Cənubi Koreyanın Bakıdakı səfiri: "Koreya və Azərbaycan dilləri Ural-Altay dil ailəsinə aid olduğundan dilimizin qrammatik quruluşu eynidir"

Cənubi Koreyanın Azərbaycandakı Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Tonq Op Kim Modern.az saytına müsahibə verib.

Cənab səfir, bilmək istərdik, Koreyada Azərbaycanı tanıyan insanlar çoxdurmu?

Azərbaycan Cənubi Qafqazın üç ölkəsindən biri, Xəzər Dənizinin sahilində yerləşən bir dövlət kimi Koreyada yaxşı tanınır. Mənim özüm də bura gəlməzdən öncə, Azərbaycanı tanıyır və ölkənizlə maraqlanırdım.

Bir ildir ki, Koreyanın Azərbaycandakı Fövqəladə və Səlahiyyətli səfirisiniz. Bu bir il ərzində hansı işlər görülüb və hansı işlərin görülməyi planlaşdırılır?

Cənubi Koreya və Azərbaycan biri-birinə coğrafi cəhətdən çox uzaq olan ölkələrdir. Mən bura gəldikdən sonra anladım ki, məsafənin uzaq olmasına baxmayaraq Azərbaycan tərəfi Koreya ilə əməkdaşlıq etməkdə maraqlıdır və buna səy göstərir. Mən Koreya Respublikasının Azərbaycandakı səfiri olaraq çalışıram ki, koreyalıların da Azərbaycana maraqları artsın, bura səfərləri intensiv və artan xətt üzrə sürətlənsin. Dekabrın 11-də öncə Koreya Respublikasının Statistika Komitəsinin Sədri cənab Kanq Şin Uok Azərbaycanda səfərdə oldu və dövlət başçısı İlham Əliyev tərəfindən qəbul edildi. Həmçinin bu ilin oktyabr ayında, Koreya Milli Assambleyasının sədri cənab Mun Hi Sanq Azərbaycana səfər edib. İyun ayında Koreyanın Mədəniyyət Fondunun sədri UNESKO-nun Bakıda keçirilən Ümumdünya İrs Komitəsinin 43-cü sessiyasında iştirak edib. Bu kimi və başqa sahələrdə qurulmuş ikitərəfli əlaqələrimizdən mən əminliklə öz razılığımı ifadə edə bilərəm. Azərbaycan dövlət və hökumət nümayəndələrinin də ara-sıra Koreya Respublikasına səfərləri olub. Mən məmnuniyyətlə Azərbaycan Milli Məclisinin Səhiyyə Komitəsinin sədri Əhliman Əmiraslanovun Koreyaya olan səfərini qeyd edə bilərəm. Hal-hazırda dövlət rəsmilərinin mübadiləsi artmaqdadır və mən əlimdən gələn qədər bu səfərlərin sayını artırmağa çalışacağam.

Koreya Respublikası bu gün bütün sahələrdə dünyanın ən inkişaf etmiş dövlətlərindən biridir. Müstəqilliyinin yaşı 28 olan Azərbaycan, müxtəlif sahələrdə Cənubi Koreyanın illər boyunca qazandığı təcrübələri öyrənməkdə maraqlıdır. Bunu şərtləndirən əsas amillərdən biri də, məhz Koreyalı iş adamlarının Azərbaycana olan yatırımlarıdır. Ümumiyyətlə, koreyalı investorlar Azərbaycana yatırım etməkdə maraqlıdırlar?

