Gerçəkçi
bir Türk və Turan sevdalısı
Əbülfəz Elçibəy-80
Quzey Azərbaycan milli azadlıq hərəkatının
öndəri, XX əsrin sonlarında bütün Türk
dünyasının aparıcı lideri, Azərbaycan
Respublikasının demokratik yolla seçilən ilk prezidenti Əbülfəz
Qədirqulu oğlu Əliyev 24 iyun 1938-ci ildə Azərbaycan
Respublikasının Ordubad rayonunun Kələki kəndində
anadan olmuşdur. İlk təhsilini Ordubad rayonunun Unus kəndində,
orta təhsilini Ordubad şəhər 1 saylı orta məktəbində
başa vuran Əbülfəz Bəy 1957-ci ildə Azərbaycan
Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət
Universiteti) Şərqşünaslıq fakultəsinin ərəb
filologiyası şöbəsinə daxil olmuş, oranı
bitirdikdən sonra Misir Ərəb Respublikasında tərcüməçi
kimi çalışmışdır. 1965-ci ildə Azərbaycan
Dövlət Universitetinin Asiya və Afrika ölkələri
tarixi kafedrasının əyani aspiranturasına daxil olan Əbülfəz
Bəy 1968-ci ildə "Tulunilər dövləti"
mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək tarix elmləri
namizədi alimlik dərəcəsi almış, Asiya və
Afrika ölkələri tarixi kafedrasında müəllim və
baş müəllim vəzifələrində
çalışıb. 1975-ci ilin yanvar ayında Azərbaycan
Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi tərəfindən
tələbələr arasında antisovet və millətçi
təbliğat aparmaq ittihamı ilə həbs edilən Əbülfəz
Bəy 17 iyul 1976-cı ilədək azadlıqdan məhrum edilib.
Həbsdən çıxdıqdan sonra bir müddət
işsiz qalan Əbülfəz Bəy 1976-cı ilin
dekabrından Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar
Fondunda (indiki Əlyazmalar İnstitunda) öncə kiçik
elmi işçi, sonra baş elmi işçi, aparıcı
elmi işçi və şöbə müdiri kimi vəzifələrdə
çalışıb.
Hələ
tələbəlik illərindən Sovet rejiminin müstəmləkə
siyasətinə qarşı mübarizə aparan, gizli tələbə
dərnəkləri yaradan, azadlıq ideyaları yayan Əbülfəz
Bəy 1988-ci ildə başlayan Azərbaycan Xalq hərəkatının
öndərlərindən biri və birincisi olmuş, hərəkatın
təşkilatlanmış ictimai-siyasi forması olan Azərbaycan
Xalq Cəbhəsinin sədri seçilmiş və
ömrünün sonunadək bu təşkilatın əvəzedilməz
lideri olmuşdur. Əbülfəz Bəyin öndərliyində
Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin mübarizəsi sayəsində
Azərbaycanın müstəqilliyi haqqında tarixi Akt 18
oktyabr 1991-ci ildə qəbul edilmiş, 7 iyun 1992-ci ildə Əbülfəz
Bəy müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk
demokratik prezidenti seçilmişdir.
