi”- dedilər. Uşaqlar səssizcə hıçqıra-hıçqıra ağlayırdılar. Sonra , bu qorxulu qadın və kişi uşaqları bir qara dəmir borunun içərisinə doldurdular. Uşaqlar elə hey qışqırırdılar. Borunun hər iki başını qaynaqladılar. Uşaqlar qorxudan borunun bir tərəfinə yığılaraq bir-birinə sığındılar... İçəriyə isti və tüstü dolurdu... Bir azdan ermənilərin ayaq səsləri kəsilidi... Onlar uşaqları həmin dərədə üstündə ocaq qalanmış borunun içərisində qoyub uzaqlaşmışdılar. Birdən Balaca əsgərin əli borunun divarına dəydi. Hiss etdi ki, boru barmaq dəyəndə ovulur. O uşaqlara səsiz dayanmalarını deyərək, paltarlarının üstündəki düymələrlə həmin deşik yeri qazımağa başladı. Və borunun həmin yeri ovulub yerə töküldü. Uşaqlar bir-bir borunun içərisindən çıxanda gördülər ki, yağan yağış ermənilərin qaladığı ocağı alışmağa qoymayıb. Və Balaca əsgər yanındakı uşaqları dərədəki yolla üzüyuxarı çıxarıb, Azərbaycan əsgərlərinin dayandığı yerə qədər gətirdi.

Balaca əsgər hərbi hissədəki əmilərə dedi ki, o ermənilərin harada olduğunu da öyrənib... Səhəri gün əsgərlərlə dost olan balaca qəhrəman ordumuzun kəşfiyyatçılarını həmin əraziyə aparıb, ermənilərin olduğu yeri də göstərdi... Azərbaycan əsgərləri orada düşmənlərimizi, torpaqlarımızı işğal edənləri, uşaqları oğurlayıb torbaya yığan qadın və kişini də öldürdülər. O gündən sonra, Balaca əsgər Azərbaycan əsgərlərinə bir çox əməliyyatlarda yardım etdi. Çünki o balaca olduğundan ermənilərin tutduğu ərazilərə gedir, gözə görünmürdü. Ona verilən tapşırıqları yerinə yetirib gəlirdi, həm də ermənilərin bizim işğal etdiyiniz torpaqlarda hansı işlər gördüyünü bizimkilərə söyləyirdi...”.

Ziba xanım belə nağıllarla uşaqlarını yatırar, dərs öyrədərdi... Əslində ana südü ilə qəhrəmanlıq öyrənmək, Vətəni sevmək belə olur. Bir də ki, uşaqlar əmiləri Polad haqqında soruşmuşdular analarından: “Ana, Polad əminin də ayağını həmin erməni kişi yaralayıb?”.

- Bəli, ermənilərin atdığı güllədən yaralanıb.

- Ana mən böyük oğlan olanda, gedib həmin erməniləri öldürəcəyəm...

- Əlbəttə, mənim balam, axı sən bir aslansan, şirsən, qəhrəmansan. Düşmənləri hər zaman məhv etməyi bacarmalısan...

Nurlan Əsgərli artıq kitab oxuyub, dərs anlayandan sonra, əmisi Poladın başına gələn əhvalatı tam təfərrüatı ilə bildi:

1993-cü ilin fevral ayında Poladgil Ağdərədə mühasirəyə düşəndən, bir neçə gün sonra, Masallının Kalinovka kəndinə bir tabut gəldi. Açıb baxanlar, onun Polad Əsgərov olduğunu təsdiq etdilər. Və Poladı kənd qəbristanlığında dəfn etdilər...” . Bir neçə gün keçəndən sonra isə, məlum oldu ki, Əsgərovların dəfn etdiyi şəhid Polad deyil... Çünki Poladın Sumqayıt şəhərində xəstəxanada yatdığından xəbər tutdular. Ailə üzvləri də, kənd camaatı da sevindi ki, Polad sağ-salamatdır. Bununla belə, adını bilmədikləri, ehtiramla dəfn etdikləri naməlum əsgərin də xatirəsini əziz tutub, öz oğulları kimi onun da yas məclisini verdilər. Aradan 18 gün gün keçəndən sonra, Qubanın Əlibəy Qılaq kəndində yaşayan ailə gəlib sorağa-soraq Masallının Kalinovka kəndində Əsgərovları tapdılar. Şəhidlərinə belə böyük ehtiram göstərib, el adət-ənənəsiylə dəfn etdikləri üçün minnətdarlıqlarını bildirib, öz şəhidlərini yenidəən Qubaya, doğulduğu kəndə apardılar.