Düşünürəm ki, Koreyadan Azərbaycana qoyulan sərmayənin həcmi ölkələrimiz arasında əlaqələrin inkişaf potensialını özündə əks etdirmir. Belə ki, 2018-ci ilədək bu rəqəm 48 milyon dollar təşkil edib. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycandan da Koreyaya investisiyalar qoyulur. Məndə olan məlumata görə, dörd il bundan əvvəl Dövlət Neft Fondu tərəfindən Seulda daşınmaz əmlak kompleksi satın alınıb. Təəssüf ki, bu Koreya statistikasında sərmayə kimi qeyd olunmur. Səbəb isə odur ki, Cənubi Koreyada bu sahədə olan qaydalar Azərbaycandandan bir az fərqlidir. Koreya şirkətləri Azərbaycana qarşı xeyli maraqlıdırlar. Onların bir neçəsi Azərbaycanda uğurlu fəaliyyət göstərir. Lakin biz bu şirkətlərin Azərbaycana yatırdıqları məbləğləri sərmayə kimi deyil, hər iki dövlət arasında aparılan ümumi ticarət dövriyyəsinə daxil edirik.

Cənab səfir, söhbət ticarət dövriyyəsindən düşmüşkən, məhz Cənubi Koreya və Azərbaycan arasında aparılan ticari dövriyyənin ümumi məbləğini sizdən eşitmək bizlər üçün də çox maraqlı olardı…

Ölkələrimiz arasında keçən ilin yekunlarına görə ümumi ticarət dövriyyəsinin həcmi 178 milyon olub. Qeyd etdiyim kimi, ölkələrimiz arasındakı əlaqələrin inkişafına nəzər salsaq görərik ki, ümumi ticarət dövriyyəsinin həcmi bu inkişafı özündə əks etdirmir. Bunun da təbii ki, müəyyən səbəbləri vardır. Bunlardan ən əsas səbəb odur ki, Azərbaycan öz neftini Cənubi Koreyaya birbaşa olaraq ixrac edə bilmir. Düşünürəm ki, Azərbaycan-Cənubi Koreya əlaqələri ilbəil artıqca sərmayələrin və ümumi ticarət dövriyyəsinin həcmi də sayı artacaqdır.

Cənubi Koreya öz inkişafı ilə həm regionda, həm də bütün dünyada öz gücünü göstərə bilib. Bilmək istərdik ki, ölkənizdə yaşayan insanların orta aylıq əmək haqqları nə qədərdir? Həmçinin təqaüdə çıxan vətəndaşlarınıza dövlətiniz tərəfindən orta hesabla nə qədər pensiyalar verilir?

Hazırda Koreyada insanların işlədikləri hər saat üçün 8 dollara yaxın pul alırlar. Təqaüdçülərə verilən pensiyanın məbləği isə hər insana görə xüsusi olaraq dəyişdiyi üçün o haqda dəqiq informasiya verə bilməyəcəyəm.

Koreyanın dünyaca məşhur bir çox brend şirkətləri vardır ki, onların məhsulları bu gün Azərbaycanda kifayət qədər çox satılır. Bilmək istərdik ki, Koreya brend şirkətlərinin məhsulları Azərbaycana birbaşa olaraq Cənubi Koreyanın özündən, yoxsa dolayı yolla hər hansı bir vasitəçinin köməyi ilə gəlib çıxır?

Biz bu gün sürətlə qloballaşan bir dünyada yaşayırıq. Qloballaşma şəraitində Koreyanın böyük şirkətləri dünyanın bir çox ölkələrində öz istehsal müəssisələrini açırlar. Bu böyük şirkətlərin Azərbaycana qonşu olan Rusiya və Türkiyə və s. ölkələrdə də öz filialları və istehsal müəssisələri var. Azərbaycana daxil olan məhsulları, adətən bu kimi ətraf ölkələrdən gəlir. Lakin həmin məhsulların hamısı məhz Koreya texnikası əsasında istehsal olunur. Qeyd etmək istərdim ki, onların keyfiyyətinə və orijinallığına da heç bir şübhə ola bilməz.

Cənab səfir, bu gün dünyanın bir çox ölkələrindən olan gənclər, həmçinin, azərbaycanlı gənclər Koreya Respublikasında təhsil almaq istəyirlər. Bunun üçün əsas tələblər nədir və hansı təhsil proqramları daha səmərəlidir?