Elçibəy
adı ilə Azərbaycan Respublikasının prezidenti kimi fəaliyyətə
başlayan Əbülfəz Elçibəy ölkədə
demokratiyanın bərqərar olması, Azərbaycanın tam
suveren dövlətə çevrilməsi, xalqın
rifahının yaxşılaşdırılması yolunda
mühüm addımlar atdı. İlk olaraq bütün
imkanlar Milli Ordu quruculuğuna səfərbər edildi, rus
ordusu Azərbaycandan çıxarıldı, sərhəd
qoşunları yaradılaraq Azərbaycan sərhədlərinin
qorunması onlara tapşırıldı, Azərbaycan
gömrük sistemi və Ləl-cəvahirat Fondu
yaradıldı, Azərbaycan milli valyutası dövriyyəyə
buraxıldı, ölkənin siyasi sistemini dəyişdirmək
məqsədilə siyasi partiyalar və ictimai təşkilatlar,
kütləvi informasiya vasitələri haqqında qanunlar qəbul
edildi, Milli Məclisə seçkilər haqqında qanun layihəsi
hazırlanıb Milli Məclisə təqdim edidi, məhkəmələrin
statusu haqqında qanun qəbul edildi, liberal iqtisadi islahatlara
başlanıldı, bazar iqtisadiyyatının
formalaşması üçün addımlar atıldı, bu
məqsədlə 34 qanun qəbul edildi ki, bunlardan ən
başlıcaları özəlləşdirmə haqqında,
banklar və bank fəaliyyəti haqqında, mülkiyyət
haqqında, xarici investisiyaların qorunması haqqında, icarə
haqqında, torpaq vergisi haqqında, aksizlər haqqında və
s. qanunlardır. Bu məqsədlə Dövlət Əmlak
Komitəsi, Dövlət Antiinhisar Siyasəti və
Sahibkarlığa Yardım Komitəsi, İqtisadiyyat Nazirliyi,
Torpaq Komitəsi və s. kimi dövlət orqanları yaradıldı.
Ticarətin liberallaşdırılması, dövlət ticarət
müəssisələrinin kommersiyalaşdırılması,
yarımçıq qalmış tikililərin icarəyə
verilməsi, xırda sahibkarlığa kömək və onun
inkişaf etdirilməsi haqqında prezident fərmanları qəbul
edildi. Özəlləşdirmə, sahibkarlığa
yardım, fermer təsərrüfatının, emal sənayesinin
inkişafı haqqında dövlət proqramları
hazırlandı. Beləliklə Respublikada iqtisadi
islahatların həyata keçirilməsi üçün
mükəmməl hüquqi baza yaradıldı və bu
yöndə ilkin addımlar atılmağa başlandı.
Qısa müddətdə Respublikada minlərlə xüsusi
müəssisə, onlarla müstəqil bank fəaliyyətə
başladı, kəndlərdə 10 mindən artıq sərbəst
icarə kollektivi yaradıldı. Emal sənayesinin inkişaf
proqramına uyğun olaraq il ərzində onlarca emal müəssisəsinin
tikintisinə başlanıldı. Azərbaycan
iqtisadiyyatına xarici kapitalın cəlb edilməsindən
ötrü mühüm işlər görüldü. Elm, təhsil
və mədəniyyət sahəsində də mühüm
islahatlara başlanıldı. Təhsil haqqında qanun qəbul
edildi. Bu qanuna uyğun olaraq təhsil sahəsində özəl
müəssisələrin açılmasına icazə
verildi və tezliklə bir çox müstəqil təhsil
ocaqları yarandı. Ali və orta ixtisas təhsili məktəblərinə
qəbul test üsulu ilə keçirildi, yüzlərcə gəncə
xarici ölkələrdə onlarca nadir ixtisaslar üzrə təhsil
almaq imkanı yaradıldı. Müstəqil Azərbaycanın
orta məktəbləri üçün dövlətin mənafeyinə
uyğun yeni proqram və dərsliklərin hazırlanması
sahəsində dəyişikliklər həyata keçirildi,
yüzlərlə alim, müəllim və metodist cəlb
edilməklə bir il müddətində orta məktəbdə
keçirilən humanitar fənlər üzrə 7 yeni proqram
hazırlandı və onların əsasında 90-a qədər
adda yeni dərsliklər hazırlandı. Yeni məzmunlu proqram
və dərsliklərin yaradılmasını prezident strateji əhəmiyyətli
dövlət məsələsi saydığına görə
ölkənin maliyyə böhranı içərisində
olduğuna baxmayaraq onun göstərişi ilə ayrılan
110 milyon manatlıq yardımla yeni nəşriyyat-"Öyrətmən"
nəşriyyatı yaradıldı, yeni dərsliklərin nəşri
üçün yetərincə kağız əldə edildi
və kitabların nəşrinə başlanıldı.
