Yaddan çıxmış sənətkarlar:

Ölümün tez apardığı aktyor

Tunc Vəli, Brodyaqa...

“Qaçaq Nəbi” filmində Tunc Vəli, “Bəyin oğurlanması”nda Brodyaqa, “Tütək səsi”ndə Muxtar və daha neçə-neçə obraz... Yəqin ki, həmin filmləri və adları çəkilən qəhrəmanları xatırladınız..

Modern.az saytı “Yaddan çıxmış sənətkarlar” layihəsində bu dəfə həmin rolların ifaçısı olmuş aktyor haqqında xatirələri sizə təqdim edir.

Söhbət fəxri ad almadan bu dünyaya vida etmiş Gümrah Rəhimovdan gedir.

Gümrah Kərim oğlu Rəhimov 1944-cü ilin 6 dekabrında Gürcüstanın Borçalı mahalının Sarvan kəndində anadan olub. 1952-ci ildə Marneuli Pedaqoji Texnikumu nəzdindəki ibtidai məktəbin birinci sinfinə gedib, 1956-cı ildə 1 nömrəli Marneuli Azərbaycan orta məktəbinin 5-ci sinfinə keçib, 1963-64-cü tədris ilində həmin məktəbi bitirib. Uşaqlıqdan məlahətli səsə malik olan Gümrah çalıb-oxumağı sevirdi. Buna görə də böyük qardaşlarının məsləhətilə sənədlərini Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun mədəni-maarif fakültəsinə verir və oraya da daxil olur.

Gümrah Rəhimov institutu müvəffəqiyyətlə qurtarır, təyinatla Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının aktyorluq şöbəsinə işə götürülür. İşlədiyi az bir müddət ərzində 44 filmdə böyük və kiçik, lakin yaddaqalan rollar oynayıb.

Gümrah Rəhimov “Qaçaq Nəbi” filmində Tunc Vəli obrazına görə Azərbaycan Dövlət mükafatına layiq görülüb.

Tunc Vəli filmdə çox maraqlı obrazlardan biridir. O, mərd olduğu qədər də, saf insandır. “Bizdən yaz e, qoy görsünlər ki, analar necə oğullar doğub e”, “sən öl, ananı ağlar qoyaram” kimi sitatlar Tunc Vəlinin hesabına məşhurlaşıb. Bu gün də onlardan istifadə olunur.

Amma Tunc Vəlinin iki epizodda işlətdiyi sitatr bu gün daha məşhurdur:

Gümrah Rəhimov “Bəyin oğurlanması”, “Dədə Qorqud”, “Qaçaq Nəbi”, “Qərib Cinlər diyarında”, “Tütək səsi”, “Babək”, “Nəsimi” filmlərində yaddaqalan obrazlar canlandırıb..

Gümrah Rəhimov istedadının püxtələşdiyi bir dövrdə - 1994-cü il martın 26-da 49 yaşında vəfat edib.

Sənətkarın yaxın dostu rejissor və aktyor Əbdül Mahmudov Gümrah Rəhimovla bağlı xatirələrini Modern.az-a bölüşüb. Əbdül Mahmudovun sözlərinə görə, Gümrah onun uşaqlıq, gənclik dostu, qonşusu olmaqla bərabər, həm də yaxın sənət yoldaşı idi:

“Hələ onun kimi işinə, ailəsinə, dostlarına qarşı səmimi, qayğıkeş və diqqətli ikinci bir adam görməmişəm. Demək olar ki, rejissoru olduğum bütün filmlərdə Gümrah rol alıb. Kinostudiyada ona Gümrah deyən az adam tapılardı. Hamı ona “ölüm” deyərdi, çünki qəribə bir şirinliyi vardı, hamı da “ay ölüm, ölüm” deyə müraciət edərdi ona. Məhlədə hər kəs onun başına and içirdi. İnanın məhləyə girəndən evədək balacadan böyüyə hər kəslə görüşə-görüşə, salamlaşa-salamlaşa gedirdi. İstər kino aləmində istərsə də dostları, yaxınları üçün Gümrahın bir başqa yeri var. İndi də o insanların yanında Gümrahın adını çəksəniz inanın ki, ancaq xoş sözlər eşidərsiniz. Uzaq və ya yaxın fərq etmirdi, hamının xeyir-şər işlərinə yarıyan biri idi. Bir də görürdün ki, zəng elədi: “Ay Əbdül, filan yerdə filan adamın yaxını ölüb e, gedək başsağlığı verək”. Ya da toy olardı o qədər həvəslə iştirak edirdi ki, baxan deyərdi ki, yəqin toy sahibinin ailəsindəndir, yaxınıdır”.