Xarici tələbələrin Cənubi Koreyada təhsil almaları üçün bir çox təqaüd proqramları vardır. Bunlardan ən iri miqyaslı və siz qeyd etdiyiniz kimi səmərəlisi Koreya Dövlət Təqaüd Proqramıdır. Hal-hazırda bu proqram üzrə Azərbaycana ayrılan yerlərin sayı azlıq təşkil edir. Gələcəkdə bu yerlərin artırılması üçün əlimdən gələni edirəm. Eyni zamanda Koreyadakı müxtəlif universitetlər bu və ya digər şəkildə təqaüd proqramları təşkil edirlər. Təqaüd proqramlarının ilkin şərtlərdən biri xarici dil biliyinin olmasıdır. Tələbələrə ölkə tərəfindən verilən təqaüdlərin məbləğinə gəlincə, bu proqrama görə dəyişir. Eyni zamanda xarici tələbələr öz şəxsi hesabları ilə də, Koreyaya yollanıb orada təhsil ala bilərlər. Bu halda dövlət və ya təhsil müəssisəsi onlar üçün xüsusi endirimlər də edir. Bizim ən böyük sərvətimiz məhz insanımızdır...

-Bu gün Cənubi Koreyanın dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən biri olmasının əsas səbəbi elə məhz təhsildirmi

Bəli, çox düz vurğuladınız. Ölkəmizin bugünkü inkişafının əsasında məhz uğurlu təhsil sistemimiz dayanır. Əgər bir insan istəməzsə, heç kim o insana nəyisə öyrədə bilməz. Bunun üçün insanın özündə xüsusi istək və həvəs olmalıdır. Bizim atalarımız da, babalarımız da, bizlərə məhz bu ideyanı təbliğ ediblər. Bizim inkişafımızın birinci səbəbi vətəndaşlarımızın təhsilə olan xüsusi maraqlarıdır. İkinci əsas səbəb isə bizim mental dəyərlərimizdir. Siz asanlıqla görə bilərsiniz ki, bizim Azərbaycanda olan neft və qaz kimi təbii sərvətimiz yoxdur. Bizim ən böyük sərvətimiz məhz insanımızdır. İnsan kapitalına inanırıq və ona sərmayə qoyuruq. Eyni zamanda təhsil sistemimizə yatırımlar edərək, rəqabətə və bunun da nəticəsində inkişafa nail oluruq.

- Bu yaxınlarda uzun illər sonra Şimali və Cənubi Koreya prezidentlərinin görüşü baş tutdu. Uzun ayrılıqlardan sonra bu görüşün baş tutması iki ölkə arasında sərhədlərin açılmasına səbəb ola bilər?

- Sərhədlərinin açılması Şimali və Cənubi Koreyanın birləşməsi deməkdir. Yaxın gələcəkdə isə bunun həyata keçməsi real görsənmir. Biz qarşı tərəflə dialoqlara girməklə bölgədə sülhü bərpa etmək niyyətindəyik. Bu gün yarımadada sülhün bərqərar olması üçün həqiqətən də, çox böyük işlər aparılır.

- Cənab səfir, söhbətimizdən belə məlum oldu ki, Azərbaycanla yaxından tanışsınız. Yəqin bunu da bilirsiniz ki, Azərbaycan Respublikasının 20 % torpaqları qonşu Ermənistan tərəfindən işğal olunmuşdur və bir milyondan artıq qaçqın və məcburi köçkünü var. Cənubi Koreya Respublikasının Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində mövqeyi nədən ibarətdir?

- Dağlıq Qarabağ münaqişəsi bizi çox təəssüfləndirir. Cənubi Koreyanın Azərbaycandakı Səfirliyi olaraq biz azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkünlərin dərdlərin bölüşməyə, onlara bir azda olsun kömək olmağa çalışırıq. Azərbaycan və Ermənistan dövlətləri arasında aparılan dialoqları həmişə dəstəkləyirik. Münaqişənin tez bir zamanda sülh yolu ilə həll olunmasının tərəfdarıyıq.

- Söylədiniz ki, azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkünlərə səfirliyiniz tərəfindən yardımlar olunur. Yardımların ildə neçə dəfə aparılır və yardım proqramınıza hansı səpkidə olan ailələr daxil edilir?