Latın əlifbasına keçidə nəhayət nail
olundu. Orta məktəb dərslikləri bu əlifba ilə nəşr
edildi, dövlət idarələrində də latın əlifbasından
intensiv istifadəyə başlanıldı. Bir illik hakimiyyət
dövründə Milli Məclisdə 118 qanun, 160 qərar qəbul
edilmiş, suveren Azərbaycanda müstəqil qanunvericiliyin əsası
qoyulmuşdu. Prezident milli azlıqlar, azsaylı xalqlar və
etnik qruplar haqqında fərman vermiş, bu fərmandan sonra
30-a qədər milli mədəniyyət mərkəzi
yaradılmış, onlar normal iş şəraiti ilə təmin
edilmişdi.
Elçibəy
prezidentliyinin bir ilində Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər
sistemində özünə layiqli yer tuta bilmişdi.
Elçibəy bir sıra xarici səfərlərdə
olmuş, İstanbul sammitində Qara Dəniz İşbirliyi
Anlaşması və "Bosfor bəyanatı"nı, ATƏM-in
(indiki ATƏT-in) zirvə toplantısında Helsinki
Müşavirəsinin Yekun aktını və Avropada adi
silahalrın məhdudlaşdırılması haqqında
müqaviləni, Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya
Federasiyası arasında dostluq, əməkdaşlıq və
qarşılıqlı təhlükəsizlik haqqında
müqaviləni, Ankarada Türk Cümhuriyyətləri
başçılarının zirvə toplantısında sammitin
Yekun Bəyannaməsini, Türkiyə ilə bir sıra
müqavilələri, Azərbaycan Respublikası ilə Ukrayna
arasında dostluq və əməkdaşlıq haqqında
müqaviləni imzalamışdı.
Elçibəyin
prezidentliyi dönəmində Azərbaycan Respublikası BMT-də,
ATƏM-də, İslam Konfransı Təşkilatında,
Regional İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatında
və digər beynəlxalq birliklərdə bərabərhüquqlu
dövlət kimi təmsil olunmağa başlamış,
Bakıda BMT-nin nümayəndəliyi açılmış,
Rusiya, İran, Türkiyə, Ukrayna və Gürcüstanla bərabərhüquqlu
əməkdaşlığın əsası qoyulmuş,
Moldova, Qazağıstan və Türkmənistanla iqtisadi
sazişlər imzalanmış, ABŞ, Almaniya, İsrail,
Belçika, Misir, İngiltərə və Pakistanla sıx əlaqələr
yaradılmış, Türkiyə, Rusiya və
Gürcüstanla dostluq və əməkdaşlıq
haqqında ikitərəfli müqavilələr bağlanmışdı.
BP, AMOKO, Yunokl, Statoyl, Pennzoyl və digər böyük
şirkətlərlə neft sənayesi sahəsində
sazişlər hazırlanmış, neftin Aralıq dənizinə
oradan da Avropa ölkələri və ABŞ-a
daşınması haqqında ilkin sənəd
imzalanmış, Qərbdə Azərbaycanın demokratik imici
formalaşmış, bir sözlə, Azərbaycanın
inkişafı üçün böyük prespektivlər
açılmışdı.
Elçibəy
iqtidarının apardığı geridönməz müstəqillik
siyasətindən təşvişə düşən xarici
və daxili düşmənlər birləşərək Azərbaycanda
hərbi qiyam təşkil edərək ölkədə vətəndaş
müharibəsi yaratmağa səy göstərdilər.
Öz xalqını bu ağır faciədən qurtaran
Elçibəy 1993-cü ilin iyun ayında hakimiyyətdən
çəkilərək Bakını tərk etmiş,
doğma kəndi Kələkiyə gedərək burada qanuni
hakimiyyəti mənimsəmiş iqtidarın arasıkəsilməz
basqıları altında 4 il 4 ay yaşayaraq siyasi mübarizəsini
davam etdirmiş, nəhayət prezidentlik səlahiyyəti
bitdikdən bir qədər sonra, yəni 30 oktyabr 1997-ci ildə
yenidən Bakıya qayıdaraq Azərbaycan müxalifətinə
liderlik etmişdi. 1997-ci ildə Demokratik Konqresə sədr seçilən
AXCP sədri Elçibəy həmin ilin noyabr ayında
Bütöv Azərbaycan Birliyini yaradaraq ona rəhbərliyi
öz üzərinə götürmüş, həmin ildə
həm də Türk Xalqları Assanbleyasının fəxri sədri
seçilmişdi. Bütöv Azərbaycan ideyasını
dünya siyasi gündəminə ilk dəfə gətirən
Elçibəyi İngiltərənin sabiq Baş Naziri Marqaret
Tetçer "Qafqazın ən böyük demokratı"
adlandırmışdı.