Əbdül Mahmudov: “Teatrdan fərqli olaraq, kinoda hər istədiyin obrazı canlandırmaq nisbətən çətin olur. Çünki bədii şura, rejissorun ssenaridən dolayı razılığı alınmalıdır. O kino aləmində “Qanlı zəmi” (“Qaçaq Nəbi”) filmindəki Tunc Vəli obrazından sonra daha çox tanınmağa başladı. Və tez-tez bir sıra filmlərdə rol alması üçün təkliflər alırdı. Deyirlər ki, rolun böyüyü-kiçiyi olmur, aktyorun böyüyü-kiçiyi olur. Gümrahın müxtəlif janrlı filmlərdə yaratdığı epizodik rolların hər biri indi də sevilir. Bütün rejissorlar istəyirdi ki, Gümrah onun filmində oynasın. Rejissorlar canlandırdığı rollardan çox, onun xarakterini, şən əhvalını sevirdilər”.

“Yadımdadır, Xarəzmdə “Nəsimi” fimini çəkirdik. Heç bir şərait yox, xarabalıq və dəhşətli istilər vardı. Çəkilişləri istiyə görə ancaq səhər tezdən ya da axşamlar gerçəkləşdirə bilirdik. Bir də görürüdün axşam gəlir “Ay ölüm, gəl, yığışırıq filankəsin otağına”. Yığırdı bütün kollektivi bir otağa. Kimi domino oynayırdı, kimi kart, kimi də şahmat. O çətin şəraitə baxmayaraq, hamının kefi kök olurdu. Qoymazdı ki, kollektivdə dava düşsün, söz-söhbət yaransın. Hər şeyi zarafata salıb hamını yaxşı mənada yola verirdi. Bir dəfə Kəlbəcərdə çəkilişdə idik. Elə oldu ki, Gümrah Gürcüstana – doğulduğu bölgəyə getməli oldu. Biz də ona tapşırdıq ki, qayıdanda əliboş gəlmə, bizə siqaret gətir. Onda Gümrah çəkiliş vaxtı məşhur aktyor Şahmar Ələkbərovla bir otaqda qalırdı. Gürcüstandan qayıdanda Şahmara, mənə, bir də Rasim Balayevə bir blok siqaret hədiyyə elədi. Bizə düşən payı çəkdik qurtardıq, gördük ki, Gümrah hər gün bir dənə siqaret çəkir. Nəysə, Rasimlə Şahmar bir gün bunu izləyib, siqaretin yerini tapdılar. Heç Gümraha demədən, hər gün bir qutu siqaret götürüb çəkirlərmiş. Gümrah da siqaretin əskildiyini görüb heç kimə bildirə bilmirmiş. Çünki hamıya demişdi ki, gətirdiyi bütün siqaretləri paylayıb. Bir gün istirahət vaxtı Şahmarla Rasim siqaret çəkəndə Gümrah dözməyib dedi ki, “ayə ölüm, mən siqareti gizlətmişəm ki, arada özüm çəkim. Utandığımdan söz də deyə bilmirəm, siz axı bütün bloku çəkib qurtardınız”. İndiyədək o əhvalat kinostudiyada danışılır. Baxmayaraq ki, deyirlər gürcüstanlılar möhkəm şərab içən olurlar, amma Gümrahın içki ilə arası yox idi”.

Əbdül Mahmudov: “Gümrah fəxri ad almamışdı. Deyirdi ki, “heç kimin qapısını döyüb ağız aça bilmərəm ki, mənə ad versin. Çünki birdən müraciət edərəm, mənə ad verməzlər, bu da məni çox utandırar”. Əslində özü ürəkdən istəsəydi, bir az səy göstərsəydi heç şübhəsiz ki, o da fəxri ad alacaqdı. Bu gün Azərbaycanda Dövlət Mükafatı laueratları çox azdır. Ən qəribəsi də odur ki, Gümrah bu mükafata digərlərindən fərqli olaraq, Xalq artisi, Əməkdar artist adı almadan birbaşa layiq görüldü”.