- Biz dövlət səviyyəsində Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində yurdlarından didərgin düşmüş məcburi köçkünlərə maraq göstəririk və xüsusi olaraq, 2014-cü ildən həmin məcburi köçkünlər üçün dəstək proqramları həyata keçiririk. Proqram çərçivəsində ildə bir dəfə bir və ya iki gün olmaqla məcburi köçkünlərin yaşadığı hər hansı bir qəsəbədə müxtəlif tədbirlər həyata keçirilir. Bunlara könüllü tibbi müayinə və müalicə xidməti, məktəblərə müxtəlif texniki avadanlıqların hədiyyə edilməsi, məktəb şagirdlərinə məktəb ləvazimatlarının təqdimi və məcburi köçkün ailələrinə ziyarət daxildir. Keçən il qaçqın və məcburi köçkün ailələrinə etdiyimiz yardımların məbləği 20 min dollar təşkil edib. İndiyədək proqrama təxminən 100 min dollar məbləğində xərc çəkilib.

- Koreya Respublikasının prezidentinin yaxın zamanlarda Azərbaycana səfəri gözlənilirmi?

- Dövlət başçıları səviyyəsində qarşılıqlı səfər mübadilələrini haqqında qısaca məlumat verim ki, 2006-cı ilin mayında Koreya Respublikasının Prezidenti Roh Mu Hyun Azərbaycana rəsmi səfər etmiş, 2007-ci ildə cənab prezident İlham Əliyev Koreya Respublikasına rəsmi səfəri edib. İkinci dəfə isə cənab prezident İlham Əliyev 2012-ci ildə Nüvə Təhlükəsizlik Sammitində iştirak etmək üçün Koreyaya səfər edib. Dövlət başçıları və digər dövlət rəsmiləri arasında səfərlərin sayının bizdə çox olmasını istəyərik, çünki əlaqələrin inkişafı və sıxlığı həm də bu faktordan asılıdır. Sualınıza gəldikdə isə. Koreya Prezidentinin Azərbaycana səfəri hələ ki gözlənilmir lakin bizdə çox yaxın zamanda belə səfərin həyata keçirilməsini istəyərdik.

- Bir çox Azərbaycan vətəndaşları səyahət ,təhsil, iş imkanlarını genişləndirmək və s. səbəblərdən dolayı Koreya Respublikasına yollanmaq istəyirlər. Onları maraqlandıran əsas suallardan biri də, məhz vizaların alınmasıdır...

- Bəli, bildiyiniz kimi, Koreya dövləti tərəfindən Azərbaycan vətəndaşlarına viza sistemi tətbiq olunur. Vizalar Bakıdakı Koreya Səfirliyi tərəfindən ən gec 3 gün müddətinə verilir. İlk dəfə Koreya vizası alan vətəndaşların ikinci dəfə viza alması xeyli asandır.

- Cənab səfir, çıxışınızda əlaqələrimizin güclənməsi üçün haqlı olaraq xalqlarımızın yaxınlaşması məsələsinə toxundunuz. Bu yaxınlaşmanın daha tez baş verməsi üçün Koreya Respublikasının Azərbaycan vətəndaşları üçün viza sistemini aradan qaldırmasına necə baxırsınız?

- Düzdür son vaxtlar Azərbaycandan Koreyaya gedən turistlərin sayında artım müşahidə olunur, lakin bu rəqəm hələlik viza sisteminin aradan qaldırılması üçün tələb olunan səviyyədə deyil. Buna görə Azərbaycan vətəndaşlarına hələki viza sistemi tətbiq olunur.

- Hazırda Azərbaycanda fəaliyyət göstərən hansı Koreya şirkətlərinin adlarını çəkə bilərsiniz?