Çağdaş
Azərbaycan ictimai-siyasi həyatına yön verən,
yorulmadan bütün mənalı həyatını Azərbaycan
xalqının milli azadlığı və
bütövlüyü uğrunda mübarizəyə həsr
edən, gerçək ümummilli lider kimi qəbul edilən,
dünya Türklərinin XX əsrin sonundakı ən
böyük oğlu Əbülfəz Elçibəy 22 avqust
2000-ci ildə 63 yaşında qardaş Türkiyənin
paytaxtı Ankara şəhərində əbədiyyətə
qovuşmuş, Bakıda Fəxri Xiyabanda milyonlarla insanın
iştirakı ilə dəfn olunmuşdur.
Ruhu
şad olsun. Amin.
Gerçəkçi
bir Türk və Turan sevdalısı olan Elçibəyin əsas
idealları aşağıdakı sistem və inanclar üzərində
qurulmuşdur:
1)
Quzey Azərbaycanın müstəqilliyi, Demokratik Azərbaycan
Cümhuriyyətinin yaradılması;
2)
Qarabağın erməni işğalından azad edilməsi;
3)
Güney Azərbaycanın müstəqilliyi;
4)
Güney Azərbaycanla Quzey Azərbaycanın birləşməsi
- Bütöv Azərbaycan Dövlətinin yaradılması;
5) Azərbaycanla
Türkiyənin bütünləşməsi - Türkiyə
- Azərbaycan Konfederasiyası;
6)
Türk dünyasının mədəni, iqtisadi, hərbi və
nəhayət Konfederativ əsasda siyasi birliyi.
Elçibəy
mənalı həyatında bu ideyalardan yalnız birini - Quzey
Azərbaycanın müstəqilliyini gerçəkləşdirə
bildi. Digərlərinin gerçəkləşməsi
üçün yollar göstərdi, konkret addımlar
atdı.
Elçibəy
rus imperializminin və fars şovinizminin qarşısına cəsur,
ürəkli, bilikli bir Türkçü kimi
çıxdı. Öncə Quzey Azərbaycanın müstəqilliyini
təmin etmək üçün Azərbaycanda uzun illər
boyu qan, sürgün və hər çeşid zorakı metodlarla
aşılanan ideyalara qarşı yüz minlərlə
insanda Türk şüuru ilə istiqlal eşqi yaratdı,
üçrəngli, ay ulduzlu milli bayrağımızı
yenidən göylərə qaldırdı, böyük
öndər Məmməd Əmin Rəsulzadənin "Bir kərə
yüksələn bayraq bir daha enməz" ilahi kəlamını
təsdiq etdirdi.
Azərbaycanın
bütövləşməsini həyatının mənası
hesab edən Elçibəy Azərbaycan Türklərini milli
hədəflərə doğru istiqamətləndirən,
onların ruh boşluğunu doldurmağa çalışan,
onları müqəddəs Vətənin-doğma Azərbaycanın
və bütövlükdə Ana Türküstanın
Bütövlüyü uğrunda mübarizəyə səsləyən
və onları bir bayraq altında birləşdirməyə
çağıran Ümummilli bir liderdir. Elçibəy:
"Hər bir döyüş əzablı olduğu kimi iki
imperiya arasında Türk təfəkkürünün yenidən
doğuşu da əzablı olacaq... Mənim
çalışdığım Bütöv, Müstəqil
və Demokratik Azərbaycan Dövləti qurmaqdır. Bu isə
xalqın- 50 milyonluq Azərbaycan Türkünün istəyinin
yerinə yetirilməsinə kömək etmək deməkdir"
- demiş və Bütöv Azərbaycan ideyası ilə
meydana atılmış və ömrünün sonunadək
atıldığı bu yoldan dönməmişdi. "Xalqımızın
yaxın gələcəkdə Milli Birliyə nail
olacağına tam əminəm. Tutduğumuz yol böyük
öndər Məmməd Əmin Rəsulzadənin yoludur. Bu
yol Səttarxanın, Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin və
Məmməd Əmin Rəsulzadənin yoludur. Bütöv,
Müstəqil və Demokratik Azərbaycana aparan bu yolu şərəf
və ləyaqətlə davam etdirəcəyik.