O gündən etibarən kədər bu iki ailəni bir-birinə sıx tellərlə bağladı. Quba və Masallıdan olan iki açı yaşayan ailə dost oldular. Nağıla bənzər bu hadisəni Kalinovka kəndində böyükdən tutmuş kiçiyə qədər hamı bilirdi. 1992-ci ildən 2016-cı ilə kimi kənd 6 şəhid vermişdi. Şəhidlərdən biri də milliyətcə rus olan, Kalinovkada doğulmuş Belim Yevgeniy Nikolayeviçdir. Qarabağ uğrunda döyüşlərdə şəhid olan Belim Yevgeniy Nikolayeviçin ailəsi hər zaman hörmətlə yad edilir. Bu kəndin camaatı onun xatirəsini uca tutur. Jenyanı kəndin girəcəyindəki parkda dəfn ediblər ki, heç zaman unudulmasın. Hər il bayram və hüznlü günlərdə kəndin şagirdləri bu məzarın üstünə gəlib, Jenyanı hörmətlə yad edirlər...

Ziba idmana böyük marağı olan hər iki oğlunu - Nurlanı və İntiqamı boks və güləş növünə yazdırmışdı. Hələ lap uşaq yaşlarından oğlanlarına çevik olmağı öyrətmişdi. Hədəfə vurmaq, atılan hədəfi göydə tutmaqla əl hərəkəti çevikliyini də onlara aşılamışdı. Bütün bu keyfiyyətləri oğlanlarına ona görə aşılayırdı ki, arzusunda olduğu hərbçi peşəsinə özü yiyələnməsə də, oğlanları yiyələnsin.

O gün gəldi. Əvvəlcə böyük oğlu İntiqam əsgər getdi. Elə özünün arzuladığı kimi Xüsusi Təyinatlıların kəşfiyyat bölüyünə yazıldı.

Nurlan isə 2014-cü ildə əsgər getdi. Heç əsgərliyini başa vurmamış, xüsusi keyfiyyətlərinə görə onu da Xüsusi Təyinatlıların təlim kursuna yazdılar. 2015-ci ilin avqust ayında kursu bitirdi.

Anasının yanına gələndə üstü yazılı köynəyini istədi:

- Ana mənim üstünə “Hər ananın oğlu əsgər olur, ancaq hər qızın sevdiyi KOMANDO olmaz!” yazılmış köynəyim vardı... onu ver geyinim. Mən qarşıma qoyduğum məqsədə çatdım.

Şəhid anası:

- Kursdan evə gəlib çəkmələrini çıxaranda, dəhşətə gəldim. Ayağının dərisi soyulmuşdu. Təlimlərdə çəkməni ayağından çıxarmayıb ki, birdən kursu yarımçıq dayandırarlar. Nurlanı bir an da unuda bilmirəm... Bir dəfə də 2016-cı ilin yanvar ayının əvvəlində məzuniyyətə gəlmişdi. Dedi ki, “ana, yadındadır, mənə “Balaca əsgərin nağılı”nı danışardın... Mən o nağılı həqiqət kimi qəbul etmişdim. Gedib dərsdə uşaqlara danışırdım. Onlar da həmin kitabı axtarıb tapmırdılar, mənə deyirdilər ki, o kitabın harada satıldığını öyrənim... Məni yamanca inandırmışdın. Yalnız 11-ci sinifdə oxuyanda bildim ki, elə bir nağıl yox imiş... Yalnız onda bildim ki, o nağılları sən özün uydururdun...”.

Bir dəfə qış ayında evə gəldi. Qabağına qaçıb qucaqladım... balamın qəribə bir ətri vurdu məni... Elə bil ki, cənnət ətri idi. Belə xoş qoxu yalnız körpə mələk simalı uşaqlarda olur... Oğlumun həmin qoxusundan halbahal oldum... O bir başqa qoxu idi. İçərimə bir üşünmə gəldi... Dedim, ay Allah xeyrə yozulsun... Oğlanlarım hərbi xidmətdən evə nə zaman gəlsələr, alınlarından öpərdim... Deyirdim ki, sizə qurban olum, sağ olun, el içində, çalışdığınız yerdə başımı uca etmisiniz. “Qurban olum” deməyimə razı deyildilər. Deyirdilər ki, ana biz sənə, vətənə qurbanıq.

Bütün kasıb adamlar kimi bizim də çətin günlərimiz çox oldu. Uşaqların atası fəhlə işləyib, ailəmizi dolandırırdı.