- İlk növbədə “Samsunq və LG Elektroniks” şirkətləri yəqin ki, hamınız yaxşı tanıyırsınız. Eləcə də bu yaxınlarda böyük bir layihəni tamamlayan “Samsung Engineering”-i misal çəkə bilərəm. "Herim İnşaat” şirkətini də qeyd etmək istəyərdim. Son vaxtlar çəkilmiş yolların giriş və çıxış hissəsində quraşdırılan ödəniş turniketləri isə Koreyanın “S-Trafik” şirkəti tərəfinə məxsus olub.

- Azərbaycan Qafqazın yeganə ölkəsidir ki, burada Şərq və Qərb Mədəniyyəti bir birinə qovuşur. Şərq ölkəsinin təmsilçisi kimi mədəniyyətlərimiz arasında hansı yaxınlıqları hiss etmisiniz?

- Koreya və Azərbaycan dilləri Ural-Altay dil ailəsinə aid olduğundan, ilk növbədə dilimizin qrammatik quruluşundakı yaxınlıqları qeyd etmək istərdim. Azərbaycana gəldikdən sonra hiss etdim ki, bizim gündəlik həyat tərzimizdə də oxşarlıqlar çoxdur. Bizim adətlərimiz arasında böyüklərə və yaşlılara olunan hörmət və ehtiram xüsusilə oxşardır. Həmçinin, təvazökarlıq və sadəlik sizdə də, bizdə də çox yaxşı bir xüsusiyyət kimi tanınır. Hiss etdiyim bu ortaq dəyərlər məncə ortaq mədəniyyətə sahib olmağımızdan irəli gəlir.

- Cənab səfir, necə bilirsiniz, Koreya əhalisinin uzunömürlü olması və ahıl yaşlarda belə, cavan görsənmələrinə səbəb nədir?

- İlk növbədə, qeyd edim ki, bizim mətbəximiz, yeməklərimiz sağlamlıq üçün çox xeyirlidir, bir sözlə sağlam qidalardan istifadə edirik. Uzunömürlülük ölkəmizin coğrafi mövqeyindən də, irəli gələ bilər. Əgər siz Koreyaya qonşu ölkələrə məsələn, Yaponiyaya nəzər salsanız, oradakı insanların da uzunömürlü olduğunu görərsiniz. Həmçinin, bizim ölkənin suyu və havası da çox təmizdir. Ölkəmizdə əsasən dağ suyundan istifadə olunur. Lakin son zamanda Çindən ölkəmizə gələn sarı toz dalğası nəticəsində ölkəmizin havasında müəyyən qədər çirklənmə yaranıb. Mən məmnuniyyətlə qeyd edərdim ki, uzunömürlü olmağımızın sirrlərindən biri də yüksək səviyyədə inkişaf etmiş kompleks xəstəxanalarımız, tibbi avadanlıqlarımız və güclü həkim heyətimizdir. Koreyalılar tez-tez müayinə olunaraq öncədən onlarda hansı xəstəliklərin olduğunu və s. tez bilərək vaxtında qarşısını alırlar. Bu gün müasir dünyamızın ən güclü və sağalmaz xəstəlikləri, hətta xərçəng də, Koreyada müalicə olunur. Sağlam olmağımızın bir sirri də tibbi sığortadır ki, bu ölkəmizdə çox güclü sistem şəklində qurulub. Ölkədə kasıb insanlar ola bilər ki, onların bahalı dərman və tibbi aparatlardan istifadə etməyə imkanı olmasın. Tibbi sığorta sistemi vasitəsilə isə onlar bundan asanlıqla yararlana bilirlər. Dövlətimiz çalışır ki, bütün vətəndaşlarımız tibbi sığortadan istifadə etsin.

- Cənubi Koreya istehsalı olan tibbi avadanlıqlardan söhbət açdınız. Bu gün biz Azərbaycanın bəzi dövlət və özəl xəstəxanalarında Koreya istehsalı olan tibb avadanlıqları ilə qarşılaşırıq. Tibbi avadanlıqların Azərbaycana satışı dövlətlər arası müqaviləyə əsasən, yoxsa hər hansı özəl şəxslər tərəfindən həyata keçirilir?