Xalqımızın apardığı bu mübarizə gec-tez
öz bəhrəsini verəcək, Güneyli Quzeyli Azərbaycan
birləşəcək və Bütöv Azərbaycan
Dövləti yaranacaqdır. Bu yolda Sizlərə
dözüm, iradə və qətiyyət arzulayıram.
Yolumuz açıq, Tanrı yardımçımız olsun.
Ulu Tanrı Millətimizə yar olsun"-deyərək real
addım atmış, bu məaqsədlə müəzzəm
bir təşkilat-"Bütöv Azərbaycan Birliyi"
adlı ictimai-siyasi bir təşkilat yaratmış və
ömrünün sonunadək bu təşkilata rəhbərlik
etmişdir.
Elçibəy
dili, ədəbiyyatı, tarixi, mədəniyyəti, məfkurəsi
və əxlaqı ilə illər boyu Türklərin
yaşadığı torpaqlarda təşəkkül
tapmış Türk mədəniyyətini Türklük
ideyasının, Türk dövlət və
imperatorluqlarının yaradıcı amili saymış və
sonda belə bir qənaətə gəlmişdi ki: "Dövlətçilik
məsələsində dünyada Türklərdən
üstünü yoxdur. Birincisi, Türklər aldıqları,
ağalıq etdikləri ölkələrdə heç vaxt
dinə toxunmamışlar. İkincisi, yerli xalqların dillərinə
dəyməmişlər. Üçüncüsü, dövləti
ədalətlə idarə etmişlər. Ancaq
başqaları rusların əlinə düşən kimi
milli əritmə siyasəti başlanıb. İngilislər hərtərəfli
assimilyasiyaya əl atıblar. Farslar, çinlilər, ərəblər
və başqaları da o cürə... Halbuki dövlət və
xalq yalnız və yalnız humanizm və ədalətlə
idarə olunmalıdır".
Elçibəyin
fəlsəfi anlayışında "Səadət qət
edilən məsafədir". Vətən Elçibəyin
anlamında Böyük Türküstandır. Bu Böyük
Türküstanın hər yeri onun üçün müqəddəsdir.
Bu baxımdan Elçibəy şüurlu həyatını
bu müqəddəs Vətənin ürəyi sayılan Azərbaycanın
azadlığı, birliyi uğrunda mübarizəyə sərf
etdi və "bu (Azərbaycanın
bütövlüyü-A.M.), istək deyil, fantastikadır.
Elçibəy fanatikdir"-deyənlərə cavab olaraq bəyan
etdi ki: "Kim nə deyirsə, desin. Mən gerçəkçiyəm.
Gerçəkdən-gerçəyə mənim arzum, istəyim
daha çox vurulduğum Azərbaycanın Bütövlüyü
olmuşdur. Azərbaycanın Bütövlüyü həyatımın
mənasıdır. Unudulmamalıdır ki, Azərbaycanın
quzeyində olan hərəkat milli azadlıq hərəkatı
deyil, xalq hərəkatı idi. Çünki bu hərəkatda
50 milyonluq Azərbaycan xalqı deyil, 6 milyonluq bir xalq
iştirak edirdi. Azərbaycan Özünü Milli Azadlıq Hərəkatına
hazırlamalıdır. Bu, günün, zamanın tələbidir.
Bu, Azərbaycan Türkünün XXI əsr imtahanıdır.
Bu imtahandan şərəflə çıxmasaq, tarixdəki
mövcudluğumuz sual altında qalacaq. Milli Birliyimizi təmin
edə bilməsək, özgələrə yem
olacağıq".