Gümrah Rəhimovun ortancıl övladı Günay Rəhimova da atası ilə bağlı öz xatirələrini Modern.az-la bölüşüb:

“O, ata kimi bizə heç nəyi qadağan etməmişdi, müasir düşüncəli insan idi.

Sürpriz etməyi çox sevirdi. Harda dəbdə olan geyimlər var idisə, onu ilk atam alıb gətirərdi. Təbii ki, çox açıq-saçıq geyim də sevməzdi, lakin geri düşüncəli də deyildi. Biz də çalışırdıq ki, ona layiq olaq, hər şeyin həddini bilək. Ona görə də atam bizə “olmaz” sözü demirdi.

Bir dəfə həyətdə uşaqlarla oturmuşdum. Atam da bizi müşahidə edirmiş, görüb ki, yanımdakı uşağın ayaqqabısına maraqla baxıram. Axşam evdə olanda məndən soruşdu ki, “yaman maraqla baxırdın e qızın ayaqqabılarına, nə olub belə?”. Dedim ki, “heç e, çox xoşum gəldi, ona görə baxırdım”. Əslində evdə ayaqqabım çox idi, amma uşaqları bilirsiniz də, təzə nəsə olanda ondan istəyirlər. Hə, elə bircə kəlmə onu soruşdu. Səhəri gün gördüm ki, mənə həmin ayaqqabıdan alıb gətirib. Ümumiyyətlə, hədiyyə almağı çox sevirdi. Anama da hər bayramda gül alardı. Başqa ölkələrə çəkilişə gedəndə hər ölkəyə xarakterik suvenir ya da başqa bir şey alıb gətirərdi. Mənə aldığı həmin əşyaların çoxunu hələ də saxlayıram”.

“Atam gəncliyində çox yaraşıqlı olub. Ailəsi ona çox qız göstərib ki, bəlkə birini bəyənib evlənə. Ancaq atam evlənəcəyi qadını özü seçmək istəyib. O vaxt anam atamgilə yaxın qalırmış. İkisi də bir-birini bəyənib, sevib ailə qurublar. Evlənəndən sonra atam anamı da götürüb Bakıya köçüb. Gürcüstana ara-sıra gəzməyə gedirdilər. Atam ölənədək Bakıda yaşadı. Çünki işi, evi burada idi”.

Günay Rəhimova: “Atam komediya janrında olan filmlərdə rollar canlandırmayıb. Xarakter olaraq ciddi adam olduğu üçün ciddi rollarda oynayırdı. 40-dan çox filmdə, “Mozalan” kinojurnalında bir çox obrazları canlandırıb. “Mozalan”ın özündə belə ona ciddi obrazlar verilirdi. Ona nə rol verilirdisə, hamısına sevgi ilə yanaşıb ürəklə oynayırdı. Ən sevdiyi obrazı “Tunc Vəli” idi. Gördüyü işlərdən, oynadığı rollardan bizə danışmağı sevirdi. Bir dəfə danışırdı ki, canlandırmalı olduğu səhnələrin birində at sürmək məqamı var imiş. Deyirdi ki, filmdəki digər aktyorları at sürmək epizodunda dublyorlar əvəzləyirdi, atamı isə yox. Onun özü at sürürdü. Düzdür, bir neçə dəfə atdan yıxılmışdı, amma bu işi görmək ona çox xoş gəlirdi, həm də istəyirdi ki, at sürməyi özü bacarsın.

Atamın yaxşı səsi var idi, dostları ilə bir araya yığışanda ondan oxumağı xahiş edirdilər. Düzdür, müğənni deyildi, amma kef məclisi olan kimi hamı istəyirdi ki, atam oxusun. O, müğənnilər kimi toylara getmirdi, zövq üçün oxuyurdu”.

“Bayaq dediyim kimi, atam cavanlığında çox yaraşıqlı olub. Anama da demişdi ki, onunla evlənməzdən qabaq çox qızla münasibəti olub. Xanım həmkarlarıyla da münasibəti yaxşı idi. Lakin heç yadıma gəlmir ki, anam atamla qısqanclığa görə mübahisə etsin. Atam özünü hansısa üsulla sübut edib anamı inandıra bilirdi”.