- Məndə olan məlumatlara əsasən dövlət səviyyəsində Koreyadan Azərbaycana tibbi avadanlıqların ixracı hələ ki, baş verməyib. Yəqin ki, Koreya tibbi məhsulları bütün dünyada məşhur olduqları üçün özəl xəstəxana və şəxslər vasitəsilə müxtəlif ölkələrdən alınaraq Azərbaycana gətirilir.

- Bəs, Koreya Respublikasında Tibb üzrə təhsil alan azərbaycanlı tələbələr varmı ? Bunun üçün Səfirliyə müraciət olunub?

- Xeyir, məndə olan məlumata görə yoxdur. Yaxşı olardı ki, Azərbaycan Tibb Universiteti, Koreyanın inkişaf etmiş Tibb Universitetləri ilə əlaqə saxlasın, onların bu sahədəki təcrübəsindən yararlanaraq, tələbə mübadiləsi proqramları həyata keçirsin.

- Bildiyimiz kimi Azərbaycanda Cənubi Koreyanın Mədəniyyət Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Bu Mərkəz bir çox yarışmalar, festivallar həyata keçirməklə Koreya mədəniyyətinin Azərbaycanda təbliği ilə məşğuldur. Bu Mərkəzin maliyyələşməsi səfirlik tərəfindən aparılır?

- Düz qeyd edirsiniz. Mərkəz eləcədə Səfirlik müxtəlif tədbirlərin təşkili ilə Koreya mədəniyyətinin Azərbaycanda təbliğ edilməsinə çalışır və Mərkəz Koreya Beynəlxalq Mübadilə Fondu tərəfindən ayrılan vəsaitlə, Səfirlik vasitəsilə maliyyələşdirilir.

- Hörmətli səfir, sonda sizin diplomatik fəaliyyətiniz haqqında Azərbaycan oxucularına məlumat verməyinizi rica edərdik.

- Səfir olaraq ilk təyinatım Azərbaycana olub. Bura gəlməzdən öncə isə Almaniyada müşavir vəzifəsində işləyirdim. Ondan öncə isə Amerika, Avropa ölkələri və Rusiyada fəaliyyət göstərmişəm.

- Azərbaycan mətbəxi ilə də tanışsınız. Azərbaycan yeməkləri ilə ölkənizin mətbəxi arasında oxşarlıq hiss edirsiniz?

- İlk növbədə qeyd edim ki, Koreya mətbəxində sarımsaqdan çox istifadə olunur, elə sizin mətbəxdə də sarımsaqdan çox istifadə edildiyinin şahidi olmuşam. Oxşar yeməklərimizdən misal göstərə bilərəm. “Kalquqsu” adlanan xəmirdən hazırlanan Koreya yeməyi vardır ki, Azərbaycan “əriştə”-sinə xeyli oxşardır. Həmçinin Koreyada “mandu” deyilən yemək növü vardır ki, dad formaca və hardasa sizin “düşbərə”-nizə çox oxşayır. Sadəcə mandular əsasən böyük olur, və quru yeyilir, düşbərə isə kiçik-kiçik hazırlanır və sulu yemək kimi yeyilir.

-Bildiyiniz kimi dünya xalqlarının bir çoxu yeni 2020-ci ili hazırlamağa qarşılaşır. Biz də sizi, ailənizi və xalqınızın Yeni ilini təbrik edirik. Necə düşünürsünüz, yeni 2020-ci il Koreya və Azərbaycan əlaqələri üçün düşərli olacaq?

- İlk növbədə, təbrikiniz və diqqətiniz üçün təşəkkür edirəm. Mən də, fürsətdən istifadə edərək bütün Azərbaycan xalqını Yeni İl münasibətilə təbrik edirəm. Ümid edirəm ki, Yeni 2020-ci il həm Koreya, həm də Azərbaycan Respublikalarına uğur gətirəcək, qurduğumuz əlaqələr və əməkdaşlıq potensialımız daha da genişlənəcəkdir...

Leyla ŞAH

Türküstan.- 2020.- 7-13 yanvar. S. 9.