Elçibəy
Türk dilinə, Türk ədəbiyyatına, Türk tarixinə,
Türk fəlsəfəsinə, Türk hərb sənətinə,
bütövlükdə Türk mədəniyyətinə
çox böyük önəm verən, onları dərindən
bilən, dünya Türklərinin bugünkü məsələlərinin
çözüm yollarını göstərən bir
Türk düşünürüdür. Böyük
İsmayıl bəy Qaspıralının məşhur
"Dildə, fikirdə, işdə birlik" ideyasını
əsas götürən Elçibəy göstərmişdi
ki: "Dahi İsmayıl bəy Qaspıralının
(1851-1914) zamanın sınağından çıxmış
"Dildə, fikirdə və işdə birlik"
çağırışının dərin və ölməz
mənasını bu gün biz Türklər daha yaxından
anlamağa başlamışıq. Anlamağa
başlamışıq ki, dili bir olmayan millət tarixdə
yüksələ bilməz, əksinə,zaman-zaman birliyini
itirib dağılar, başqa millətlərin şikarına,
sonra da quluna, köləsinə çevrilər. Rusiya
imperiyasının Türkə qarşı yüz illərlə
yerirdiyi barbar və qanlı siyasətini çikkindən-bikkinədək
bilən İsmayıl bəy Qaspıralı sanki millətinə
səslənmişdir ki: "Ey Türk! Ayıl, tərpən,
özünə gəl və bil ki, dildə birliyin olmasa,
fikirdə birliyin olmaz, fikirdə birliyin olmasa, işdə
birliyin olmaz və Sən məhv olarsan". Elçibəy
istər şifahi nitqlərində və istərsə də
yazılarında dəfələrlə göstərmişdi
ki: "Nə vaxtsa ortaq Türk əlifbası və ortaq
Türk ədəbi dili yaranacaq. Bu ortaq Türk dilinin
yaranması üçün Türk xalqlarının,
ayrı-ayrı Türk etnoslarının birliyi, onların mədəniyyətlərinin
birliyi lazımdır. Türkün taleyi kökdən onun dilinə
və dil birliyinə bağlıdır. Dil də canlı bir
varlıqdır. Dil, bir bütün olaraq xalqa aiddir. Ortaq
Türk dilinin yaranması üçün Türk
xalqlarının birliyi, onların mədəniyyətlərinin
birliyi gərəkdir. Onların özləri yavaş-yavaş
ortaq olacaqlar. Bunun üçün bəlirli bir zaman və
böyük bir mədəni birlik gərəkdir. Türk
Dünyasının intellektual gücü bu gün bu işi
gerçəkləşdirməyə yetər. Fəqət, Türk
Dövlətlərinin ortaq mədəniyyət siyasətləri
də olmalıdır. Ümumtürk mədəniyyətinin,
ümumtürk dilinin, ümumtürk ədəbiyyatının
oluşdurulması bu mədəni siyasətin təməl
bölümlərindən olmalıdır. Hətta bu mədəni
siyasətə yatırım yapılmalı, Türk dövlətləri
bu iş üçün büdcə ayırmalıdırlar.
Bu, dövlətçiliyin əsl qayələrindən
biridir". Elçibəy qeyd edirdi ki: "Bəzi Türk
dövlət rəhbərləri bunu anlamır, sadəcə
iqtisadi, siyasi və hərbi məsələləri həll
etməklə məşğuldurlar. Unudulmamalıdır ki,
böyük dövlətlər böyük mədəniyyət
üstündə inkişaf edirlər".