Nurlan hərbi xidmətə başalayandan sonra, bir gün mənə dedi ki, “ana mən qoymayacağam ki, kimsə sizə yuxarıdan aşağı baxsın...”. Kasıba yuxarıdan aşağı baxarlar axı... Uşaqlarımın kasıbçılıqdan o qədər sıxıntıları olmuşdu ki...

Bu kənddə Elvin adlı bir dostu var. Bir gün onu götürüb gəldi evə. Dedi ki, “ana bu Elvin mənim ruhumduir. Mən olmayanda sənin yanında məni əvız edəcək”. Heç nə anlamadım. Sonra dedi ki, “onun anası da məni çox istəyir, deyir iki oğlum var, sən də onu mənim qədər istə”. Sonra da üzünü Elvinə tutub “mən evdə olmayanda, hər gün gəlib anamı yoxla...” dedi. Elvin də hər gün gəlib mənə baş çəkirdi.

2016-cı il aprelin 2-də gündüz vaxtı zəng vurdu. Dedi ki, “...ana indi mən telefonu söndürəcəyəm. Bizdən narahat olma, özünü qoru”.

İçimdə təlatüm olsa da, uşaqlarımdan arxayın idim. Fikirləşirdim ki, onlar suda batmaz, odda yanmazdırlar. Ancaq qəfildən bir il əvvəl gördüyüm yuxunu xatırladım. Yuxumda görmüşdüm ki, Nurlan ikinci qatdakı evdə oturub, qarşısında bir qutu var, qutudan onun üzünə işıq seli ələnib... Nurlan isə elə fikirlidir ki...

Aprelin 4-ü gördüm ki, ürəyim sıxılır, həyətə çıxdım, torpağı belləmək istədim. Gördüm ki, qollarımda güc yoxdur, özümə yer tapa bilmirdim... Günortadan sonra, yoldaşım Bayramı çağırdılar, darvazadn çölə çıxdı. Baxdım ki, anamgilin həyəti tərəfdə cavan uşaqlar yığışıb... Yolumuzun üstündə çoxlu gedib-gələnlər var idi... Axşam saat 9-da bacım və gəlinimiz ağlaya-ağlaya həyətə gəldilər... Sonra heç nədən xəbərim olmadı... Məni iynə vurub, ayıltmışdılar. Hər şeyi yuxu kimi xatırlayırdım... Özümə gələndə bildim ki, Nurlan şəhid olub, böyük oğlum İntiqamı axtardım, o da yox idi. Əslində iki balamın heç birindən xəbərim yox idi... Mən iki oğlum üçün də narahat idim. Özümə gələndə Allaha yalvardım ki, kaş oğlumun səsini eşidəm. İnanın Allaha ki, birdən Nurlanın səsi gəldi qulalqlarıma, söylədi ki, “ana mənə layla de...”. Əətrafıma baxdım. Elə bildim yanımdadır... Başladım layla deməyə...

Laylay şəhidim laylay,

Ala göz balam laylaly.

Laylay əsgər balam laylay,

Laylay igidm laylay.

Qardaşını meydanda tək qoyan,

Balam laylay, a laylay...

Nağılları çin olan,

Özü göyərçin olan,

Bayrağa bükülü gələn

Balam laylay , ay laylay,

İgidim laylay, laylay...

Nurlanı ağlaya-ağlaya, Allaha şükr etdim ki, nə yaxşı ki, İntiqam salamat qayıdıb. Çünki yeznəmiz zəng vurub öyrənmişdi ki, İntiqam salamtdır. O gündən bu günə qədər hələ bir dəfə də olsun, İntiqam məni ağlayan görməyib. Ağlayıb, uşaqlarımın bağrını qan etmək istəmirəm.

İndi yuxularıma yalvarıram ki, Nurlanı mənə tez-tez göstərsin. Deyirdilər ki, qarnından yaralanıb. Mənə göstərmədilər oğlumun cansız bədənini. Bir gün yuxuma gəldi. Ağappaq bir gözəl libasda idi. Köynəyini qaldırıb dedi ki, “ana bax, mənim heç yerimdə yara yoxdur. Sap-sağlamam...”.

Gəldiyi kimi də qeyb olub getdi... Nurlanım işıq, nur kimi göyə qalxdı, göyə şölə saçdı... Nurlanım dünyanın nuruna çevrildi...

İntiqam balam odun-alovun içərisindən salamat qayıtdı. Allah onu yəqin ki, mənə bağışladı. İki qanadımdan birini saxladı. İndi İntiqamı Nurlanın dostu Elvinin bacısı ilə nişanlamışam... Fikirləşdim ki, Elvin indi mənə daha əziz olacaq...

Aida Eyvazlı

Türküstan.- 2017.-4-9 oktyabr.- S.13.