“Kərim dünyaya gələndə atam çox xoşbəxt idi. Necə deyərlər 40 gün-40 gecə toy-bayram elədi. İki qızdan sonra oğlunun olması onu çox sevindirirdi. Qardaşıma atasının adını qoydu. Düzdür, tale ona oğlu ilə çox vaxt keçirməyə imkan vermədi, amma Kərimi çox istəyirdi.

Atam öləndə qardaşımın 7 yaşı var idi. Kərim azyaşlı olduğu üçün atamın onunla bağlı xüsusi arzuları hələ yox idi. Açığı, bizə də konkret olaraq hansı ixtisası, hansı sahəni seçməyimiz barədə bir söz deməmişdi. Bizi sərbəst buraxmışdı ki, özünüz seçin, sevdiyiniz sahədə işləyin”.

“Bəzən məni özü ilə səfərlərə aparırdı. Çəkiliş prosesində də bəzən onunla birgə olurdum. Bir dəfə filmə çəkilirdim, ağlamalı idim. Atamı görüb heç cür ağlaya bilmirdim. Rejissor atama dedi ki, sən çıx get, bəlkə bu uşağı ağlada bildik. Üstümə qışqırdılar, danladılar, ancaq ağlamadım. Atamı görmüşdüm axı, bilirdim yanımdadır, necə ağlayardım. Böyüyəndən sonra filmlərdə çəkiməyə icazə vermədi. Deyirdi qadın üçün çətin işdir. Mən də israr eləmədim, onsuz da bilirdim ki, istəsəm də faydası olmayacaq”.

“Təzyiqi yüksək olduğuna görə həmişə üstündə üstündə dəmir əşya gəzdirərdi. Bir gün halı lap pisləşdi, anam da evdə yox idi. Zəng elədik təcili yardıma, amma artıq gec idi. Damarı partlayıb beyninə qan sızmışdı. O hadisədən sonra müayinə və müalicəsi üçün bir çox həkimlərin yanına getdik. Dostlarının hamısı səfərbər oldu ki, atamı ayağa qaldırsınlar. Lakin dedilər ki, xeyri yoxdur, onda çünki insultun pis forması baş vermişdi.

Atam vəfat edən gün anam evdə yox idi, yas yerinə getmişdi. Anam evdən çıxmazdan qabaq ona dedi ki, bəlkə getməyəsən. Anam səbəbini soruşanda dedi ki, “nəsə bir təhərəm, danışanda əziyyət çəkirəm”.

Sən demə damarı tədricən quruyubmuş, bilməmişik. Anam da zarafata saldı ki, “heç nə olmaz sənə..”.

Heç həmin söhbətin üstündən bir saat keçmədi ki, atam qalxıb mətbəxə keçdi ki, su içsin. Elə bil kimsə mənə dedi ki, dur atanın arxasınca get. İnanırsınız, elə mən onun yanına çatan kimi ayaqları boşaldı, yıxılanda mən tutdum”.

“Hamı ilə xoş münasibəti var idi, qonşular aktyor olduğu üçün xüsusi olaraq hörmətini saxlayırdılar. İnanırsınız, o, dünyasını dəyişən gün nə evimizdə, nə də binanın blokunda oturmağa yer qalmamışdı. Çünki bacardığı qədər hamıya kömək edərdi, heç kimi əliboş qaytarmazdı. Yaxşı vəzifədə işləyən dost-tanışları var idi. Kiminsə işə ehtiyacı olurdusa, atama müraciət edirdi. Atam da çalışırdı ki, heç kimi əliboş geri qaytarmasın”.

“O öləndə mənim 15, bacımın 16 yaşı var idi. Anam işləyirdi deyə, qardaşıma növbə ilə bacımla mən baxırdıq.

Təəssüf ki, atam öləndən sonra bir qabdan xörək yediyi dostları bizimlə demək olar ki, heç maraqlanmadılar. Bura aktyorlar, sənət yoldaşları da daxil idi. Lakin bir dostu var idi, sağ olsun, bacımla mənim işləməyimizə çox kömək oldu. O dostu sənət adamı deyildi, Gürcüstandan idi, atamın yerlisi...”.

Türküstan.- 2019.- 6-12 avqust.- S.14.