Türklərin
qədim, orta əsr, yeni və müasir tarixini mükəmməl
bilən, onu tarixi mənbələrə dayanaraq özünəməxsus
yeni metodologiya ilə incələməyə
çalışan Elçibəy özünəqədərki
bütün təlimləri sərf-nəzər edərək
belə bir qənaətə gəlmişdir ki:
"İnsanlığın yaranış, yaşayış
və gəlişməsində, dünənində,
bugünündə Türk insanı çox önəmli rol
oynamışdır. Nə yazıq ki, Türkün tarixi gərəyincə
öyrənilmədiyi üçün Türklərin tarixi qədər
dolaşdırılmış, Türk düşmənləri
tərəfindən saxtalaşdırılmış, Türklərin
özləri tərəfindən ən az
araşdırılmış ikinci bir millətin tarixini təsəvvür
etmək belə mümkün deyil. Tarixi millətlər
içərisində Türklər qədər öz tarixinə
biganə yanaşan ikinci bir millət yoxdur. Tarixi şəhid
qanı ilə yaradan bir Millət unutmuşdur ki: "Tarixi
yazmaq, onu yaratmaq qədər alidir".
"Türkün
tarixini qəlbində Türklük ruhu daşıyan Türk
yazmalıdır" - fikrini irəli sürən Elçibəy
Türklüyün gələcəyinin parlaq
olacağını söyləmiş və tarixin inkişaf
qanununa əsaslanaraq göstərmişdi ki: "İnşallah,
bütün Türk dünyasında Cümhuriyyətlər
yaranacaq, demokratiya yürüyəcək, harada əzilən
Türklər varsa, orada onlar öz bayraqlarını
qaldıracaqlar. Türk yenidən gücünü
toplamaqdadır. O, yeni bir kimliklə yenidən
doğulacaqdır. Yeni Türk kimliyinin 500 il öncəki
Türk kimliyindən fərqi çox böyük
olacaqdır. Onun milli mədəniyyəti yüksəlməkdədir.
İndi sırf milli Türk kökü üzərində
qurulan yeni dövlətlər meydana çıxmaqdadır. Bu,
tamamilə yeni və müəzzəm bir doğuşdur.
Yaxın 5-10 il içərisində Türkiyə
dünyanın ən böyük, dünya siyasətinə
yön verəcək dövlətlərindən biri
olacaqdır. İnşallah, 260-270 milyon Türk insanı da
iç-içə, yan-yana olarsa, Türklər 10-15 ildən
sonra dünyaya sözünü söyləyəcəkdir.
Türkün sözü olmadan dünya öz başına
yaşayıb durmayacaq, dünya Türksüz davrana bilməyəcək,
Türkün sözü ilə hesablaşacaqdır. Bax, onda
yeni Turan məfkurəsi meydana çıxacaq. Türk kimliyi
Avropaya yalnız Türkün öz mədəniyyətinə
sahib çıxmasından sonra təqdim olunacaq.
Soydaşlarımız öz xalqını tanıdıqca,
öz millətinin keçmişini, mədəniyyətini
öyrəndikcə, təbii ki, qürur duyacaq. Bir zaman gələcək
Azərbaycan birləşəcək, Uyğurustanda Türk
bayrağı dalğalanacaq. Bu gün artıq dünyada 27
Türk bayrağı dalğalanır".
Türkiyə
ilə Azərbaycan və digər Türk Cümhuriyyətləri
ilə əlaqələrə toxunan Elçibəy göstərirdi
ki: "Türkiyə ilə Azərbaycan Konfederasyona getməli,
birləşməli, sərhədlər götürülməlidir.
Türkiyə yeni Türk Cümhuriyyətləri ilə
qeyd-şərtsiz siyasi, iqtisadi və mədəni münasibətlər
qurmaq məcburiyyətindədir. Türkiyənin
bağımsızlığı və rifahı
üçün ikinci bir yol yoxdur. Azərbaycanla,
Türküstanla maraqlanmamaq kökündən qopmaqdır, qəflətdir,
xəyanətdir. Bu gün 300 milyonluq Türk
Dünyasının başı Türkiyə, ürəyi Azərbaycan,
bədəni Türküstandır. Bunlardan hər hansı
birinə zərbə dəyərsə, baş pozular, ürək
dayanar, bədən iflic olar".
Elçibəy
irsi, onun Türk dili, Türk tarixi, Türk mədəniyyəti,
Türk fəlsəfəsi, Türk dövlətçiliyi,
milli kimliyimiz, milli məfkurəmiz, din, əxlaq, elm,
azadlıq, demokratiya və s. haqqında söylədiyi və
yazdığı fikir və mülahizələr
bütövlükdə Türk dünyasının mənəvi
enerji qaynağıdır.
Elçibəy
böyüklüyünü, Elçibəy şəxsiyyətini,
Elçibəy müdrüklüyünü yüksək qiymətləndirənlər
göstərmişlər ki:
"Elçibəy
Türk dövlət adamları və qəhrəmanları
zincirinin altun halqalarından sonuncusudur".
"Elçibəy
erişilmez ucalıqla Ruh soyluluğuna sahib bir Türk
lideridir".
"Azərbaycanın
bağımsızlığının öndə gələn
memarı olan Elçibəy hər şeydən öncə
bir özgürlük savaşçısı,
düşüncəsi çağdaş, ürəyi
Türklük dolu bir dövlət adamı idi".
"Elçibəy planetin ən böyük
demokratıdır".
"Elçibəy Türk dünyasının
yetişdirdiyi nadir bir şəxsiyyətdir".
"Elçibəy bütün ömrünü
Türk milləti üçün yaşayan, ürəyi millətimizin
yüksəlməsi və xoşbəxtliyi üçün
çarpan tam və kamil anlamda milli şüur sahibi, örnək
bir mübarizə adamıdır. Azərbaycanın
bağımsızlığına qovuşmasının
simvoludur".
"Elçibəy ömrünü Türk
dünyası üçün sərf edən, milli azadlıq
hərəkatının lideri, öncüsüdür".
"Elçibəy çağdaş
Türkçülüyün ideoloqudur".
"Elçibəy Azərbaycan Türkünü azad
etməyi bacardı. Ömrü boyu mücadiləsini verdiyi
savaşdan qalib çıxdı, qısa zamanda Azərbaycan
Türkü və Türk dünyası üçün
ümid oldu".
"Elçibəy Azərbaycanda Türklük
şüuru və ruhunu oyandıran bir Türk lideri,
bütün Türk dünyasının bilgili, fəzilətli
qəhrəmanıdır. Türk
dünyasının hər yerində Elçibəydən
çox sevgi və sayğı görən bir liderimiz yoxdur.
Elçibəy Türk dünyasının hər
yerində Türklərin qəlbində taxtını
qurmuşdur".
"Elçibəy Azərbaycanın şərəfi,
Türk dünyasının ən böyük liderlərindəndir".
Bütün bu deyilənlərin sayını artırmaq
da olar. Bu qədər
müəzzəm bir şəxsiyyətin fiziki yoxluğundan
istifadə edən və doktrinar mənada müəyyən
bir tarixi dönəmdə Elçibəyə yaxın kimi
görünən və məhz Elçibəyin kölgəsində
siyasi arenaya çıxan bir çox müasir əllaməçi
siyasilər tarixi Türk qəhrəmanlarına, Türk
dövlət başçılarına, Türk mənəviyyatına,
Türk milli dəyərlərinə, Elçibəyin həyatını
qurban verdiyi Türklüyə qarşı mahiyyəti və mənbəyi
bəlli olmayan fikir və mülahizələr irəli
sürməklə kimlərəsə yarınmağa və
bununla da siyasi kapital toplamağa çalışsalar da
"Yel qayadan heç nə apara bilməyəcək". Çünki keçici fikirlər böyük məfkurələrin
önündə duruş gətirə bilməyib və bundan
sonra da duruş gətirə bilməyəcək.
Elçibəy
davamçıları əmindir ki, yenidən Türk kimi
yaşamaq, Türk olmanın mənəvi yükünü dərk
etmək və bundan qürur duymaq, yəni Elçibəy
yolunu ləyaqətlə davam etdirmək sonda üç
böyük ideyanın - Bütöv Azərbaycan Birliyinin,
Türkiyə-Azərbaycan Birliyinin və nəhayət
Ümumtürk Birliyinin gerçəkləşməsinə gətirib
çıxaracaq. Elçibəysevərlər
və Elçibəy yolçuları buna varlıqları qədər
inanırlar.
Ruhun
bizimlədir, Bəy!
Aydın Mədətoğlu
Türküstan.- 2018.- 21-25 iyun.-
S.8-9.